Danıştay 10. Daire 2016/5508 Esas 2021/3411 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/5508
Karar No : 2021/3411



DAVACILAR : 1- ...
2- ...
...
52- ...

VEKİLİ : Av. ...

DAVALILAR : 1- ... (Mülga ... ve Mülga ...)
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri ...


2- ... Müdürlüğü / ...
(... Bakanlığı'nın kanuni halefi sıfatıyla)

DAVANIN ÖZETİ : Antalya İli, Aksu İlçesi, ... Köyü'nü içine alan alanın uygulama alanı olarak tespitine ilişkin 06/02/2014 tarih ve 28905 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 02/01/2014 tarih ve 2014/5791 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istenilmektedir.

DAVACILARIN İDDİALARI : Davacılar tarafından, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun amacına aykırı olarak kamulaştırma yapmamak için kanundan yararlanılarak söz konusu arazi üzerinden Antalya Kuzey Çevre Yolu geçirmek amacıyla işlem tesis edildiği, taşınmazlarının bulunduğu alanda toplulaştırma yapılmasına ihtiyaç bulunmadığı, bu nedenlerle dava konusu işlemin iptalinin gerektiği ileri sürülmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMASI : Davalı idareler tarafından, Anayasanın 44. maddesi ile 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu, anılan Kanunun Uygulama Yönetmeliği ve bu yönetmeliğe göre çıkarılan Teknik Talimat hükümleri doğrultusunda toplulaştırma işlemlerinin yapıldığı, Karayolları Genel Müdürlüğü ile Tarım Reformu Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol uyarınca otoyol projesinin geçtiği alanda aynı zamanda toplulaştırma projesi yapılarak mümkün olduğunca düzenli ve ideal tarım arazileri parsellerinin oluşturulmasının ve tarım arazilerinin parçalanmasının önlenmesinin sağlandığı, yapılan işlemlerin tamamıyla kamu yararına hizmet ettiği, haksız ve hukuki dayanağı olmayan davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...

DÜŞÜNCESİ : Davanın süre aşımı nedeniyle reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : ...

DÜŞÜNCESİ : Dava; Antalya İli, Aksu İlçesi, ... Köyünü içine alan alanda ve davacılara ait taşınmazları da kapsayan alanda arazi toplulaştırması yapılmasına ilişkin 6.2.2014 gün ve 28905 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2.1.2014 gün ve 2014/5791 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istemleriyle açılmıştır.
3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanununun 1'inci maddesinde, "Bu Kanunun amacı sulama alanları ile Bakanlar Kurulunca gerekli görülen alanlarda; a)Toprağın verimli şekilde işletilmesini,işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını, b)Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmalarını, desteklenmelerini, eğitilmelerini, c)Ekonomik üretime imkan vermiyecek şekilde parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede parçalanmasını ve küçülmesini önlemeyi, d)Yeni yerleşme yerleri kurmayı, mevcut yerleşme yerlerine eklemeler yapmayı, e)Zorunluluk halinde tarım arazisinin diğer amaçlara tahsisini düzenlemeyi, f)Dağıtılmayan tarım arazisinin değerlendirilme şeklini belirlemeyi, g)Bakanlar Kurulunca gerekli görülen diğer bölgelerde gayrimenkullerin Milli Güvenlik nedeniyle mülkiyet ve tasarruf şekillerinde ve yerleşim yerlerinde düzenlemeler yapmayı, sağlamaktır." hükümlerine yer verilmiş, 2'nci maddesinin k bendinde; uygulama alanı veya bölgesi, bu Kanunun amacına uygun olarak Bakanlar Kurulunca sınırları belirtilmiş alan olarak tanımlanmış, 3'üncü maddesinde ise," bu Kanunun uygulama alanı, ilgili Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile belirtilen alanlardır. Bakanlar Kurulunun bu kararı, kamulaştırma ve diğer işlemler bakımından kamu yararı kararı sayılır ve Resmi Gazetede yayımlanır." düzenlemesine yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden; 7.3.2013 tarihinde davalı Bakanlık ile Karayolları Genel Müdürlüğü arasında imzalanan protokolün 1'inci maddesinde, Tarım Reformu Genel Müdürlüğünün Arazi Toplulaştırma Projesi uygulanacak sahalarda Karayolları Genel Müdürlüğünce yapılmış, yapılmakta veya yapılması planlanan yol güzergahları için gerekli alanın; 3083 sayılı Kanun uyarınca yapılacak toplulaştırma ile öncelikle varsa hazine, tescil harici, mera vb. arazilerden karşılanması için bu arazilerin yol güzergahına kaydırılması ve böylece kamulaştırma maliyetinin en aza indirilmesi, Hazine arazisi ya da tescil harici arazi yok ise kamulaştırma yapılması amacıyla protokolün düzenlendiğinin belirtildiği, dava konusu 2.1.2014 gün ve 2014/5791 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Antalya İli, Aksu İlçesi, ... Köyünün de uygulama alanı sınırlarına dahil edildiği, davacılar tarafından; kamulaştırma yapmaktan kaçınıldığı, mülkiyet haklarının ihlal edildiği, sera alanlarının tarımsal arazi olarak tahsis edildiği ileri sürülerek Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle dava açıldığı anlaşılmaktadır.
Davalı idarelerce; Karayolları Genel Müdürlüğü ile Tarım Reformu Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol doğrultusunda otoyol projesinin bulunduğu alanlara ilişkin toplulaştırma çalışmalarına öncelik verildiği, toplulaştırma ve otoyol projelerinin birlikte yürütülmesi suretiyle, otoyol projeleri nedeniyle tarım arazilerinin parçalanmasının önlenmesi, dağınık ve modern tarıma elverişsiz hale gelen arazilerin toplulaştırma projeleri ile proje kapsamında değerlendirilerek kullanıma kazandırılması, yapılacak toplulaştırma ile parsellerin her birinin yola cepheli hale gelmesiyle ulaşım ve kullanım kolaylığı ve sulama olanağının sağlanmasının amaçlandığı, arazilerden kesinti yapılarak otoyol için arazi elde edilmediğinin belirtildiği görülmektedir.
Buna göre; Karayolları Genel Müdürlüğü ile Tarım Reformu Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol doğrultusunda otoyol projelerinin geçtiği alanlarda yapılacak toplulaştırma projelerine öncelik verilerek toplulaştırma ve otoyol projelerinin birlikte yürütülmesi sonucunda, uyuşmazlığa konu alanların uygulama alanı olarak belirlenmesi ile tarım arazilerinin otoyol projesi nedeniyle parçalanması ve kullanılamaz hale gelmesi önlenerek, otoyol alanında kalan arazilerin karşılığında çiftçiye arazi verilmesi suretiyle, çiftçinin tarımsal faaliyetine devam etmesi, toprağın verimli şekilde işletilmesi ve işletilmesinin korunması sağlanacağından, dava konusu Bakanlar Kurulu kararı ile 3083 sayılı Kanunun 3 ve 8'inci maddeleri uyarınca uyuşmazlığa konu alanın uygulama alanı olarak belirlenmesinde Anayasayanın 44 ve 46'ncı maddeleri ve söz konusu Kanunun 1'inci maddesinin (a) ve (e) bendinde öngörülen amaçlara ve kamu yararına aykırılık bulunmadığı, dolayısıyla mülkiyet hakkına yapılan müdahelenin Kanuna dayalı olarak, meşru ve kamu yararı amacıyla yapıldığı sonucuna varıldığından, dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenle davanın reddi yönünde karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü'nün, 7139 sayılı Kanun'un 8. maddesi ile 6200 sayılı Kanun'a eklenen Geçici 11. maddesi hükmü uyarınca davalı Tarım ve Orman Bakanlığı'na kanunen halef olduğu görülmekle Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü'nün davalı konumuna alınmasına karar verilerek gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :

06/02/2014 tarih ve 28905 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 02/01/2014 tarih ve 2014/5791 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, karar ekinde yer alan alanlar, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun 3. ve 8. maddeleri uyarınca "uygulama alanı" ilan edilmiştir. Karayolları Genel Müdürlüğü ile Tarım Reformu Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol uyarınca Antalya Kuzey Çevre Yolu projesinin, toplulaştırma projesi ile birlikte yürütülmesi kararlaştırılmıştır. Davacılar tarafından, taşınmazları ile ilgili yapılan toplulaştırma işlemi esas alınmak suretiyle yürütmenin durdurulması istemli olarak 04/03/2016 havale tarihli dilekçeyle bakılmakta olan dava açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE:

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun "Dilekçeler üzerine ilk inceleme" başlıklı 14. maddesinin 3. fıkrasında, dilekçelerin, Danıştayda daire başkanının görevlendireceği bir tetkik hakimi, idare ve vergi mahkemelerinde ise mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından: a) Görev ve yetki, b) İdari merci tecavüzü, c) Ehliyet, d) İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, e) Süre aşımı, f) Husumet, g) 3 ve 5 inci maddelere uygun olup olmadıkları yönlerinden sırasıyla inceleneceği; "İlk inceleme üzerine verilecek karar" başlıklı 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde, süre aşımı yönünden yapılan incelemede Kanuna aykırılık görülürse davanın reddine karar verileceği hususları hüküm altına alınmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun "Dava açma süresi" başlıklı 7. maddesinde,
"1. Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür. .............
4. İlanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresi, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar. Ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililer, düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açabilirler. Düzenleyici işlemin iptal edilmemiş olması bu düzenlemeye dayalı işlemin iptaline engel olmaz." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden, 14/07/2016 havale tarihli yenilenen dava dilekçesinde; arazi toplulaştırma işleminin henüz tamamlanmamış olduğu, davacılar adına oluşturulmuş herhangi bir parselin söz konusu olmadığı, bu işlemlerle ilgili davacılara yapılan bir tebligat bulunmadığının belirtildiği, davalı Mülga Başbakanlık ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı müşterek vekilince dosyaya sunulan 10/04/2017 tarihli savunma dilekçesinde; 06/02/2014 tarih ve 28905 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı ile ... Mahallesi'nin uygulama alanı ilan edildiği, toplulaştırma çalışmalarının Antalya ili, Aksu ilçesi, ... Mahallesi'nde devam ettiği, 22/02/2016-29/02/2016 tarihleri arasında mülakat çalışmaları yapıldığı, ancak Antalya Kadastro Müdürlüğünce, tescil harici yerler ile orman alanı içinde kalan alanların hak sahipliğinin tespiti amacıyla kadastro yenileme çalışmalarına başlandığı ve kadastro tespit çalışmalarının askı süreçlerinin yeni tamamlandığı hususlarına yer verildiği görüldüğünden, Dairemizin 10/07/2017 tarihli ara kararıyla, davacılar vekilinden Topallı Mahallesi'nde herhangi bir uygulama yapılmadığı anlaşılmakla mülakat alımları sonucunda davalı idareler tarafından yapılan bir bildirim bulunup bulunmadığı, varsa tebliğ tarihinin bildirilmesi istenmiş, davacılar vekili tarafından kendisine usulüne uygun olarak tebliğ edilen ara kararına bir cevap verilmediği görülmüştür.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine göre, ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlayan dava açma süresi içerisinde idari davaya konu edilmeyen düzenleyici işlemlerin, bu tarihten sonra davaya konu edilebilmeleri için, ilgili hakkında uygulama işlemi tesis edilmiş olması, bu işlemin ise birlikte dava konusu edilen düzenleyici işlemin uygulanması niteliğinde bulunması gerekmektedir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 7. maddesinde sözü edilen "uygulama işlemi" kavramı, kural koyucu nitelikteki düzenleyici işlemlere dayanılarak ilgililer hakkında tesis edilen ve onların menfaatlerinin ihlal edilmesi sonucunu doğuran, başka bir ifadeyle hukuksal durumlarında değişiklik yaratan bireysel nitelikteki işlemleri ifade etmektedir.
Somut olayda, Antalya İli, Aksu İlçesi ... Köyü'nü içine alan alanının uygulama alanı olarak ilan edilmesine ilişkin, 06/02/2014 tarih ve 28905 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 02/01/2014 tarih ve 2014/5791 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptalinin istendiği, buna karşın davacıların maliki olduklarını iddia ettikleri taşınmazlarla ilgili olarak arazi toplulaştırması uygulamasından kaynaklanan herhangi bir işlem tesis edilmediği anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla, iptali istenilen Bakanlar Kurulu kararı ile uygulama alanı ilan edilen ... Mahallesi'nde davacıların maliki olduklarını iddia ettikleri taşınmazlarla ilgili olarak tesis edilen bir uygulama işlemi söz konusu olmadığından, dava konusu edilen Bakanlar Kurulu kararının Resmi Gazete'de ilan tarihinden itibaren Kanunda öngörülen 60 günlük dava açma süresinin son günü olan 07/04/2014 tarihinden çok sonra 04/03/2016 tarihinde açılan davanın süre aşımı nedeniyle esasının incelenmesine hukuken olanak bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :

Açıklanan nedenlerle;
1. 06/02/2014 tarih ve 28905 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 02/01/2014 tarih ve 2014/5791 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle açılan DAVANIN SÜRE AŞIMI NEDENİYLE REDDİNE,
2. Aşağıda ayrıntısı gösterilen ... TL yargılama giderlerinin davacılar üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ... TL vekâlet ücretinin davacılardan alınarak davalı Cumhurbaşkanlığına verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacılara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen otuz (30) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 17/06/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.