Danıştay 10. Daire 2016/13571 Esas 2021/3413 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/13571
Karar No : 2021/3413

DAVACILAR : 1- ... Köyü Muhtarlığı
…
61- …

VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … (Mülga …)
2- … Bakanlığı
(Mülga … Bakanlığı)
VEKİLLERİ : Hukuk Müşaviri …

3- … Valiliği
VEKİLİ: Av. …

DAVANIN KONUSU :
Aksaray ili, Ortaköy ilçesi, ... Köyü sınırlarında kalan ve davacılara ait taşınmazları da kapsayan alanın 3083 sayılı Kanun kapsamında uygulama alanı olarak belirlenmesine ilişkin … tarih ve … sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile kararın dayanağı … tarih … sayılı Bakanlık işleminin ve anılan kararlar uyarınca gerçekleştirilen uygulamaya ilişkin parselasyon haritasına yapılan itirazın reddi yolundaki ... tarih ve ... sayılı Valilik işlemi ile parselasyon planının iptali istenilmektedir.

DAVACILARIN İDDİALARI :
Davacılar tarafından, 3083 sayılı Kanun'un amacına aykırı olarak, kamulaştırma yapmamak için kanundan yararlanılarak söz konusu arazi üzerinden otoban geçirmek amacıyla işlem tesis edildiği, davacılara ait taşınmazların bulunduğu alanda toplulaştırma yapılmasına ihtiyaç bulunmadığı, Ankara-Adana otoyoluna yer açmak için tarım arazilerine el konulmak istendiği, mülkiyet haklarının ihlal edildiği, köydeki mera arazilerinin de toplulaştırma işlemine dahil edilmesinin mevzuata aykırı olduğu, hayvancılık yapan köy sakinlerine zarar verildiği, arazi toplulaştırma uygulamasının, zorunlu olarak yapıldığı, köy halkının isteklerine bakılmadığı, bu nedenle hukuka aykırı olan dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmesi gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALILARIN SAVUNMALARI :
Davalı Cumhurbaşkanlığı (Mülga Başbakanlık) ile Tarım ve Orman Bakanlığı (Mülga Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) tarafından, yapılan toplulaştırma işleminin henüz sonuçlanmadığı, ortada kesin ve yürütülmesi zorunlu idari işlemin bulunmadığı, davacıların somut bir uygulamayı dava konusu yapmadıkları, soyut nitelikte iddialarla Bakanlar Kurulu kararının iptalini istemelerinde hukuki menfaatlerinin olmadığı, dava konusu kararların konu ile ilgili Anayasa ve diğer mevzuat hükümlerinin amacına uygun olarak tesis edildiği, Bakanlar Kurulu kararının Resmi Gazete'de ilanı ile tespit edilen yerler, 3083 sayılı Kanun'a göre uygulama alanı olup Bakanlar Kurulu kararının da aynı zamanda kamu yararı kararı niteliğinde olduğu, toplulaştırma uygulamalarının amacının, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilecek otoyol yapımında tarım arazisi sahiplerinin mağduriyetinin önlenmesi olduğu, Bakanlar Kurulu kararı uyarınca yapılacak arazi toplulaştırması uygulamasının kamu yararına hizmet edeceği ve 3083 sayılı Kanun'un amacına uygun olduğu, bu nedenlerle dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu savunulmaktadır.
Davalı Valilik tarafından; davacıların menfaat ilişkisi bulunmadığı, dava konusu işlemlerin, kesin bir idari işlem olmadığı, tesis edilen işlemlerin mevzuata uygun olduğu, mera arazileri bakımından kişilere dağıtımın söz konusu olmadığı, sadece şekil olarak düzeltilmesinin söz konusu olduğu, mevzuat gereği isteğe bağlı ya da zorunlu toplulaştırma işlemi yapılabileceği, 3083 sayılı Kanun'da %10 oranında yapılabilecek kesintinin, tarla içi yol, sulama kanalı, drenaj kanalı gibi ortak hizmetler için kullanılmasının kanun gereği olduğu, bu nedenlerle davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Haksız ve hukuki dayanaktan yoksun olan davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …

DÜŞÜNCESİ : Dava; Aksaray ili, Ortaköy ilçesi, ... Köyü sınırlarında kalan ve davacılara ait taşınmazları da kapsayan alanın 3083 sayılı Kanun kapsamında uygulama alanı olarak belirlenmesine ilişkin 23/08/2013 tarihli, 2013/5319 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile kararın dayanağı 16/07/2013 tarihli Bakanlık işleminin ve anılan kararlar uyarınca yapılan uygulamaya ilişkin parselasyon haritasına yapılan itirazın reddi yolundaki ... tarih ve …-... sayılı valilik işlemi ile parselasyon planının iptali istemleriyle açılmıştır.
3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanununun 1'inci maddesinde, "Bu Kanunun amacı sulama alanları ile Bakanlar Kurulunca gerekli görülen alanlarda; a)Toprağın verimli şekilde işletilmesini,işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını, b)Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmalarını, desteklenmelerini, eğitilmelerini, c)Ekonomik üretime imkan vermiyecek şekilde parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede parçalanmasını ve küçülmesini önlemeyi, d)Yeni yerleşme yerleri kurmayı, mevcut yerleşme yerlerine eklemeler yapmayı, e)Zorunluluk halinde tarım arazisinin diğer amaçlara tahsisini düzenlemeyi, f)Dağıtılmayan tarım arazisinin değerlendirilme şeklini belirlemeyi, g)Bakanlar Kurulunca gerekli görülen diğer bölgelerde gayrimenkullerin Milli Güvenlik nedeniyle mülkiyet ve tasarruf şekillerinde ve yerleşim yerlerinde düzenlemeler yapmayı, sağlamaktır." hükümlerine yer verilmiş, 2'nci maddesinin k bendinde; uygulama alanı veya bölgesi, bu Kanunun amacına uygun olarak Bakanlar Kurulunca sınırları belirtilmiş alan olarak tanımlanmış, 3'üncü maddesinde ise," bu Kanunun uygulama alanı, ilgili Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile belirtilen alanlardır. Bakanlar Kurulunun bu kararı, kamulaştırma ve diğer işlemler bakımından kamu yararı kararı sayılır ve Resmi Gazetede yayımlanır." düzenlemesine yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden; 13.1.2011 tarihinde davalı Bakanlık ile Karayolları Genel Müdürlüğü arasında imzalanan protokolün 1'inci maddesinde, Tarım Reformu Genel Müdürlüğünün Arazi Toplulaştırma Projesi uygulanacak sahalarda Karayolları Genel Müdürlüğünce yapılmış, yapılmakta veya yapılması planlanan yol güzergahları için gerekli alanın, 3083 sayılı Kanun uyarınca yapılacak toplulaştırma çalışmaları kapsamında kalan Hazine arazilerinden karşılanması, tescil harici arazilerin yol güzergahına kaydırılması, böylece kamulaştırma maliyetinin en aza indirilmesi, Hazine arazisi ya da tescil harici arazi yok ise kamulaştırma yapılması amacıyla protokolün düzenlendiğinin belirtildiği, dava konusu 23.8.2013 gün ve 2013/5319 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Aksaray İli, Ortaköy İlçesi, ... Köyünün de uygulama alanı sınırlarına dahil edildiği, davacılar tarafından; kamulaştırma yapmaktan kaçınıldığı, mülkiyet haklarının ihlal edildiği, mera alanlarının tarımsal arazi olarak tahsis edildiği ileri sürülerek Bakanlar Kurulu kararı ile kararın dayanağı 16.7.2013 tarihli Bakanlık işleminin iptali istemiyle dava açıldığı anlaşılmaktadır.
Davalı idarelerce; toplulaştırma ve otoyol projelerinin birlikte yürütülmesi suretiyle, otoyol projeleri nedeniyle tarım arazilerinin parçalanmasının önlenmesi, dağınık ve modern tarıma elverişsiz hale gelen arazilerin toplulaştırma projeleri ile proje kapsamında değerlendirilerek kullanıma kazandırılması, yapılacak toplulaştırma ile parsellerin her birinin yola cepheli hale gelmesiyle ulaşım ve kullanım kolaylığı ve sulama olanağının sağlanmasının amaçlandığı, arazilerden kesinti yapılarak otoyol için arazi elde edilmediğinin belirtildiği görülmektedir.
Buna göre; Karayolları Genel Müdürlüğü ile Tarım Reformu Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol doğrultusunda otoyol projelerinin geçtiği alanlarda yapılacak toplulaştırma projelerine öncelik verilerek toplulaştırma ve otoyol projelerinin birlikte yürütülmesi sonucunda, uyuşmazlığa konu alanların uygulama alanı olarak belirlenmesi ile tarım arazilerinin otoyol projesi nedeniyle parçalanması ve kullanılamaz hale gelmesi önlenerek, otoyol alanında kalan arazilerin karşılığında çiftçiye arazi verilmesi suretiyle, çiftçinin tarımsal faaliyetine devam etmesi, toprağın verimli şekilde işletilmesi ve işletilmesinin korunması sağlanacağından, dava konusu Bakanlar Kurulu kararı ile 3083 sayılı Kanunun 3 ve 8'inci maddeleri uyarınca uyuşmazlığa konu alanın uygulama alanı olarak belirlenmesinde Anayasayanın 44 ve 46'ncı maddeleri ve söz konusu Kanunun 1'inci maddesinin (a) ve (e) bendinde öngörülen amaçlara ve kamu yararına aykırılık bulunmadığı, dolayısıyla mülkiyet hakkına yapılan müdahelenin Kanuna dayalı olarak, meşru ve kamu yararı amacıyla yapıldığı sonucuna varıldığından, dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık görülmemiştir.

Öte yandan, parselasyon planlarının 3 askı yapılarak, her bir aşamada planların askıya çıkarılarak ilan edilmesi ve itirazların alınması suretiyle parselasyonun tamamlanması nedeniyle, dava konusu 1. askı parselasyon haritasına yapılan itirazın reddi yolundaki valilik işlemi ile parselasyon planının idari davaya konu edilebilir kesin ve yürütülmesi zorunlu işlem niteliğinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davanın parselasyon haritasına yapılan itirazın reddi yolundaki valilik işlemi ile parselasyon planının iptali istemi ile ilgili kısmının incelenmeksizin reddi, diğer kısmının ise reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
06/10/2013 tarih ve 28787 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 23/08/2013 tarih ve 2013/5319 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, karar ekinde yer alan alanlar, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun 3. ve 8. maddeleri uyarınca "uygulama alanı" ilan edilmiştir. Davacılar tarafından, köy sakinlerinin askı harita ve listelerine itirazı üzerine davalı Valilik tarafından cevaben verilen ... tarihli yazı esas alınmak suretiyle 16/11/2015 havale tarihli dilekçeyle bakılmakta olan dava açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE:

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın "Toprak mülkiyeti" başlıklı 44. maddesinde, "Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşan köylüye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır. Kanun, bu amaçla, değişik tarım bölgeleri ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini tesbit edebilir. Topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçiye toprak sağlanması, üretimin düşürülmesi, ormanların küçülmesi ve diğer toprak ve yeraltı servetlerinin azalması sonucunu doğuramaz.
Bu amaçla dağıtılan topraklar bölünemez, miras hükümleri dışında başkalarına devredilemez ve ancak dağıtılan çiftçilerle mirasçıları tarafından işletilebilir. Bu şartların kaybı halinde, dağıtılan toprağın Devletçe geri alınmasına ilişkin esaslar kanunla düzenlenir."hükümleri, "Kamulaştırma" başlıklı 46. maddesinde ise, "Devlet ve kamu tüzelkişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir.
Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan artırım bedeli nakden ve peşin olarak ödenir. Ancak, tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir.
Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanlarının bedeli, her halde peşin ödenir.
İkinci fıkrada öngörülen taksitlendirmelerde ve herhangi bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz uygulanır." hükümleri yer almaktadır.
3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarihlerde yürürlükte olan haliyle "Amaç" başlıklı 1. maddesinde "Bu Kanunun amacı sulama alanları ile Bakanlar Kurulunca gerekli görülen alanlarda; a) Toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını, b) Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmalarını, desteklenmelerini, eğitilmelerini, c) Ekonomik üretime imkan vermiyecek şekilde parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede parçalanmasını ve küçülmesini önlemeyi, d) Yeni yerleşme yerleri kurmayı, mevcut yerleşme yerlerine eklemeler yapmayı, e) Zorunluluk halinde tarım arazisinin diğer amaçlara tahsisini düzenlemeyi, f) Dağıtılmayan tarım arazisinin değerlendirilme şeklini belirlemeyi, g) Bakanlar Kurulunca gerekli görülen diğer bölgelerde gayrimenkullerin Milli Güvenlik nedeniyle mülkiyet ve tasarruf şekillerinde ve yerleşim yerlerinde düzenlemeler yapmayı, sağlamaktır." hükümlerine yer verilmiş, 2. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde; uygulama alanı veya bölgesi, bu Kanunun amacına uygun olarak Bakanlar Kurulunca sınırları belirtilmiş alan olarak tanımlanmış, 3. maddesinde ise, "Bu Kanunun uygulama alanı, ilgili Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile belirtilen alanlardır. Bakanlar Kurulunun bu kararı, kamulaştırma ve diğer işlemler bakımından kamu yararı kararı sayılır ve Resmi Gazete'de yayımlanır." düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı idarelerin usule ilişkin itirazları yerinde görülmemiştir.
ESAS YÖNÜNDEN:
Dosyanın incelenmesinden, davalı idarelerce; Karayolları Genel Müdürlüğü ile Tarım Reformu Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol doğrultusunda otoyol projesinin bulunduğu alanlara ilişkin toplulaştırma çalışmalarına öncelik verildiği, toplulaştırma ve otoyol projelerinin birlikte yürütülmesi suretiyle, otoyol projeleri nedeniyle tarım arazilerinin parçalanmasının önlenmesi, dağınık ve modern tarıma elverişsiz hale gelen arazilerin toplulaştırma projeleri ile proje kapsamında değerlendirilerek kullanıma kazandırılması, otoyol güzergahında kalan tarım arazilerinin karşılığında arazi sahiplerine arazi verilerek çiftçinin topraktan kopmamasının ve kamulaştırma maliyetlerinin azaltılmasının amaçlandığı, arazilerden kesinti yapılarak otoyol için arazi elde edilmediğinin belirtildiği görülmektedir.
Buna göre; Karayolları Genel Müdürlüğü ile Tarım Reformu Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol doğrultusunda otoyol projelerinin geçtiği alanlarda yapılacak toplulaştırma projelerine öncelik verilerek toplulaştırma ve otoyol projelerinin birlikte yürütülmesi sonucunda, uyuşmazlığa konu alanların uygulama alanı olarak belirlenmesi ile tarım arazilerinin otoyol projesi nedeniyle parçalanması ve kullanılamaz hale gelmesi önlenerek, otoyol alanında kalan arazilerin karşılığında çiftçiye arazi verilmesi suretiyle, çiftçinin tarımsal faaliyetine devam etmesi, toprağın verimli şekilde işletilmesi ve işletilmesinin korunması sağlanacağından, dava konusu Bakanlar Kurulu kararı ile 3083 sayılı Kanun'un 3. ve 8. maddeleri uyarınca uyuşmazlığa konu alanların uygulama alanı olarak belirlenmesinde Anayasaya ve anılan Kanun'un 1. maddesinin (a) ve (e) bendinde öngörülen amaçlara ve kamu yararına aykırılık bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Diğer yandan, dava konusu edilen Bakanlık işleminin, Bakanlar Kurulu kararıyla uygulama yapılacak yerlerin belirlenmesi amacına yönelik olarak tesis edilen hazırlık işlemi niteliğinde bir idari işlem olduğu görülmekle bu işlemde mevzuata ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Ayrıca, arazi toplulaştırması uygulaması içinde, mevzuat hükümleri uyarınca toplulaştırma yapılan alanda bulunan taşınmazlara ilişkin olarak en az üç adet parselasyon planı ve mülkiyet listesi hazırlanarak ilan edildiği, bu planlara karşı taşınmaz malikleri tarafından yapılan itiraz başvurularının değerlendirildiği ve son olarak tescile esas parselasyon planı ilan edilerek bu plan uyarınca yeni tahsis edilen taşınmazların tapuya tescili ile işlemlerin son bulduğu dikkate alındığında, dava konusu edilen 1. askı parselasyon planı ve mülkiyet listelerinin, idari davaya konu edilebilecek kesin ve yürütülmesi zorunlu bir idari işlem olmadığı sonucuna varılmaktadır.
Bu durumda, davaya konu işlemlerin Kanuna dayalı olarak, meşru ve kamu yararı amacıyla yapıldığı sonucuna varıldığından, yukarıda açıklanan gerekçelerle dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davanın REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacılar üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen … TL vekâlet ücretinin davacılardan alınarak davalı idarelere verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacılara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen otuz (30) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 17/06/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.