Danıştay 10. Daire 2016/12687 Esas 2021/3582 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/12687
Karar No : 2021/3582

DAVACI : … Birliği
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı …
(Mülga … Bakanlığı)
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

DAVANIN KONUSU :
26/07/2016 tarih ve 29782 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, Gıda İşletmelerinde Yerel, Marjinal ve Sınırlı Faaliyetlerin Düzenlenmesine Dair Yönetmeliğin, 2, 5, 7, 8, 9 ve 10. maddelerinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı tarafından, et ve et ürünlerinin elde edildiği işletmelerde kontrollerin resmi veteriner hekim tarafından yapılmasının esas olduğu, dava konusu Yönetmeliğin Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği'ne aykırı olduğu, düzenleme ile perakendecilerin yurt genelinde toptan satış yapabilir hale geldiği, bu durumun denetimsiz ve kontrolsüz faaliyetlere neden olacağı, belirlenen kilometre ve kilogram sınırlarının bilimsel bir dayanağı olmadığı ileri sürülmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI :
Davalı idarece, dava konusu düzenlemeler ile resmi kontrollere ilişkin bir muafiyet getirilmediği, resmi veteriner hekim muayenesi olmadan piyasaya arzın mümkün olmadığı, düzenlemelerin Avrupa Birliği mevzuatına dayandığı, sınırlamalar belirlenirken birçok etkenin değerlendirildiği, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki sağlığı Gıda ve Yem Kanunu'na uygun olduğu savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ :Dava;26/07/2016 tarih ve 29782 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Gıda İşletmelerinde Yerel, Marjinal ve Sınırlı Faaliyetlerin Düzenlenmesine Dair Yönetmeliğin 2, 5, 7, 8. 9 ve 10. maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu'nun ''İşletmelerin kayıt ve onayı'' başlıklı 30. maddesinde, ''Bu Kanun kapsamındaki gıda ve yem işletmelerinden onaya veya kayıt işlemine tâbi olanlar ile onay ve kayıt işlemlerine ilişkin hususlar Bakanlıkça belirlenir. Onaya tâbi işletmeler için, faaliyete geçmeden önce Bakanlıktan onay alınması zorunludur. Kayıt işlemine tâbi işletmeler, faaliyetleri ile ilgili işletme kayıtlarını Bakanlığa yaptırmak zorundadır.
(2) Bakanlık, onaya tâbi bir işletmenin ilgili mevzuatta belirlenen şartlara uygun faaliyette bulunmadığının belirlenmesi durumunda, bu işletmenin faaliyetini durdurur, bu faaliyetle ilgili onayı geçici olarak askıya alır. Askıya alma süresi, belirlenen eksikliklerin tamamının giderilmesine kadar devam eder. Bu eksikliklerin askıya alma tarihinden itibaren bir yıl içerisinde karşılanmaması durumunda onay Bakanlıkça iptal edilir.
(3) Gıda ve yem işletmecisinin, faaliyetlerinin tamamını veya bir kısmını durdurması durumunda, bu durumun üç ay içerisinde Bakanlığa bildirilmesi zorunludur. Bu süre içerisinde Bakanlığa bildirimde bulunulmadığının tespit edilmesi hâlinde, faaliyetle ilgili onay veya kayıt Bakanlıkça iptal edilir.
(4) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelik ile belirlenir.'' hükmü yer almış, ''İstisnaî uygulamalar'' başlıklı 44. maddesinde ise, ''(1) Birincil ürünlerin, çiftlikte kesilmiş kümes hayvanlarının ve tavşangillerin taze etlerinin, av hayvanları veya av hayvanlarının etlerinin, üretici veya avcı tarafından Bakanlıkça belirlenen küçük miktarlarının doğrudan son tüketiciye ya da son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere arzı ile ilgili olarak Bakanlıkça istisnaî uygulamalar getirilebilir.
(2) Bakanlık, hijyen kurallarını da dikkate alarak, gıdanın üretimi, işlenmesi veya dağıtımına ilişkin, geleneksel yöntemlerin kullanımına izin verebilir; coğrafî kısıtları bulunan bölgelerdeki gıda işletmelerinin ihtiyaçlarının çözümüne yönelik istisnaî uygulamalar getirebilir.
(3) Bakanlık, tesisler ile ilgili inşaatın tasarım ve donanımına ilişkin istisnaî uygulamalar yapabilir.
(4) Bakanlık, kurbanlık hayvanlar ve köylerdeki kişisel ihtiyaçlar için kesimlere ve kesim yerlerine ilişkin istisnaî uygulamalar getirebilir.
(5) Bakanlık, hayvan ve bitki sağlığı ile ilgili karantina hükümleri saklı kalmak kaydıyla, ticareti amaçlanmayan canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye girişinde istisnaî uygulamalar yapabilir.
(6) Bakanlık, karantina hükümleri saklı kalmak kaydıyla, zararlı organizma, faydalı organizma, bitki, bitkisel ürün ve bitki koruma ürünlerinin bilimsel ve deneme amaçlı ülkeye girişine istisnaî uygulamalar getirebilir.
(7) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelik ile belirlenir.'' hükmüne yer verilmiştir.
Anılan Yasa hükümlerine dayanılarak gıda işletmelerindeki yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetlere ilişkin hususları belirlemek amacıyla hazırlanarak yürürlüğe konulan Gıda İşletmelerinde Yerel, Marjinal ve Sınırlı Faaliyetlerin Düzenlenmesine Dair Yönetmeliğin ''Kapsam'' başlıklı 2. maddesinde, ''(1) Bu Yönetmelik, son tüketicinin yanı sıra bir başka perakendeciye et ve et ürünlerinden çiğ et ve kıyma, süt ve süt ürünleri kapsamındaki çiğ süt, içme sütü, kolostrum, kolostrum bazlı ürünler, çiğ krema ve kaymak dışındaki süt ve süt ürünleri ile bütün halindeki balık ve su ürünlerini arz eden perakende gıda işletmesini kapsar.
(2) Bu Yönetmelik hükümlerinde belirtilmeyen hayvansal gıdalar ve hazır ambalajlı olarak tedarik edilerek ambalajı bozulmadan arz edilen hayvansal gıdalar kapsam dışındadır.'' kuralına; ''Tanımlar'' başlıklı 4. maddesinde, ''a) Marjinal: Perakendecinin başka bir perakendeciye arz edebileceği hayvansal gıdanın günlük, haftalık veya yıllık olarak belirlenmiş maksimum miktarını,
b) Sınırlı: Hayvansal gıdayı arz eden ve/veya tedarik eden, belirlenmiş perakende işletme tipini ve/veya hayvansal gıdayı,
c) Yerel: Hayvansal gıdanın arz edilebileceği coğrafi olarak sınırlandırılmış alanı,
ifade eder.'' düzenlemesine yer verilmiş, ''Genel hükümler'' başlıklı 5. maddesinde de ''(1) Bu Yönetmelik kapsamında yer alan hayvansal gıdaların, perakendeci tarafından son tüketiciye satışının yanı sıra başka bir gıda işletmesine arzı, bu gıda işletmesinin de sadece son tüketiciye satış yapan perakendeci olması şartıyla, bu Yönetmelikte belirlenen yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetlere ilişkin gerekliliklere uygun olarak yapılır.
(2) Birinci fıkrada belirtilen hayvansal gıdanın perakendeci tarafından başka bir perakendeciye arzında, perakendecinin bu arzının yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetler içerisinde kalması şartıyla, işletmesi kayıt kapsamındaki gıda işletmesi olarak değerlendirilir.
(3) Gıda işletmecisi yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetler kapsamında tedarik ettiği gıdayı sadece son tüketiciye arz edebilir, son tüketiciye satış amacıyla işleyebilir, muameleye tabi tutabilir ve/veya depolayabilir.
(4) Hayvansal gıdanın, perakendeci tarafından başka bir perakendeciye arz edilebilmesi için “yerel”, “marjinal” ve “sınırlı” olarak tanımlanan faaliyetler için getirilen gerekliliklerin tamamını karşılaması gerekir.
(5) Yetkili merci; yerel, marjinal ve sınırlı faaliyet kapsamındaki perakendecilerin listesini oluşturur ve bu listeleri güncel tutar.'' hükmü yer almıştır.
Gıda İşletmelerinde Yerel, Marjinal ve Sınırlı Faaliyetlerin Düzenlenmesine Dair Yönetmeliğin dava konusu diğer maddelerinde ise yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetlerin sınır ve miktarlarına ilişkin hususlar düzenlenmiştir.
5996 sayılı Yasanın anılan hükümleri ile verilen yetki dahilinde ve AB mevzuatı ile AB üyesi ülkelerin benzer uygulamaları incelenmek, hijyen kuralları dikkate alınmak suretiyle yöresel ve geleneksel üretim faaliyetlerinin korunması amacıyla yapıldığı sonucuna varılan dava konusu düzenlemelerde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Dava, 26/07/2016 tarih ve 29782 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, Gıda İşletmelerinde Yerel, Marjinal ve Sınırlı Faaliyetlerin Düzenlenmesine Dair Yönetmeliğin, 2, 5, 7, 8, 9 ve 10. maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE :

ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu'nun ''İşletmelerin kayıt ve onayı'' başlıklı 30. maddesinde, ''Bu Kanun kapsamındaki gıda ve yem işletmelerinden onaya veya kayıt işlemine tâbi olanlar ile onay ve kayıt işlemlerine ilişkin hususlar Bakanlıkça belirlenir. Onaya tâbi işletmeler için, faaliyete geçmeden önce Bakanlıktan onay alınması zorunludur. Kayıt işlemine tâbi işletmeler, faaliyetleri ile ilgili işletme kayıtlarını Bakanlığa yaptırmak zorundadır.
(2) Bakanlık, onaya tâbi bir işletmenin ilgili mevzuatta belirlenen şartlara uygun faaliyette bulunmadığının belirlenmesi durumunda, bu işletmenin faaliyetini durdurur, bu faaliyetle ilgili onayı geçici olarak askıya alır. Askıya alma süresi, belirlenen eksikliklerin tamamının giderilmesine kadar devam eder. Bu eksikliklerin askıya alma tarihinden itibaren bir yıl içerisinde karşılanmaması durumunda onay Bakanlıkça iptal edilir.
(3) Gıda ve yem işletmecisinin, faaliyetlerinin tamamını veya bir kısmını durdurması durumunda, bu durumun üç ay içerisinde Bakanlığa bildirilmesi zorunludur. Bu süre içerisinde Bakanlığa bildirimde bulunulmadığının tespit edilmesi hâlinde, faaliyetle ilgili onay veya kayıt Bakanlıkça iptal edilir.
(4) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelik ile belirlenir.'' hükmü yer almış, ''İstisnaî uygulamalar'' başlıklı 44. maddesinin 1. fıkrasında ise, '' Birincil ürünlerin, çiftlikte kesilmiş kümes hayvanlarının ve tavşangillerin taze etlerinin, av hayvanları veya av hayvanlarının etlerinin, üretici veya avcı tarafından Bakanlıkça belirlenen küçük miktarlarının doğrudan son tüketiciye ya da son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere arzı ile ilgili olarak Bakanlıkça istisnaî uygulamalar getirilebilir. " hükmüne yer verilmiştir.
Anılan Kanun hükümlerine dayanılarak gıda işletmelerindeki yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetlere ilişkin hususları belirlemek amacıyla hazırlanarak yürürlüğe konulan Gıda İşletmelerinde Yerel, Marjinal ve Sınırlı Faaliyetlerin Düzenlenmesine Dair Yönetmeliğin ''Kapsam'' başlıklı 2. maddesinde, ''(1) Bu Yönetmelik, son tüketicinin yanı sıra bir başka perakendeciye et ve et ürünlerinden çiğ et ve kıyma, süt ve süt ürünleri kapsamındaki çiğ süt, içme sütü, kolostrum, kolostrum bazlı ürünler, çiğ krema ve kaymak dışındaki süt ve süt ürünleri ile bütün halindeki balık ve su ürünlerini arz eden perakende gıda işletmesini kapsar.
(2) Bu Yönetmelik hükümlerinde belirtilmeyen hayvansal gıdalar ve hazır ambalajlı olarak tedarik edilerek ambalajı bozulmadan arz edilen hayvansal gıdalar kapsam dışındadır.'' hükmüne; ''Tanımlar'' başlıklı 4. maddesinde, ''a) Marjinal: Perakendecinin başka bir perakendeciye arz edebileceği hayvansal gıdanın günlük, haftalık veya yıllık olarak belirlenmiş maksimum miktarını,
b) Sınırlı: Hayvansal gıdayı arz eden ve/veya tedarik eden, belirlenmiş perakende işletme tipini ve/veya hayvansal gıdayı,
c) Yerel: Hayvansal gıdanın arz edilebileceği coğrafi olarak sınırlandırılmış alanı, ifade eder.'' hükmüne yer verilmiş, ''Genel hükümler'' başlıklı 5. maddesinde de,
''(1) Bu Yönetmelik kapsamında yer alan hayvansal gıdaların, perakendeci tarafından son tüketiciye satışının yanı sıra başka bir gıda işletmesine arzı, bu gıda işletmesinin de sadece son tüketiciye satış yapan perakendeci olması şartıyla, bu Yönetmelikte belirlenen yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetlere ilişkin gerekliliklere uygun olarak yapılır.
(2) Birinci fıkrada belirtilen hayvansal gıdanın perakendeci tarafından başka bir perakendeciye arzında, perakendecinin bu arzının yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetler içerisinde kalması şartıyla, işletmesi kayıt kapsamındaki gıda işletmesi olarak değerlendirilir.
(3) Gıda işletmecisi yerel, marjinal ve sınırlı faaliyetler kapsamında tedarik ettiği gıdayı sadece son tüketiciye arz edebilir, son tüketiciye satış amacıyla işleyebilir, muameleye tabi tutabilir ve/veya depolayabilir.
(4) Hayvansal gıdanın, perakendeci tarafından başka bir perakendeciye arz edilebilmesi için “yerel”, “marjinal” ve “sınırlı” olarak tanımlanan faaliyetler için getirilen gerekliliklerin tamamını karşılaması gerekir.
(5) Yetkili merci; yerel, marjinal ve sınırlı faaliyet kapsamındaki perakendecilerin listesini oluşturur ve bu listeleri güncel tutar.'' hükmüne yer verilmiştir.
Dava Konusu Yönetmeliğin 2. ve 5. maddelerinin İncelenmesi:
5996 sayılı Kanun'un yukarıda yer verilen 44. maddesinin 1. fıkrası hükmü ile davalı idareye, birincil ürünlerin, çiftlikte kesilmiş kümes hayvanlarının ve tavşangillerin taze etlerinin, av hayvanları veya av hayvanlarının etlerinin, üretici veya avcı tarafından Bakanlıkça belirlenen küçük miktarlarının doğrudan son tüketiciye ya da son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere arzı ile ilgili olarak istisnaî uygulamalar getirme yetkisi verildiği, dava konusu Yönetmeliğin de bu yetkiye istinaden düzenlendiği görülmektedir.
Davacı tarafından, dava konusu Yönetmeliğin "Kapsam" başlıklı 2. maddesi ile "Genel hükümler" başlıklı 5. maddesinin, bir perakendeciden bir başka perakendeciye maddede geçen ürünleri işleme ve satış yetkisi verdiği, bu durumun ulusal satış mağazalarının tüm yurt genelinde denetimsiz bir şekilde satış yapmasına neden olacağı ileri sürülerek iptali istenilmektedir.
Dava konusu Yönetmeliğin 2. maddesi ile 5. maddesinin, 5996 sayılı Kanun'un yukarıda yer verilen 44. maddesine uygun olarak düzenlendiği görüldüğünden, anılan maddelerde üst hukuk normlarına ve hukuka aykırılık görülmemiştir.
Dava Konusu Yönetmeliğin 7, 8, 9 ve 10. maddelerinin İncelenmesi:
Davacı tarafından, anılan maddeler uyarınca, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri ile balıkçılık ürünleri için yerel faaliyet sınırının, perakende işletmenin merkezinin 50 kilometrelik yarıçap alanı olarak, marjinal faaliyetin haftalık sınırının ise 2.500 kilogram olarak belirlenmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
5996 sayılı Kanun'un yukarıda yer verilen 44. maddesinde davalı idareye, birincil ürünlerin, çiftlikte kesilmiş kümes hayvanlarının ve tavşangillerin taze etlerinin, av hayvanları veya av hayvanlarının etlerinin, üretici veya avcı tarafından Bakanlıkça belirlenen küçük miktarlarının doğrudan son tüketiciye ya da son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere arzı ile ilgili olarak istisnaî uygulamalar getirme yetkisi verildiği, dava konusu düzenleme ile de istisna kapsamının belirlenmesi amacıyla kimlerin yerel perakendeci sayılması gerektiği ve marjinal faaliyetlerin sınırının detaylı olarak belirlendiği görülmektedir. Anılan düzenlemelerde 5996 sayılı Kanun'a ve kamu yararına aykırılık görülmediğinden hukuka aykırılık bulunmamıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 23/06/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.