Danıştay 10. Daire 2016/1993 Esas 2021/3532 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/1993
Karar No : 2021/3532

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Bakanlığı / ANKARA
(Mülga … Bakanlığı)
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Çocuk eğitimi ve sağlığı konusunda çalışmalar yürüten davacı tarafından, … A.Ş.'nin gazlı içeceklerinin toplum sağlığı üzerinde riskler oluşturduğunun tespiti, bu nitelikte ürünler üzerinde insan sağlığına zararlı olabileceği ve tavsiye edilen tüketim oranının belirtilmesi, ürünlerde gösterilmeyen veya eksik gösterilen bütün bileşenlerin açık ve ayrıntılı bir şekilde, miktarları da gösterilmek suretiyle listelenmesi, bileşiminde kimyasal, kanserojen ve sağlığa zararlı maddeler bulunan ürünlerin tespit edilerek bu içeriklerin ürünlerde kullanılmamasının sağlanması, bu ürünlere ilişkin çocukları etkileme potansiyeli bulunan her türlü reklam ve satış/pazarlama yönteminin yasaklanmasına ilişkin yapılan başvurunun davalı idarece reddedilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; dava dilekçesinde bahsedilen maddelerin Türk Gıda Kodeksi mevzuatında yeri olan ve risk/güvenilirlik değerlendirmeleri sonucunda kullanım koşulları belirlenmiş maddeler olduğu, dava konusu edilen içeceğin TGK-Alkolsüz İçecekler Tebliği kapsamında bulunduğu, 5996 sayılı Kanun gereğince güvenilir olmayan gıdanın piyasaya arz edilmesinin mümkün olmadığı, güvenilir olduğu mevzuat hükümleri ile tespit edilerek piyasaya sürülen ürün için sağlığa zararlıdır ibaresinin de konulamayacağı, TGK-Aroma Vericiler ve Aroma Verme Özelliği Taşıyan Gıda Bileşenleri Yönetmeliğinde tanımlanan "aroma vericiler"in risk değerlendirmesinin yapıldığı ve gıdalarda kullanımına izin verilmiş maddeler olduğu, çocukları etkileme potansiyeli bulunan her türlü reklam/pazarlama yönteminin denetlenmesi ile ilgili olarak davalı idarenin yetkisi bulunmadığından dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmediği gerekçesiyle dava reddedilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davacı tarafından, uyuşmazlığın çözümü özel ve teknik bilgi gerektirdiği halde Mahkemece bilirkişi incelemesi yaptırılmadan karar verildiği, uyuşmazlığa konu içeceklerin çocuk ve toplum sağlığı açısından ciddi zararlara neden olduğu, insan sağlığına ciddi şekilde zarar verdiğinin uzmanlar tarafından da kabul edildiği, üretici firmanın içeceklerin içerisinde bulunan etken maddeleri "ticari sır" olduğu gerekçesiyle açıklamadığı ileri sürülerek İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI :Davalı idare tarafından, hukuki dayanaktan yoksun olan temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davacının duruşma istemi yerinde görülmeyerek gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Çocuk eğitimi ve sağlığı konularında çalışmalar yapan davacı tarafından, … ve benzeri içeceklerin yapılan araştırmalara göre özellikle kadınlarda felç olma ihtimalini arttırdığı, dünya çapında her yıl 180.000 ölümün şekerli içecek tüketimi ile bağlantılı hastalıklardan kaynaklandığı, bahse konu ürünün diyet ürünlerinde yer alan "aspartame"nin insan sağlığı üzerindeki ciddi etkilerinin uzmanlar tarafından sıklıkla dile getirildiği, içerikte yer alan "renklendirici (karamel)" ibaresinin yeterince açık olmadığı, başta çocuk ve kadın sağlığı olmak üzere toplum sağlığı üzerinde ağır etkileri olduğunun çeşitli çalışmalar ile ortaya konulduğu belirtilerek; … A.Ş' nin gazlı içeceklerinin toplum sağlığı üzerinde riskler oluşturduğunun tespiti, bu nitelikte ürünlerin insan sağlığına zararlı olabileceğinin ürünler üzerinde belirtilmesi, ürünlerde gösterilmeyen veya eksik gösterilen bütün bileşenlerin açık ve ayrıntılı bir şekilde miktarları da gösterilmek suretiyle listelenmesi, bileşiminde kimyasal, kanserojen ve sağlığa zararlı maddeler bulunan ürünlerin tespit edilerek bu içeriklerin ürünlerde kullanılmamasının sağlanması, bu ürünlere ilişkin çocukları etkileme potansiyeli bulunan her türlü reklam ve satış/pazarlama yönteminin yasaklanmasına ilişkin yapılan başvurunun davalı idarenin … tarih ve … sayılı işlemi ile reddedilmesi bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun "Gıda ve yem güvenilirliği şartları" başlıklı 21. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde; Güvenilir olmayan gıda, gıda ile temas eden madde ve malzemenin piyasaya arz edilemeyeceği, insan sağlığı için tehlike oluşturan ve tüketime uygun olmayan gıdanın, güvenilir olmayan gıda kabul edileceği, (b) bendinde; gıdanın güvenilir olup olmadığının belirlenmesinde, üretim, işleme ve dağıtım aşamaları, etiket bilgileri ve sağlıkla ilgili uyarı niteliğindeki bilgiler ile insanlar tarafından günlük normal kullanım koşulları dikkate alınacağı, (c) bendinde; gıdanın insan sağlığına zararlı olup olmadığının belirlenmesinde; tüketenin sağlığı üzerinde ani, kısa veya uzun vadede oluşturabileceği muhtemel etkileri yanında, gelecek nesiller üzerindeki etkileri, birikerek artan muhtemel toksik etkileri ve belirli tüketici gruplarının özel sağlık hassasiyetleri de dikkate alınacağı, (e) bendinde ise; gıda, Bakanlıkça belirlenen şartlara uygun olsa bile, gıdanın güvenilir olmadığına dair yeterli şüphe veya sebebin oluşması durumunda, Bakanlık söz konusu gıdanın piyasaya arzını kısıtlayabileceği veya piyasaya arz edilen gıdayı toplatabileceği, aynı maddenin 5. fıkrasında; gıda kodeksine aykırı gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme üretilemeyeceği, işleme tâbi tutulamayacağı ve piyasaya arz edilemeyeceği" hükmüne, 6. fıkrasında ise; Bakanlığın, insan sağlığını göz önünde bulundurarak bazı madde ve ürünlerin, gıda olarak veya gıda üretiminde kullanılmalarını kısıtlayabileceği, yasaklayabileceği ya da kullanımını belirli esaslara bağlayabileceği" hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun 23. maddesinde; Bakanlığın, gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerle ilgili asgarî teknik ve hijyen kriterleri, bitki koruma ürünü ve veteriner ilaç kalıntıları, katkı maddeleri, bulaşanları, numune alma, ambalajlama, etiketleme, nakliye, depolama esasları ve analiz metotlarını belirleyen gıda kodeksini hazırlayıp yayımlayacağı, 24. maddesinde; gıda veya yem işletmecilerinin izlenebilirliğini sağlamak amacıyla, üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında, sorumluluğundaki gıda veya yemin, gıda veya yeme ilave edilecek her türlü maddenin ve gıdanın elde edildiği hayvanın takibinin yapılabilmesi için, bir sistem oluşturmak ve talep hâlinde bu bilgileri Bakanlığa sunmak zorunda olduğu, 26. maddesinde; gıda, yem ve bitki sağlığı ile ilgili işlemlerde, insan sağlığı ve yaşamının azamî düzeyde korunmasının sağlanabilmesi için, risk analizine dayanılmasının zorunlu olduğu, elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi sonucunda, herhangi bir gıda veya yemin insan ve hayvan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisinin olması ihtimali belirmesine rağmen, bilimsel belirsizliklerin devam etmesi durumunda, kapsamlı bir risk değerlendirmesine imkân sağlayacak daha fazla bilimsel veri elde edilinceye kadar, Bakanlığın geçici olarak üretimin durdurulması, piyasaya arz, tüketimi engelleme, toplatma ve benzeri ihtiyati tedbirlere başvurabileceği, ilgililerin, Bakanlığın belirlediği ihtiyati tedbirlere uymasının zorunlu olduğu kurala bağlanmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 31. maddesinin atıfta bulunduğu 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 266. maddesinde, "Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir." hükmüne yer verilmiş olup; mahkemece gerek duyulması halinde bilirkişiye başvurulması da mümkündür.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden, güvenilir olmayan gıda, gıda ile temas eden madde ve malzemenin piyasaya arz edilemeyeceği, insan sağlığı için tehlike oluşturan ve tüketime uygun olmayan gıdanın, güvenilir olmayan gıda kabul edileceği, bununla birlikte davalı idarenin gıda maddelerinin insan sağlığına zararlı olup olmadığının belirlenmesinde tüketicinin sağlığı üzerindeki ani veya uzun vadede oluşturabileceği muhtemel etkilerin ve yine gelecek nesiller üzerindeki etkisinin tespit edilmesi ve elde edilecek veriler ışığında gerekli önlemlerin alınması konusunda görevli ve yetkili olduğu anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlık, … A.Ş tarafından üretilen gazlı içeceklerin içerisinde bulunan şeker, fosforik asit, karamel/4-metilimidizol, kafein, aspartam, bisfenolA gibi katkı maddelerinin insan sağlığı açısından zararlı olup olmadığının belirlenmesi hususunda toplanmaktadır. Mahkemece, bu hususa ilişkin herhangi bir araştırma ve inceleme yapılmadan davanın reddine karar verildiği görülmektedir.
Bu hususun çözüme kavuşturulması özel ve teknik bilgi gerektirdiğinden bilirkişi incelemesi yaptırılması gerekmektedir.
Bu nedenle, bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle … A.Ş tarafından üretilen gazlı içeceklerin içerisinde yukarıda sayılan katkı maddelerin bulunup bulunmadığı, anılan maddelerin tespiti halinde mevzuatta kullanımına izin verilip verilmediği ile kullanım miktarlarının Türk Gıda Kodeksi mevzuatına uygun olup olmadığı ortaya konularak dava konusu işlemin hukuka uygunluk denetiminin yapılması gerekirken, eksik inceleme ve değerlendirme sonucunda verilen davanın reddi yönündeki Mahkeme kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Öte yandan, yapılacak yargılamanın, … A.Ş'nin menfaatini etkileyeceği açık olduğundan, İdare Mahkemesince, davanın anılan şirkete ihbar edilmesi gerekmektedir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın reddi yolunda verilen temyize konu … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin birinci fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (onbeş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 22/06/2021 tarihinde oy çokluğuyla karar verildi.

(X)-KARŞI OY :
Temyize konu karar hukuka uygun olup, bozulmasını gerektiren bir neden bulunmadığından temyiz isteminin reddi ile anılan kararın onanması gerektiği oyuyla, bozulması yönündeki Daire kararına katılmıyoruz.