Danıştay 6. Daire 2021/5941 Esas 2021/8511 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/5941
Karar No : 2021/8511

DAVACI : … Köyü Muhtarlığı - …
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … Bakanlığı - …
2- … Bakanlığı - …
3- … Valiliği

İSTEMİN KONUSU : Isparta Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının, 25/11/2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 26/05/2017 tarih ve 30077 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 8. maddesi ile değişik 17. maddesinin ve anılan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararına dayalı olarak verildiği iddia edilen … ruhsat numaralı II-B grubu maden (mermer) ruhsatına ilişkin işlemin iptali istenilmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'NIN DÜŞÜNCESİ : 2577 sayılı Kanun'un 5. maddesine uygun olmayan dava dilekçesinin, aynı Kanun'un 15. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca reddedilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 14. maddesi gereğince incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun "İlk derece mahkemesi olarak Danıştay'da görülecek davalar" başlıklı 24. maddesi: " 1. Danıştay ilk derece mahkemesi olarak:
a)Cumhurbaşkanı kararlarına,
b)Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere ... Karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları ... karara bağlar ..." hükmü yer almaktadır.
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun'un 5. maddesinin birinci fıkrasında; idare mahkemelerinin, vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Danıştayda çözümlenecek olanlar dışındaki iptal ve tam yargı davaları ile idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalara bakacağı hükme bağlanmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 5. maddesinde de; " 1. Her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılır. Ancak, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık yada sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir.
2. Birden fazla şahsın müşterek dilekçe ile dava açabilmesi için davacıların hak veya menfaatlerinde iştirak bulunması ve davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması gerekir." hükme bağlanmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 3. maddesinde ise; dilekçelerde gösterilmesi gerekli hususlar belirtilmiş, 14. maddesinin 3. fıkrasında; dilekçelerin sırayla a) görev ve yetki, b) idari merci tecavüzü, c) ehliyet, d) idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, e) süre aşımı, f) husumet, g) 3 ve 5. maddelere uygun olup olmadıkları yönlerinden inceleneceği belirtilmiş; 15. maddenin 1. fıkrasının (d) bendinde dilekçelerde 14. maddenin 3/g bendine aykırılık görülmesi halinde otuz gün içinde 3 ve 5. maddelere uygun şekilde düzenlemek veya noksanları tamamlamak üzere dilekçenin reddine karar verileceği, 5. fıkrasında ise, 1. fıkrasının (d) bendine göre dilekçenin reddedilmesi üzerine yeniden verilen dilekçelerde aynı yanlışlıklar yapıldığı takdirde davanın reddedileceği; 7. maddesinin 4. fıkrasında ise, ilanı gereken düzenleyici işlemlerde dava açma süresinin ilan tarihini izleyen günden başlayacağı, ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililerin düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her iki işlem aleyhine birden dava açabileceği hükme bağlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdari yargılama usulünde geçerli olan re'sen araştırma ve yazılılık ilkeleri gereği dava dilekçelerinin, 2577 sayılı Kanun'da belirtilen şekil kurallarına uygun bir biçimde ve yargılamanın gerektirdiği bilgileri içerecek nitelikte düzenlenmesi gerekmektedir. Bunu sağlamak için, dava dilekçelerinde; dava konusu edilen işlemlerin ve dava sebeplerinin, başka bir ifadeyle, idari işlemin içerdiği iddia edilen hukuka aykırılığın dayandığı hukuk kurallarının açık ve net bir biçimde somut olarak belirtilmesi şarttır. Ayrıca birden fazla işlemin davaya konu edilmesi halinde, söz konusu işlemlerin aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep sonuç ilişkisi bulunması da yukarıda alıntısı yapılan düzenlemeler ile idari yargılama usulü ilkelerinin bir gereğidir.
Dava; Isparta Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin 17. maddesinin ve anılan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararına dayalı olarak verildiği iddia edilen … ruhsat numaralı II-B grubu maden (mermer) ruhsatına ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmış; Dairemizin 31/03/2021 tarih, E:2021/3049, K:2021/4832 sayılı kararı ile dava dilekçesinin 2577 sayılı Kanun'un 3. ve 5. maddelerine uygun düzenlenmediği, iptali istenilen maden ruhsatına ilişkin işlemin aslı veya birer örneğinin dava dilekçesine eklenmesi ve "Çevresel Etki Değerlendirmesi" sürecine ilişkin düzenleyici ve birel işlemler ile maden ruhsatı verilmesine ilişkin işlem arasında ne tür bir bağlılığın bulunduğu hususunun ortaya konulması veya söz konusu bağlılığın ortaya konulamaması halinde "Çevresel Etki Değerlendirmesi" sürecine ilişkin düzenleyici ve birel işlemler ile maden ruhsatı verilmesine ilişkin işlem için ayrı ayrı dava açılması gerektiğinden bahisle 2577 sayılı Kanun'un 15. maddesinin 1/d hükmü uyarınca dilekçenin reddine karar verilmiştir. 10/06/2021 tarihinde Danıştay Genel Yazı İşleri Müdürlüğü kaydına giren yenileme dilekçesinde, yukarıda belirtilen tüm işlemlerin iptal edilmesinin yeniden talep edildiği, … ruhsat numaralı II-B grubu maden (mermer) ruhsatına ilişkin işlemden haricen haberdar olunduğu, bu nedenle anılan işlemin aslı veya örneğinin dava dilekçesine taraflarınca eklenmesinin mümkün olmadığı; öte yandan, … ruhsat numaralı II-B grubu maden (mermer) ruhsatına ilişkin işlem, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 8. maddesi ile değişik 17. maddesi ve Isparta Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce verilen … tarih ve … sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının birbiri ile doğrudan bağlantılı işlemler olduğu iddiasıyla bakılmakta olan davanın açıldığı görülmektedir.
2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 24. maddesine göre dava konusu işlemlerden 25/11/2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 26/05/2017 tarih ve 30077 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 8. maddesi ile değişik 17. maddesinin iptali istemiyle açılan davanın görüm ve çözüm yeri Danıştaydır.
Dava konusu edilen "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararına ilişkin işlem ile ilgili uyuşmazlığın görüm ve çözüm yeri, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'na göre projenin yapılacağı yer idare mahkemesi; maden ruhsatına ilişkin işlem ile ilgili uyuşmazlığın görüm ve çözüm yeri ise, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'na göre taşınmazın (madenin) bulunduğu yer idare mahkemesidir.
Uyuşmazlıkta; dava konusu "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının, 2577 sayılı Kanun'un 7. maddesinin dördüncü fıkrasında öngörülen biçimde Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 8. maddesi ile değişik 17. maddesi uyarınca tesis edilen uygulama işlemi olarak nitelendirilmesi mümkün olmadığı gibi; davacı tarafından maden ruhsatına ilişkin işlem ile yukarıda belirtilen işlemler arasında 2577 sayılı Kanun'un 5. maddesinde belirtilen şekilde maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisinin ortaya konulamadığı görülmektedir.
Bu durumda, aralarında 2577 sayılı Kanun'un 5. maddesinde belirtilen şekilde maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunmayan dava konusu işlemlere karşı aynı dilekçe ile dava açılmasına hukuken olanak bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
1. 2577 sayılı Kanun'un 5. maddesi hükmüne uygun olmayan dava dilekçesinin aynı Kanunun 15. maddesinin 1/d bendi gereğince bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren otuz gün içinde her bir işleme karşı ayrı ayrı olacak şekilde yeniden dava açılmak üzere reddine,
2. Yeniden verilen dilekçede aynı yanlışlıklar yapıldığı takdirde davanın reddedileceği hususunun davacıya duyurulmasına,
3. Yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına,
4- Artan posta ücretinin istemi halinde davacıya iadesine, dava dilekçesi ve eklerinin bir örneğinin davacıya gönderilmesine, 17/06/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY
2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun "İlk derece mahkemesi olarak Danıştay'da görülecek davalar" başlıklı 24. maddesinde;" 1. Danıştay ilk derece mahkemesi olarak:
a)Cumhurbaşkanı kararlarına,
b)Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere ... Karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları ... karara bağlar ..." hükmüne yer verilmiştir.
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun'un 5. maddesinin 1. fıkrasında; "İdare mahkemeleri, vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Danıştayda çözümlenecek olanlar dışındaki: a) İptal davalarını, b) Tam yargı davalarını, c) (Değişik : 8/6/2000 - 4577/2 md.) Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklardan hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları, d) Diğer kanunlarla verilen işleri, çözümler." hükmü yer almaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 5. maddesinde; "1. Her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılır. Ancak, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık yada sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir.
2. Birden fazla şahsın müşterek dilekçe ile dava açabilmesi için davacıların hak veya menfaatlerinde iştirak bulunması ve davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması gerekir." hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Kanun'un 7. maddesinin 4. fıkrasında ise, ilanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresinin ilan tarihini izleyen günden itibaren başlayacağı; ancak, bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililerin düzenleyici işlem veya uygulama işlemi yahut her ikisi aleyhine birden dava açabileceği kurala bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca, her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılması gerekmesine karşın, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile dava açılabilmesi mümkündür.
Öte yandan, düzenleyici işlemlerin uygulanması üzerine, ilgililerin söz konusu uygulama işlemi ile düzenleyici işleme karşı birlikte dava açabilmesi yasal bir hak olarak öngörülmüştür.
Uyuşmazlıkta; Isparta Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve …sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı ile bu işlemin dayanağı olarak gösterilen Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 8. maddesi ile değişik 17. maddesi arasında, 2577 sayılı Kanunun 7/4. maddesinde öngörülen şartlar söz konusu işlemler arasında mevcut olduğu gibi, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 5. maddesinde belirtilen şekilde maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunduğu görülmesine karşın; belirtilen işlemler ile … ruhsat numaralı II-B grubu maden (mermer) ruhsatına ilişkin işlem arasında, anılan Kanun maddesinde belirtilen şekilde maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi olmadığı sonucuna varılmaktadır.
Bu bağlamda; Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 8. maddesi ile değişik 17. maddesi ile "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının 2577 sayılı Kanunun 7/4. maddesi kapsamında iptali istemiyle Danıştay'da; maden ruhsatına ilişkin işlemin iptali istemiyle ise taşınmazın (madenin) bulunduğu yer idare mahkemesinde yeniden dava açılmak üzere, 2577 sayılı 15. maddesinin 1/d bendi gereğince dava dilekçesinin reddine karar verilmesi gerektiği görüşüyle; her üç işlem için ayrı ayrı dava açılması gerektiğinden bahisle dilekçenin reddedilmesi yönündeki çoğunluk kararına katılmıyoruz.