Danıştay 10. Daire 2016/2102 Esas 2021/3245 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/2102
Karar No : 2021/3245

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü

VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : ...

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, Samsun ili içerisinde ve çevresinde trafik akışının sağlıklı, düzenli ve verimli bir şekilde sağlanması kapsamında Samsun-Ordu Devlet Yolunun Canik Belediyesi sınırları içerisinde ... Köprülü Kavşağı ile Belediye Evleri arasında kalan kesimde katlı yol inşa edildiği, inşa edilen katlı yolun Samsun ili, Canik ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parselde kayıtlı arsa niteliğindeki taşınmazının önünde yer aldığı ve katlı yol yapım işinin konum, görünüm, manzara, estetik prestij, ulaşım gibi unsurlar yönünden taşınmazında değer kaybına neden olduğu ileri sürülerek değer kaybı karşılığı 500,00 TL (miktar artırım dilekçesi ile 37.959,00 TL) maddi tazminatın anayasal hükümler ve hukukun temel ilkeleri çerçevesinde yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararıyla; dava konusu olayda Samsun-Ordu Devlet Yolunun Canik Belediyesi sınırları içerisinde ... Köprülü Kavşağı ile Belediye Evleri arasında kalan katlı yol yapımının planlara işlendiği, katlı yol inşasının trafik akışının düzenli bir şekilde sağlanması ve ulaşımın rahat ve verimli bir şekilde yürütülmesi için gerçekleştirildiği, yol projesinin yoğun trafiğin dağıtılarak akıcı hale getirilmesine ve toplumun bir ihtiyacının giderilmesine ilişkin olduğu, ancak davalı idare tarafından inşa edilen yolun görünüm, prestij, çevre emniyeti, gürültü kirliliği, ekonomik kazanım ve doğal afet yönlerinden taşınmazda değer kaybına sebebiyet verdiği, yol yapımı nedeniyle taşınmaz sahibinin katlandığı bu külfetin karşılığı taşınmazda meydana gelen değer kaybının davacıya ödenmesi gerektiği, trafik akışının düzenli bir şekilde sağlanması ve ulaşımın rahat ve verimli bir şekilde yürütülmesi için gerçekleştirilen katlı yol imalatının Samsun ili, Canik ilçesi, ... Mahallesi, ... ada ... sayılı parselin tevhit işlemi sonucunda oluştuğu, dört parselden üçü olan ... ada ..., ... ve ... nolu parsellerde meydana getirdiği toplam değer kaybı karşılığı olan 37.959,00 TL'nin davacıya ödenmesi gerektiği, ... ada ... nolu parselin katlı yol inşaatına başlanılmasından sonra alınması nedeniyle değer kaybının oluşmayacağı, parsel üzerinde bulunan binanın da dava açıldıktan sonra yapılması ve dava dilekçesinde de tazminat istemine konu olmaması nedenleriyle binaya ilişkin değer kaybının oluşmayacağı gibi karşılanmasına da olanak bulunmadığı, bilirkişi raporunda değer kaybının keşif tarihi itibariyle hesaplandığı gerekçesiyle davanın kabulüyle 37.959,00 TL tazminatın keşif tarihi olan 09/11/2015 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalı tarafından davacıya ödenmesine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, hükme esas alınan bilirkişi raporunda taşınmazın emlak vergisi değeri esas alınmadan yapılan hesaplamanın kabul edilebilir olmadığı, hükmedilen tazminat tutarının zenginleşmeye mahal verecek nitelikte olduğu, hükmedilecek tazminat tutarında miktar artırım dilekçesinin verildiği tarihin faiz başlangıç tarihi yönünden dikkate alınması gerektiği, davalı idare aleyhine harca hükmedilmemesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, davalı idarenin temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya uygun olan Mahkeme kararının onanması gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile usul ve hukuka uygun bulunan İdare Mahkemesi kararının yasal faizin başlangıç tarihi yönünden düzeltilerek onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Davacı tarafından, Samsun ili içerisinde ve çevresinde trafik akışının sağlıklı, düzenli ve verimli bir şekilde sağlanması kapsamında Samsun-Ordu Devlet Yolunun Canik Belediyesi sınırları içerisinde ... Köprülü Kavşağı ile Belediye Evleri arasında kalan kesimde katlı yol inşa edildiği, inşa edilen katlı yolun Samsun ili, Canik ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parselde kayıtlı arsa niteliğindeki taşınmazının önünde yer aldığı ve katlı yol yapım işinin konum, görünüm, manzara, estetik prestij, ulaşım gibi unsurlar yönünden taşınmazında değer kaybına neden olduğu ileri sürülerek değer kaybı karşılığı 500,00 TL (miktar artırım dilekçesi ile 37.959,00 TL) maddi tazminatın anayasal hükümler ve hukukun temel ilkeleri çerçevesinde yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un görev ve yetkiler başlıklı 4. maddesinin (a) bendinde "Otoyol, Devlet ve il yolları ağına giren karayolları güzergâhları ile bunların değişikliklerine ilişkin planları hazırlamak veya hazırlatmak" Karayolları Genel Müdürlüğü'nün görevleri arasında sayılmıştır.
İdare kural olarak, yürüttüğü kamu hizmetiyle nedensellik bağı kurulabilen zararları ödemekle yükümlü olup; idari eylem ve/veya işlemlerden doğan zararlar, idare hukuku kuralları çerçevesinde, hizmet kusuru veya kusursuz sorumluluk ilkeleri gereği tazmin edilmektedir.
İdarenin kusursuz sorumluluğu, kamu hizmetinin görülmesi sırasında kişilerin uğradıkları özel ve olağan dışı zararların idarece tazmini esasına dayanmakta olup; kusur sorumluluğuna oranla ikincil derecede bir sorumluluk türüdür. Başka bir anlatımla idare, yürüttüğü hizmetin doğrudan sonucu olan, idari faaliyet ile nedensellik bağı kurulabilen, özel ve olağan dışı zararları kusursuz sorumluluk ilkesi gereği tazminle yükümlüdür.
Kusursuz sorumluluk sebeplerinden olan “kamu külfetleri karşısında eşitlik” ya da diğer adıyla “fedakârlığın denkleştirilmesi” ilkesi, nimetlerinden tüm toplum tarafından yararlanılan idarenin eylem ve işlemlerinden doğan külfetlerin, sadece belli kişi veya kişilerin üstünde kalması durumunda, bu kişi veya kişilerin uğradığı zararların, kusuru olmasa dahi idarece tazminini öngörmektedir. Risk sorumluluğundan farklı olarak burada, kazalardan kaynaklanmayan, diğer bir deyişle arızi nitelikte olmayan, önceden öngörülebilen zararların tazmini söz konusudur. İdari faaliyetin doğal sonucu olan bu zarar, etki alanı bakımından sınırlı, özel ve olağan dışı nitelik arz etmektedir.
Kamu hizmetinin yürütülmesinin neden ve etkisinden kaynaklanan bir zararın doğmaması için idarece her türlü tedbir alınmasına rağmen, hizmetin doğal ve zorunlu bir sonucu olarak ortaya çıkan, hizmetten yararlananlar yönünden genel ve olağan nitelikteki bir külfetten kaynaklanan zararın, kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi uyarınca idarece karşılanmasına olanak bulunmamaktadır. Kamu hizmetinin yürütülmesinden kaynaklanan bir zararın, kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi uyarınca idarece karşılanabilmesi için, uğranıldığı ileri sürülen zararın kamu külfeti olmaktan çıkıp, hizmetten yararlananlar yönünden özel ve olağandışı bir niteliğe dönüşmüş olması gerekir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 31. maddesiyle "bilirkişi" konusunda atıfta bulunulan 6100 sayılı Kanun'un 266. maddesinde, "Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir." kuralı yer almaktadır.
Bilirkişiye başvurulmasındaki amacın, hukuka uygun karar verebilmek için gerekli verilere ulaşmak olduğu göz önünde tutulduğunda, bilirkişilerin uyuşmazlık konusunda özel ve teknik bilgiye sahip olan kişiler arasından seçilmesi gerektiği kuşkusuz olup, bilirkişilerce düzenlenen raporda, sorulara verilen cevapların şüpheye yer vermeyecek şekilde açık, rapor içeriğinin ise hükme esas alınabilecek nitelikte olması gerekmektedir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 282. maddesinde, " Hakim, bilirkişinin oy ve görüşünü diğer delillerle birlikte serbestçe değerlendirir." hükmü yer aldığından; sunulan bilirkişi raporunun hükme esas alınabilecek yeterlikte olmaması veya taraflarca yapılan itirazları karşılamaması halinde bilirkişilerden ek rapor istenilebileceği veya yeniden bilirkişi incelemesi yaptırılabileceği gibi verilen rapor dikkate alınmadan uyuşmazlığın çözümüne engel bir düzenlemenin bulunmadığı da açıktır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu olayda, idarece yürütülen şehirlerarası karayolu viyadük çalışması neticesinde davacılara ait Samsun ili, Canik ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parselde kayıtlı arsa vasfındaki taşınmazın değer yitirdiğinin ortaya çıkması halinde oluşan maddi zararın, kusursuz sorumluluk ilkesi uyarınca davalı idarece karşılanması gerektiği açıktır.
İdare Mahkemesince 09/11/2015 tarihinde dava konusu taşınmazın mahallinde gerçekleştirilen keşif neticesinde düzenlenen bilirkişi raporunda, dava konusu … nolu parselin tapudaki niteliğinin arsa ve yüzölçümünün 427.95 m² olduğu, Canik Belediyesi sınırları içerisinde bulunduğu, 1/1000 ölçekli İmar Planı paftasında bitişik nizam 4 (dört) katlı ticari alana rastladığı, parselin üç tarafından yollar geçtiği, çevresinde yapılaşmanın tamamlanmış durumda olduğu, etrafında mesken ve işyeri kullanım amaçlı binalar ile sanayi dükkânlarının bulunduğu, meskûn saha içerisinde yer aldığı, topoğrafik olarak düz bir arsa yapısına sahip bölgede bulunduğu, belediyenin sağladığı hizmetlerden yararlandığı, elektrik, su, telefon, kanalizasyon ve ulaşım problemlerinin bulunmadığı, taşınmazın, iş–alışveriş–ticaret merkezlerine yakın bölgede yer aldığı, taşınmaza yakın bölgede satılık olan üç emsal arsanın bedellerinin karşılaştırılması ve emsal taşınmazların arsa birim m² bedellerinin ortalaması dikkate alındığında, emsal taşınmazlara göre dava konusu taşınmaz için ortalama arsa birim m² bedelinin 1.349,00 TL olarak hesaplandığı, dava konusu taşınmazın keşif tarihi itibariyle arsa birim m² bedelinin 1.350,00 TL olarak takdir edildiği, ... ada, … nolu parselin tevhit işlemi sonucunda oluştuğu dört parselden üçü olan ... ada, …, … ve … nolu parsellerin toplam alanının: (131,12 m² + 106,88 m² + 74,42 m²=) 312,42 m² olduğu, ... ada, … nolu parselin tevhit işlemi sonucunda oluştuğu dört parselden üçü olan ... Ada, …, … ve … nolu parsellerin toplam arsa değerinin: 312,42 m2 x 1.350 TL/m2 = 421.767-TL olduğu, dava dosyasında bulunan belge ve bilgilerden anlaşıldığı üzere; davaya konu olan katlı yol çalışması yürürlükteki mevcut imar planına göre inşa edildiği, bu inşaat yapılırken herhangi bir güzergah değişikliği yapılmadığı, katlı yol düzenlemesi ile ilk etapta görsel olarak etkilendiği gözlemlenen taşınmazın, imar planında yer alan kullanım amacının değişikliğe uğramadığı, inşa edilen farklı seviyeli katlı yol inşaatı sebebiyle taşınmazların değerine etki eden faktörler, ulaşım, etkin görünüm ve prestij, mimari, çevre emniyeti ve gürültü kirliliği, ekonomik kazanım, yapı maliyetleri, doğal afetler yönlerinden değerlendirildiği ve etkin görünüm ve prestij yönünden %2, çevre emniyeti ve gürültü kirliliği yönüden %3, ekonomik kazanım yönünden %2, doğal afetler yönünden ise %2 olmak üzere davacıya ait arsada toplam %9 oranında değer kaybı meydana geldiği, belirlenen bedel üzerinden %9 oranındaki değer kaybının 37.959,00 TL olduğu belirlenmiştir.
Davacı, 11/01/2016 havale tarihli miktar artırım dilekçesi ile 500,00 TL olan talebini 37.959,00 TL'ye yükseltmiştir.
İdare Mahkemesince dosya kapsamında yer alan bilirkişi raporu hükme esasa alınabilir nitelikte bulunarak davanın kabulü ile 37.959,00 TL tazminatın kusursuz sorumluluk ilkesi çerçevesinde keşif tarihi olan 09/11/2015 tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte davalı idare tarafından davacılara ödenmesine karar verildiği görülmektedir.

Ancak taşınmazın bulunduğu Samsun-Ordu Devlet Karayolu'nun Canik Belediyesi sınırları içinden geçen ... Köprülü Kavşağı ile Belediye Evleri arasında kalan kesimde, köprülü kavşak düzenlemesine ilişkin imar planı değişikliği ve bu plana göre de köprülü kavşak çalışmalarının yapıldığı anlaşıldığından, İdare Mahkemesince davacıların, dava konusu taşınmazı edindikleri tarih itibarıyla köprülü kavşak düzenlemesi ile ilgili imar planı ve notlarındaki durumun ne olduğunun tespit edilmesi, şayet imar düzenlemesinde söz konusu yapı (köprülü kavşak) öngörülmüş ve davacılar tarafından taşınmaz buna rağmen edinilmiş ise, idarenin herhangi bir tazminat yükümlülüğünün doğmayacağında duraksama bulunmamaktadır.
Aksine bir durumun geçerli olması halinde ise, taşınmazın meri imar planındaki kullanım fonksiyonu, arsa vasıflı taşınmazın hukuki durumu ve köprülü kavşağın taşınmaz üzerindeki etkisi, taşınmazın kullanımı ve ulaşım olanaklarına göre değer kaybı araştırılarak bir karar verilmesi gerekeceği de muhakkaktır.
Bu bağlamda İdare Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporu incelendiğinde ise, emsal alınan taşınmazlar ile dava konusu taşınmazın benzer ve farklı yönlerinin neler olduğu belirtilmeden, m² birim fiyatları tespit edilerek dava konusu taşınmazın değer kaybının hesaplandığı, viyadüğün yapılmasından önce ve sonrasında o bölgedeki yapılarda viyadük yapılmasıyla birlikte herhangi bir değer artış veya azalışı olup olmadığı hususu araştırılmaksızın zarar hesabı yapıldığı, ayrıca dava konusu taşınmaz ile viyadük arasında ne kadar mesafe bulunduğu ve aradaki mesafenin dava konusu taşınmazın değer kaybının hesaplamasında esas alınan kriterlere etkisinin ne düzeyde olduğunun belirlenmediği anlaşılmaktadır.
Ayrıca, dava konusu taşınmazın değer kaybının keşif tarihi itibarıyla hesaplandığı, ancak davacı tarafından idarenin katlı yol yapım eylemi nedeniyle zararlarının tazmini istemli 06/03/2014 tarihli başvuruları dikkate alınarak dava konusu taşınmazın değer kaybı hesabının başvuru tarihi esas alınarak yapılması gerektiği de açıktır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne,
2. ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin birinci fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (on beş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 10/06/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.