Danıştay 5. Daire 2020/1259 Esas 2021/1854 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
BEŞİNCİ DAİRE
Esas No : 2020/1259
Karar No : 2021/1854

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Üniversitesi Rektörlüğü

VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF(DAVACI) : …

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Antalya İli Alanya İlçesi … Üniversitesinde Alanya İşletme Fakültesinde Uluslararası Ticaret Bölümünde profesör olarak görev yapmakta iken 01/09/2016 tarih ve 29818 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 672 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Kamu Personeline İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Kanun Hükmünde Kararname ile terör örgütleri ile irtibat ve iltisakı bulunduğu gerekçesi ile hiçbir işleme gerek kalmaksızın kamu görevinden çıkarılan davacı tarafından, kamu görevine iade edilmesi istemiyle davalı idareye yaptığı başvurunun Ohal İşlemleri İnceleme Komisyonuna başvuruda bulunması gerektiğinden bahisle reddine dair davalı idarenin … tarih, … sayılı işleminin iptali ile yoksun kaldığı özlük ve parasal haklarının ödenmesine karar verilmesi istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararında; olayda, 23/01/2017 tarih ve 29957 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 685 sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile KHK hükümleri ile başka bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan kanun hükmünde kararname hükümleri ile tesis edilen işlemlere ilişkin başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kurulduğu, davacının 672 sayılı KHK ile kamu görevinden çıkartılmasına ilişkin işleme karşı açtığı dava neticesinde … İdare Mahkemesinin … tarih, E:…, K:… sayılı kararı ile ''dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına, dava dosyasının incelenmek üzere Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu'na gönderilmesine'' karar verildiği, Komisyon tarafından başvurusu reddedildiği takdirde de yine aynı KHK ile Komisyon kararlarına karşı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecek Ankara İdare Mahkemelerinde iptal davası açılabileceğinin düzenlenmiş olması karşısında, KHK ile ihraç işleminin davalı idarece değerlendirilemeyeceği, işe iadesine karar verilemeyeceği, dolayısıyla davalı idarece dava konusu işlemle yukarıda anılan usulün davacıya hatırlatılması ile yetinildiği, bu işlemin kesin ve icrai mahiyette bir işlem olmadığı, Mahkemelerince işin esasının değerlendirilemeyeceği anlaşıldığından işbu davanın incelenmeksizin reddi gerektiği sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 14/3-d ve 15/1-b maddeleri uyarınca davanın incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: Davacının istinaf başvurusunda bulunması üzerine … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davacı tarafından olağanüstü halin sona erdiğinden bahisle ''kamu görevinden çıkartılmasına ilişkin işlemin iptali ve işe iade edilmesi, mahrum kaldığını ileri sürdüğü parasal haklarının yasal faizi ile birlikte tazmini, özlük ve sosyal haklarının iadesi, memuriyetten ihraç edildiği döneme ilişkin olarak emekli sandığı keseneklerinin ve kurum karşılıklarının Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmesi'' istemiyle yapılan başvuru üzerine tesis edilen dava konusu … tarih ve E…. sayılı işlemin doğrudan Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri ile tesis edilen tasarruf niteliğinde bulunmadığı, olağanüstü hal tedbirleriyle ilgili olmakla birlikte davacının sözü edilen başvurusu üzerine tesis edilen bir idari işlem niteliğinde bulunduğu, belirtilen hukuki durum nedeniyle uyuşmazlığın Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu'nun görev alanına girmediği sonucuna varıldığından, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 14/3-d ve 15/1-b maddeleri uyarınca davanın incelenmeksizin reddine ilişkin istinaf başvurusuna konu Mahkeme kararında usul hükümlerine uyarlık görülmediği sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle, istinaf başvurusunun kabulüne, istinaf istemine konu kararın kaldırılmasına, kaldırma kararı doğrultusunda yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, davacının KHK ile ihraç işlemine karşı açtığı davada OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu'na gönderme kararı verildiği, davacı tarafından Komisyonca yapılan inceleme devam ederken göreve iade edilmesi ve tüm haklarının iadesi istemiyle davalı idareye başvuruda bulunulduğu, yapılan başvurunun idarece kabul edilme imkanının bulunmadığı, Bölge İdare Mahkemesince verilen kararda davacı tarafından yapılan başvurunun OHAL KHK'sı ile ilgili olmadığı yönünde yapılan değerlendirmenin hatalı yorumdan kaynaklandığı, bu davada esasa girilmesi halinde Komisyonca yapılmakta olan incelemenin bir anlam ifade etmeyeceği belirtilerek Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Dava konusu işlem, Kanun Hükmünde Kararname ile kamu görevinden çıkarılan davacının bu karara ilişkin taleplerini Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu'na yapması gerektiği konusunda davacıyı bilgilendirici mahiyette olduğundan ve idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gerekli nitelikte bir işlem olmadığından, uyuşmazlıkta 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 14/3-d ve 15/1-b maddeleri uyarınca incelenmeksizin ret kararı verilmesi gerektiği anlaşıldığından davalı idarenin temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Beşinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Antalya İli Alanya İlçesi … Üniversitesinde Alanya İşletme Fakültesinde Uluslararası Ticaret Bölümünde profesör olarak görev yapmakta iken 01/09/2016 tarih 29818 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 672 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Kamu Personeline İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Kanun Hükmünde Kararname ile terör örgütleri ile irtibat ve iltisakı bulunduğu gerekçesi ile hiçbir işleme gerek kalmaksızın kamu görevinden çıkarılan davacının, "kamu görevinden çıkartılmasına ilişkin işlemin iptali ve işe iade edilmesi, mahrum kaldığını ileri sürdüğü parasal haklarının yasal faizi ile birlikte tazmini, özlük ve sosyal haklarının iadesi, memuriyetten ihraç edildiği döneme ilişkin olarak emekli sandığı keseneklerinin ve kurum karşılıklarının Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmesi'' istemiyle davalı idareye yaptığı başvuru, davalı idarenin … tarih, … sayılı işlemi ile OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonuna başvuruda bulunulması gerektiğinden bahisle reddedilmiştir.
Bunun üzerine anılan işlemin iptali ile yoksun kalınan özlük ve parasal hakların ödenmesine karar verilmesi istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1/a bendinde; iptal davaları, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlanmış, aynı Kanun'un 14. maddesinin 3/d bendinde; dava dilekçesinin dava konusu edilen işlemin idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı yönünden inceleneceği; 15. maddesinin 1/b bendinde ise, dava konusu edilen işlemin, idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliğinin bulunmaması durumunda davanın reddine karar verileceği kurala bağlanmıştır.
01/09/2016 tarih ve 29818 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 672 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Kamu Personeline İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Kanun Hükmünde Kararname'nin ''Kamu Personellerine İlişkin Tedbirler'' başlıklı 2. maddesinde: ''(1) Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olan; a) Ekli (1) sayılı listede yer alan kişiler kamu görevinden, b) Ekli (2) sayılı listede yer alan kişiler Emniyet Genel Müdürlüğü teşkilatından, c) Ekli (3) sayılı listede yer alan kişiler Jandarma Genel Komutanlığı teşkilatından, ç) Ekli (4) sayılı listede yer alan kişiler Sahil Güvenlik Komutanlığı teşkilatından, başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın çıkarılmıştır. Bu kişilere ayrıca herhangi bir tebligat yapılmaz. Haklarında ayrıca özel kanun hükümlerine göre işlem tesis edilir.'' hükmüne yer verilmiştir.
23/01/2017 tarih ve 29957 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 685 sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 1. maddesinin 1. fıkrasında; "Anayasanın 120 nci maddesi kapsamında ilan edilen ve 21/7/2016 tarihli ve 1116 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararıyla onaylanan olağanüstü hal kapsamında, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle başka bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan kanun hükmünde kararname hükümleri ile tesis edilen işlemlere ilişkin başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kurulmuştur." hükmüne, 2. maddesinde; "1) Komisyon, olağanüstü hal kapsamında doğrudan kanun hükmünde kararnameler ile tesis edilen aşağıdaki işlemler hakkındaki başvuruları değerlendirip karar verir. a) Kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarma ya da ilişiğin kesilmesi. b) Öğrencilikle ilişiğin kesilmesi. c) Dernekler, vakıflar, sendika, federasyon ve konfederasyonlar, özel sağlık kuruluşları, özel öğretim kurumları, vakıf yükseköğretim kurumları, özel radyo ve televizyon kuruluşları, gazete ve dergiler, haber ajansları, yayınevleri ve dağıtım kanallarının kapatılması" kuralına, 3. maddesinde; "(1) Komisyon, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıl süreyle görev yapar. Bakanlar Kurulu, gerek görmesi halinde bu süreyi bitiminden itibaren birer yıllık sürelerle uzatabilir." düzenlemesine, 7. maddesinde; "(1) Komisyona başvurular valilikler aracılığıyla yapılır. Kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarılanlar ya da ilişiği kesilenler, en son görev yaptıkları kuruma da başvurabilir. Başvuru tarihi, valiliklere veya ilgili kurumlara başvurunun yapıldığı tarih olarak kabul edilir. Valilikler ve ilgili kurumlar kendilerine yapılan başvuruları gecikmeksizin Komisyona iletir. Mükerrer başvurular işleme alınmaz." hükmüne, 11. maddesinin 1. fıkrasında; "Komisyon kararlarına karşı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecek Ankara idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir." kuralına, Geçici 1. maddesinde de, "(1) Komisyonun ilk üyeleri, bu maddenin yayımından itibaren bir ay içinde seçilir. (2) Bu Kanun Hükmünde Kararname kapsamında Komisyon tarafından başvuruların alınmaya başlanacağı tarih, bu maddenin yayımlandığı tarihten itibaren altı ayı geçmemek üzere Başbakanlık tarafından ilan edilir. (3) Komisyonun görev alanına giren konularda daha önce herhangi bir yargı merciine başvurmuş veya dava açmış olanlar için de 7 nci maddedeki usul ve süreler uygulanır." düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdari işlemler, idari makamların, kamu gücü kullanarak, idare işlevine ilişkin olarak tesis ettikleri, muhatapları yönünden çeşitli hak ve/veya yükümlülükler doğuran, muhataplarının hukuki durumlarında değişiklik yapan tek yanlı irade açıklamalarıdır. Buna göre, idari işlemlerin "idari makamlarca tesis edilmiş olma", "tek yanlı olma" ve "icrailik niteliğini taşıma" unsurlarını bünyesinde barındırması gerekmektedir. Bir işlemin iptal davasına konu edilebilir nitelikte kesin ve yürütülebilir bir işlem olup olmadığının, işlemin ismine veya idarenin isimlendirmesine bakılarak değil, işlemin içeriğine bakılarak belirlenmesi gerekmektedir.
Bir idari işlemin kesin ve yürütülmesi zorunlu işlem sayılabilmesi; hukuk düzeninde varlık kazanabilmesi için gerekli idarî usulün son aşamasını da geçirmiş bulunmasına, bir başka idari makamın onayına ihtiyaç göstermeksizin hukuk düzeninde değişiklikler meydana getirebilmesine bağlı bulunmaktadır. İlgililerin hukuki durumları üzerinde etki yaparak, ilgililer için yeni hukuki durumlar doğuran, ilgililerin mevcut hukuki durumlarını değiştiren veya ortadan kaldıran işlemler, icrai nitelik taşıyan işlemlerdir. İdarenin belirli konularına ilişkin olarak açıklayıcı ve bilgilendirici mahiyetteki işlemleri ise muhataplarının hukuki durumları üzerinde etkide bulunmayan icrailik niteliği taşımayan işlemlerdir.
Somut olayda, 672 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin eki liste ile kamu görevinden çıkarılan davacının, işe iade edilmesi talebiyle davalı Üniversite'ye başvurması üzerine davalı idare tarafından; "23/01/2017 tarihli ve 29957 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 685 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonunun kurulduğu, kamu görevinden çıkarılan davacının taleplerini Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu'na yapması gerektiği" konusunda davacıyı bilgilendirici mahiyette bir işlem tesis edildiği anlaşılmaktadır. Anılan işlemin davacının hukuksal durumunu etkileyici nitelikte bir idari karardan ziyade, bigilendirme ve yönlendirici özelliğini haiz olduğu, bu itibarla idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gerekli bir işlem niteliğinde bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, davayı incelenmeksizin reddeden idare mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun kabulüne, kararın kaldırılmasına ve kaldırma kararı doğrultusunda yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Mahkemesine gönderilmesine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun yukarıda özetlenen gerekçeyle kabulü, kararın kaldırılması, kaldırma kararı doğrultusunda yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Mahkemesine gönderilmesi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesine gönderilmesine, 09/06/2021 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.