Danıştay 10. Daire 2020/1605 Esas 2021/3579 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2020/1605
Karar No : 2021/3579

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı / …
VEKİLİ : Av. …

TEMYİZ EDEN (DAVALI YANINDA
MÜDAHİLLER) : 1- … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- … Ticaret ve Sanayi Odası
VEKİLİ : Av. …
3- … İş Adamları Derneği
VEKİLİ : Av. …


TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) : 1- … … 15- …
VEKİLİ : Av. …

İSTEMLERİN_KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının davalı idarenin ve davalı yanında müdahillerin istinaf başvurularının reddine ilişkin kısmının davalı idare ile davalı idare yanında müdahiller tarafından, Söğütlü Belediye Başkanlığı ile Sakarya Ticaret ve Sanayi Odasının davalı idare yanında davaya katılma istemlerinin kabulüne ilişkin kısmının ise davacılar tarafından temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Sakarya ili, Söğütlü ilçesi, Fındıklı, Kantar, Akçakamış ve Beşdeğirmen mahallesi sınırları arasında kalan 298,5 hektar büyüklüğündeki, topografik haritada sınırları gösterilen alana ilişkin Söğütlü Karma Organize Sanayi Bölgesi (OSB) yer seçimi işlemi ile Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın … tarih ve … sayılı kamu yararı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; kurulması planlanan organize sanayi bölgesinin ekili ve dikili tarım arazisi üzerinde yer aldığı ve Söğütlü Ovası'nın tarımsal faaliyeti ile bütünlük arz ettiği, alanın topoğrafik yapısı bozulduğunda çevresindeki tarım arazilerinin de risk altına gireceği ve geri dönülemez toprak kayıplarına yol açacağı, zaten yörede mevcut organize sanayi bölgesinin yüzde 50 kapasite ile faal olduğu, mevcut haliyle tarımsal ürün verme kabiliyetinde olan bir arazi parçasının üzerine getirilecek yapılar ile bu işlevinin sonlandırılmasının ancak çok büyük zaruretler durumunda tercih edilebileceği ve toprak kaynağının korunmasında daha üstün bir kamu yararı olduğu, 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı’nda dava konusu OSB arazi kullanım kararının yer almadığı, OSB alanının bölgede neden olacağı nüfus ve istihdam yapısı, arazi kullanım etkileşimleri, ulaşım ve lojistik ilişkileri, trafik yükleri, ulaşım taleplerinin plan kararlarında değerlendirilmemesinin şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına aykırı olduğu, dava konusu alanın OSB alanı olarak yer seçiminin 5403 sayılı Toprak Koruma Kanunu'na aykırı olduğu ve Bakanlığın 373 sayılı kamu yararı kararının yerinde olmadığı kanaatine varılmakla, dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata uyarlık görülmediği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesince; Söğütlü Belediyesi ve Sakarya Ticaret ve Sanayi Odasının davaya katılma istemlerinin kabulüne istinaf başvurusuna konu ... İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davalı idare ile davalı idare yanında müdahiller tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek istinaf başvurularının reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENLERİN_İDDİALARI :
I- Davalı Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından; Dava konusu işlem tesis edilmeden önce gerekli tüm görüşlerin alındığı, 5403 sayılı Kanun'un 13. maddesi kapsamında kamu yararı kararı verme konusunda yetkili oldukları, alınacak kamu yararı kararının tarım dışı kullanım için tek başına yeterli olmadığı, bu konuda Tarım ve Orman Bakanlığı'nın yetkili olduğu, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından da 229,3 hektarlık alanın uygun görüldüğü, dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu ileri sürülmektedir.
II- Davalı idare yanında müdahil Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası tarafından; Proje için alternatif alan bulunmadığı, Toprak Koruma Kurulu tarafından uygun görüş verildiği, diğer OSB'lerin doluluk oranının %83'e ulaştığı, projelerin eksiksiz bir şekilde hazırlandığı ileri sürülmektedir.
III- Davalı idare yanında müdahil Söğütlü Belediye Başkanlığı tarafından; Davanın görüm ve çözümünde Ankara İdare Mahkemelerinin yetkili olduğu, iptal davasına konu olabilecek kesin ve yürütülebilir bir işlem bulunmadığı, mahkeme kararı ile yerindelik denetimi yapıldığı, OSB yerinin mevzuata uygun bir şekilde kesinleştirildiği, bilirkişi raporunun hatalı olduğu ileri sürülmektedir.
IV- Temyiz aşamasında müdahale talebi kabul edilen davalı idare yanında müdahil Söğütlü 2. OSB Sanayici İş Adamları Derneği tarafından; dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu, Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
V- Davacılar tarafından; Söğütlü Belediye Başkanlığı ile Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası'nın davalı idare yanında müdahale talebinin reddi gerektiği, ilgili kurumların ayrıca dava açma hakları olduğu, Bölge İdare Mahkemesi kararının müdahale taleplerinin kabulüne ilişkin kısmının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

TARAFLARIN_SAVUNMALARI : Davacılar tarafından, davalı idare ve davalı idare yanında müdahillerin temyiz istemlerinin reddi gerektiği, Söğütlü Belediye Başkanlığınca da davacının temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuş olup, davalı idare ve temyiz eden diğer müdahil tarafından savunma verilmemiştir.
Temyiz aşamasında müdahale istemi kabul edilen davalı idare yanında müdahil Söğütlü 2. OSB Sanayici İş Adamları Derneği tarafından, kararın bozulması gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davacıların temyiz istemlerinin incelenmeksizin reddi, davalı idare ile davalı idare yanında müdahillerin temyiz istemlerinin ise reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dava dosyasının incelenmesinden;
Sakarya Valiliği, Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı yazısı ile Sakarya ili, Söğütlü ilçesi, Kantar, Fındıklı, Yayla Beleni, Maşatlık mevkiinde yaklaşık 300 ha’lık (3000 dekar) bir alanda Söğütlü Karma Organize Sanayi Bölgesi Kurulmasının talep edildiği,
04/03/2016 tarihinde yer seçimi çalışması yapıldığı,
02/06/2016 tarihinde Toprak Koruma Kurulu'nca yapılan değerlendirmede, önerilen arazinin özel ürün ve dikili tarım arazisi özelliğinde olması nedeniyle kamu yararı kararı alındıktan sonra olumlu mütalaa edilerek Tarım ve Orman Bakanlığına sunulmasının Toprak Koruma Projesi hazırlanması kaydıyla uygun olduğuna oy çokluğu ile karar verildiği, Tarım ve Orman Bakanlığının, il müdürlüklerine gönderdiği yazılarda, kamu yararı kararının OSB’ler ile ilgili bakanlık olan Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından verilebileceğinin belirtildiği,
Sakarya Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü tarafından “Karma Organize Sanayi Bölgesi Kamu Yararı Teknik Raporu” hazırlandığı ve 31/12/2016 tarihinde Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına gönderildiği,
Sakarya ili, Söğütlü ilçesi, Fındıklı, Kantar, Akçakamış ve Beşdeğirmen mahallesi sınırları arasında kalan 298,5 hektar büyüklüğündeki, topografik haritada sınırları gösterilen alana ilşkin Söğütlü Karma Organize Sanayi Bölgesi (OSB) yer seçimi işlemi ile ilgili talep sonucu makam oluru ile Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın … tarih ve … sayılı kamu yararı kararının verilmesi üzerine bu kararın ve yer seçimi işleminin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu'nun yer seçimi işlemi tarihinde yürürlükte olan haliyle 3. maddesinde, Organize Sanayi Bölgeleri (OSB), sanayinin uygun görülen alanlarda yapılanmasını sağlamak, çarpık sanayileşme ve çevre sorunlarını önlemek, kentleşmeyi yönlendirmek, kaynakları rasyonel kullanmak, bilgi ve bilişim teknolojilerinden yararlanmak, sanayi türlerinin belirli bir plan dahilinde yerleştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla; sınırları tasdik edilmiş arazi parçalarının imar planlarındaki oranlar dahilinde gerekli idari, sosyal ve teknik altyapı alanları ile küçük imalat ve tamirat, ticaret, eğitim ve sağlık alanları, teknoloji geliştirme bölgeleri ile donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistemler dahilinde sanayi için tahsis edilmesiyle oluşturulan ve bu Kanun hükümlerine göre işletilen mal ve hizmet üretim bölgeleri; İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri ise, aynı sektör grubunda ve bu sektör grubuna dahil alt sektörlerde faaliyet gösteren tesislerin yer aldığı OSB'ler ile lojistik amacıyla kurulan OSB'ler olarak tanımlanmıştır. Aynı Kanun'un 4. maddesinde de, OSB'nin, Yer Seçimi Yönetmeliğine göre uygun görülen yerlerde Bakanlığın onayı ile kurulacağı, OSB’lere ait yer seçiminin Bakanlığın koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinin katılımıyla oluşturulan Yer Seçimi Komisyonunun yerinde yaptığı inceleme sonucunda, varsa 1/25000 ölçekli çevre düzeni planı kararları dikkate alınarak oybirliği ile yapılacağı ve OSB'nin ilan edileceği, mer’i mevzuat gereğince korunması gereken ve sanayi tesislerinin kurulmasına izin verilmeyen alanların OSB yeri olarak incelemeye alınmayacağı, mülkiyet sınırları içinde Sağlık Bakanlığınca öngörülen sağlık koruma bandı bırakılacağı, OSB sınırları içerisinde yapılacak imar ve parselasyon planları ve değişiklikleri, OSB tarafından Yönetmeliğe uygun olarak hazırlanacağı ve Bakanlığın onayına sunularak İl İdare Kurulu kararı ile yürürlüğe gireceği, onaylı OSB imar planlarının ilgili kurumlara bilgi için gönderileceği, 5. maddesinde ise, OSB'nin, müteşebbis heyetin başvurusu üzerine Bakanlıkça verilen kamu yararı kararı ve sınırları belirlenmiş yetki çerçevesinde kamulaştırma işlemleri yaptırabilen bir özel hukuk tüzel kişiliği olduğu, kamulaştırma işlemlerini Valilik, İl Özel İdaresi, Belediye veya Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığına yaptırabileceği hükümlerine yer verilmiştir.
Dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan (Mülga) 18/11/2015 tarih ve 29536 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliği'nin "Tanımlar ve Kısaltmalar" başlıklı 4. maddesinin, 1. fıkrasının (g) bendinde; Öneri Alan: OSB kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerce yer seçimi talebinde önerilen alan olarak ifade edilmiştir. Aynı Yönetmeliğin 5. maddesinde, OSB kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerce OSB bilgilendirme raporunun hazırlanarak valilik uygun görüşü ile birlikte yer seçimi talebinin Bakanlığa intikalini müteakip Bakanlık tarafından ön değerlendirme yapılacağı, yer seçimi talebinde öneri alan bulunması durumunda valilik uygun görüşünün alınması gerektiği, yeni bir OSB yer seçimi talebinin değerlendirmeye alınabilmesi için il genelindeki ihtisas OSB’ler hariç diğer OSB’lerde bulunan toplam sanayi parsellerinin en az %75’inde üretim veya inşaata başlanmış olması gerektiği, 11. maddesinde, 1/100.000 ve/veya 1/25.000 ölçekli eşik analizi haritasında, hiçbir kurum ve kuruluşun yatırım ve proje alanına girmeyen, eğimi ve jeolojik açıdan yapılaşmaya elverişli olan, varsa çevre düzeni planı, nazım imar planı kararlarına uygun olan alanların, Bakanlık tarafından gerekli görülen tüm incelemeler sonucunda OSB kurulabilecek alan ya da alternatif alanlar olarak belirleneceği, belirlenen alanların sınırlarının, 1/100.000 ve/veya 1/25.000 ölçekli eşik analizi haritasına ve ilgili kadastro müdürlüğünden temin edilen kadastral pafta suretine işleneceği, özel OSB yeri olarak önerilen alanlar hakkında da bu madde hükümlerinin uygulanacağı, 13. maddesinde, 11. madde çerçevesinde OSB kurulabilecek uygun alan ya da alternatif alanlar ile uygun olmayan alanların gerekçeleriyle, özel OSB’lerde, önerilen alanın OSB yeri olarak uygun olup olmadığının etüt raporunun sonucunda belirtileceği, 17. maddesinde; Komisyonun, Bakanlığın koordinatörlüğünde Ek-1’de yer alan listedeki kurumların temsilcilerinin katılımıyla oluşacağı, Bakanlık tarafından komisyona üye gönderecek kurumlara yer seçimi tarihi, toplantı yeri ile belirlenen alan/alanlara ait haritaların ve alan özelliklerinin, en az 15 gün süre verilerek önceden gönderileceği, kurumlardan, yetki ve görev alanlarına giren konular hakkında nihai görüş vermek üzere komisyona yetkili temsilcilerini göndermelerinin isteneceği, Bakanlık tarafından gerekli görülmesi durumunda, komisyona üye gönderecek kurum listesinin kapsamının genişletilebileceği, Ek-1’de veya genişletilen listede belirtilen kurumların temsilcileri dışında hiç kimsenin komisyona katılamayacağı, ancak talep olması halinde Bakanlık tarafından belirlenecek sivil toplum kuruluş temsilcilerinin gözlemci olarak komisyona katılabileceği, 20. maddesinde, 19. maddede açıklanan şekilde hazırlanan yer seçimi komisyon raporu ve varsa Bakanlığa sonradan gönderilen kurum ve kuruluş görüşleri doğrultusunda OSB yerinin; a) Bakanlıkça belirlenen teknik şartname doğrultusunda gözlemsel jeolojik etüt raporunun hazırlanmasını, b) İhtisas OSB söz konusu ise Çevresel Etki Değerlendirmesi olumlu belgesinin alınmasını, c) Seçilen arazi içerisinde mera vasfında parsel olması durumunda ilgili kuruma yapılacak başvuru ile vasıf değişikliğinin yapılarak hazine adına tescil edilmesini, ç) Seçilen arazi içerisinde devletin hüküm ve tasarrufunda tescil harici yerler bulunması halinde hazine adına tescilinin yapılmasını, müteakip Bakanlık tarafından kesinleştirileceği; kesinleşen OSB yerinin uygun bulunduğunun, yer seçimi komisyon raporu ve varsa Bakanlığa sonradan gönderilen kurum ve kuruluş görüşlerinde belirtilen şartlarla birlikte ilgili valiliğe ve ilgili kurum ve kuruluşlara bildirileceği, belirtilen bilgi ve belgelerin hazırlanarak bir yıl içerisinde Bakanlığa gönderilmemesi halinde yer seçimi çalışmalarının Bakanlıkça sonlandırılacağı, ancak bir yıl sonunda söz konusu çalışmaların tamamlanamama gerekçelerinin Bakanlığa bildirilmesi ve Bakanlıkça uygun görülmesi halinde ek süre verilebileceği hüküm altına alınmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
A) Temyize konu kararın istinaf başvurularının reddine ilişkin kısmının incelenmesi:
a- Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliği'nde belirtilen yöntem yönünden hukuka uygunluğun incelenmesi:
a-1) Yer Seçim Yönetmeliğinde gösterilen yetki ve yönteme uygunluk yönünden;
Sakarya Valiliği, Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı yazısı ile Sakarya ili, Söğütlü ilçesi, Kantar, Fındıklı, Yayla Beleni, Maşatlık mevkiinde yaklaşık 300 ha’lık (3000 dekar) bir alanda Söğütlü Karma Organize Sanayi Bölgesi kurulmasının talep edildiği, talepte öneri alan belirlendiği, öneri alanın Tarım ve Orman Bakanlığı haricindeki ilgili kurumlar tarafından uygun görüldüğü, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü'nün … tarih ve E…. sayılı yazısı ile de 229,3 hektarlık kısmın tarım dışı kullanımının uygun görülmesi üzerine, bu alana ilişkin olarak Bakanlık tarafından yer seçiminin kesinleştirildiği, bu yönüyle işlemin, Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliğinde gösterilen yetki ve yönteme uygun olarak gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.
a-2) Alternatif alan araştırmasına yönelik olarak:
İlk derece mahkemesi tarafından alınan 25/02/2019 tarihli bilirkişi raporunda, önerilen alanının dışında alternatif alanların tespit edilmemesi nedeniyle işlemin hukuka aykırı olduğu görüşüne yer verilmiş ise de;
4562 sayılı Kanun ile OSB yer seçimine ilişkin olarak, yürürlükteki mevzuat gereğince korunması gereken ve sanayi tesislerinin kurulmasına izin verilmeyen alanların OSB yeri olarak incelemeye alınmaması ilkesi getirilmiş, OSB yer seçiminin Bakanlığın koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinin katılımıyla oluşan Yer Seçim Komisyonunun yerinde yaptığı inceleme sonucunda, varsa 1/25000 ölçekli çevre düzeni planı kararları dikkate alınarak oy birliği ile yapılması ve OSB ilan edilmesi yöntemi benimsenmiş, OSB'nin "Yer Seçimi Yönetmeliği"ne göre uygun görülen yerlerde Bakanlığın onayı ile kurulması ve yer seçimine ait ilke ve esasların Yönetmelikle açıklanması öngörülmüştür.
4562 sayılı Kanun'da "OSB alanı" yer seçimi sonucunda sınırları tasdik edilmiş alanlar ile onaylı sınır kapsamında belirlenen alanların bütünü olarak tanımlanmakta olup, bu alanların, önceden ve talep olmadan genel ölçekle belirlenmesi, diğer bir ifadeyle ülke genelinde bu nitelikte alanlardan uygun olanların planlanarak saptanması veya OSB kurulması teklifi üzerine, eğer bu teklifte bir alanın önerilmesi durumunda, bu önerilen alanın yanı sıra mutlaka alternatif alanların da tespit edilip, karşılaştırılması yoluyla yer seçiminin tamamlanması yöntemi benimsenmiş değildir.
Nitekim, organize sanayi bölgelerinin yer seçimlerine ait esasları düzenleyen Yönetmelik, OSB kurmak isteyenlerin yer seçim talebiyle yer seçimi çalışmalarına başlanması ve buna göre yer seçimi sürecini açıklamaktadır. Diğer bir ifadeyle açıklanan yöntem, kural olarak talepte bulunanların aynı zamanda önerdiği belirli bir alanın bulunmadığı hallere özgü olarak düzenlenmiş ve uygun bir OSB alanının belirlenebilmesi için etüt çalışması, eşik analizi, alternatif alanların özellikleri gösterilmiş, sonuçta uygun alan veya alternatif alanlar bulunamazsa yer seçimi komisyonunun toplanmaması öngörülmüştür. Dolayısıyla sözü edilen düzenlemenin, OSB kurmak isteyenlerin yer seçim talebinde "öneri alanın" bulunması durumunda da alternatif alanların belirlenmesini zorunlu kıldığından söz edilemez. Yönetmeliğin "alternatif alanların belirlenmesi ve sınırlarının işlenmesi" başlıklı 11. maddesinin 3. fıkrasında yer alan, önerilen alanlar hakkında bu madde hükümlerinin uygulanacağı hükmü ise, öneri alan dışında alternatif alanlar belirlenmesini değil, öneri alanın Yönetmeliğin 10. maddesinde belirlenen şekilde hazırlanan 1/100.000 ve/veya 1/25.000 ölçekli eşik analizi haritasında hiçbir kurum ve kuruluşun yatırım ve proje alanına girmeyen, eğimi ve jeolojik açıdan yapılaşmaya elverişli olan, varsa çevre düzeni planı, nazım imar planı kararlarına uygun olan alanlardan olup olmadığının, gerekli görülen tüm incelemeler sonucunda OSB kurulabilecek alan olarak belirlenmesine ve belirlenen alan sınırlarının eşik analizi haritasına ve kadastro müdürlüğünden temin edilen 1/5.000 ölçekli kadastral pafta örneğine işlenmesine ilişkindir.
Açıklanan nedenlerle, öneri alan dışında alternatif alanların belirlenmesi yolunda etüt ve eşik analizi yapılmadan, öneri alanın OSB alanı olarak yer seçimi komisyonuna sunulması ve bu alanın OSB yeri olarak seçiminin kesinleştirilmesinde hukuka ve dayanılan düzenlemelere aykırılık görülmemiştir.
a-3) % 75 doluluk oranı şartına yönelik olarak:
Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği'nin 5. maddesinin dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan 2. fıkrasında, yeni bir OSB yer seçimi talebinin değerlendirmeye alınabilmesi, il genelindeki ihtisas OSB'ler hariç, diğer OSB'lerde bulunan toplam sanayi parsellerinin en az %75'inde üretim veya inşaata başlanmış olması koşuluna bağlanmış; aynı maddenin 5. fıkrasında ise, yatırımcı ön talep formlarının değerlendirilmesi sonucunda, yatırımcı potansiyeli dikkate alınarak Bakanlıkça uygun görülen OSB taleplerinde ikinci fıkradaki oranın aranmayacağı belirtilmiştir.
Yönetmeliğin sözü edilen düzenlemesinin incelenmesinden, yeni bir OSB yer seçimi talebinin değerlendirilmeye alınması için diğer OSB'lerde belirli bir doluluk oranına ulaşılması öngörülmekte, ancak yatırımcı ön talep formlarının değerlendirilmesi sonucunda, yatırımcı potansiyeli dikkate alınarak Bakanlıkça uygun görülen OSB talepleri bu kuralın dışında tutulmaktadır.
Uyuşmazlıkta, yatırımcı taleplerinin mevcut OSB'lerden karşılanamadığından, yaklaşık 292 hektarlık alana ihtiyaç duyan ilk etapta 89 yatırımcının ön talep formu ile davalı idareye başvurduğu görülmektedir.
Öte yandan, Sakarya 3. Organize Sanayi Bölgesi Bölge Müdürlüğü'nün … tarih ve … esas sayılı yazısından, 06/09/2019 tarihi itibariyle bölgede doluluk oranının %83'e ulaştığı da anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, yatırımcı ön talep formlarının değerlendirilmesi sonucunda, yatırımcı potansiyeli dikkate alınarak Bakanlıkça uygun görülen OSB yer seçimi talebinin değerlendirmeye alınmasında hukuka ve dayanılan düzenlemelere aykırılık görülmemiştir.
b- Kamu yararı kararına yönelik olarak:
İdari işlemlerde amaç kamu yararı olduğundan, OSB kurulması için de kamu yararının bulunması gerekmektedir.
Buna göre, dava konusu OSB'nin kurulması için gelinen aşamada 121 yatırımcının müracaatının bulunduğu, OSB'nin tam kapasiteyle faaliyete geçmesi durumunda bölgede yaklaşık 7300 kişinin istihdam edileceği ve 500.000.000 USD'lik yatırım yapılacağı, yıllık bazda 337.900.000 USD'lik ihracat yapılacağı, bölgede katma değeri yüksek ve yüksek teknoloji gerektiren ürünlerin üretileceği, AR-GE ve Tasarım Merkezi ile nitelikli eleman yetiştirecek okulların açılacağı, bölgenin kalkınmasının sağlanacağı ve çarpık sanayileşmenin önleneceği hususlarının tespit edildiği görüldüğünden, bu haliyle dava konusu işlemde kamusal yarar bulunduğu anlaşılmaktadır.
c- İmar planlarına uygunluk hususuna yönelik olarak:
Bilirkişi raporunda, OSB alanının 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planına ve şehircilik ile planlama ilkelerine aykırı olduğu görüşüne yer verilmiş ise de;
3194 sayılı İmar Kanunu'nun 3. maddesi uyarınca herhangi bir saha, her ölçekteki plan esaslarına, bulunduğu bölgenin şartlarına ve yönetmelik hükümlerine aykırı maksatlar için kullanılamaz.
Yer Seçim Yönetmeliği uyarınca OSB kurulacak alanların varsa çevre düzeni planı, nazım imar planı kararlarına uygun olması gerekmektedir.
OSB olarak seçimi yapılan alan, 1/25.000 ölçekli Kuzey ve Doğu Planlama Alt Bölgeleri Çevre Düzeni Planı ve 1/100.000 ölçekli Sakarya İli Çevre Düzeni Planında "Diğer Tarım Alanları" ve "Marjinal Tarım Alanı" olarak belirlenmiş olup, tarımsal niteliği korunacak alan kapsamında değildir. Korunması gereken alan niteliğinde olmadığı için, getirilen bu fonksiyonun 5403 sayılı Kanun uyarınca Tarım ve Orman Bakanlığından tarım dışı kullanım izni alınmak suretiyle OSB kurulmasına engel olmadığı anlaşılmaktadır.
Tüm bu hususlar bir arada değerlendirildiğinde, yer seçim işleminin kesinleştirilmesi döneminde mevcut çevre düzeni planı kararlarına aykırılık bulunmadığı dolayısıyla, yer seçim işleminde imar planlarına uygunluk yönüyle mevzuata aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
d-Tarım alanı hususuna yönelik olarak:
Bilirkişi raporunda, dava konusu alanın Söğütlü Ovasının bir bütünleyicisi olan çevredeki ekili ve dikili tarım alanları üzerinde bulunması nedeniyle tarımsal ürün verme kabiliyetinde olduğu, yapılmakta olan sulama göleti ile bir grup arazide sulu tarım da yapılabileceği, mevcut arazide OSB kurulması durumunda tarımsal üretim alanının azalmasıyla üretim miktarında haliyle bir azalma olacağı, bu durumun da özellikle tarımla geçimini sağlayan yöre halkını olumsuz etkileyeceği, görüşünü yer verilmiş ise de;
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu'nun 1. maddesinde, bu Kanunun amacının; toprağın korunması, geliştirilmesi, tarım arazilerinin sınıflandırılması, asgari tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin belirlenmesi ve bölünmelerinin önlenmesi, tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazilerin çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak planlı kullanımını sağlayacak usul ve esasların belirlenmesi olduğu belirtilmiş; 13. maddesinde, mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazilerinin tarımsal üretim amacı dışında kullanılması yasaklanmış, ancak alternatif alan bulunmaması ve Toprak Koruma Kurulunun uygun görmesi şartıyla, Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plan ve yatırımlar için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydıyla yetkili Bakanlık tarafından izin verilmesine olanak tanınmıştır.
Dosyada yer alan bilgi ve belgelerden, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın … tarih ve E. … sayılı yazısı ile, Sakarya İl Tarım ve Orman Müdürlüğünce, dikili tarım arazisi, özel ürün arazisi ve marjinal tarım arazisi olduğu tespit edilen 229,3 hektarlık alanın, Sakarya İl Toprak Koruma Kurulu'nun ... tarih ve … sayılı kararı ile tarım dışı kullanımının uygun görüldüğü, alanın büyük ova sınırları içerisinde yer almadığı, alternatif alan olmadığı da belirtilerek, toprak koruma projesine uyulmak şartıyla tarım dışı amaçla kullanımına izin verilmesi karşısında, alanın OSB yeri olarak seçiminde bu yönüyle mevzuata aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın … tarih ve E. … sayılı tarım dışı amaçla kullanıma izin verilmesine ilişkin işlemine karşı açılmış bir davanın da bulunmadığı görülmektedir.
Sonuç olarak, tesis edilen işlemlerin hukuka uygun olduğu görüldüğünden, dava konusu işlemin iptali yolundaki mahkeme kararına karşı davalı idare ve davalı yanında müdahiller tarafından yapılan istinaf başvurularının reddine ilişkin Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamıştır.
B) Bölge İdare Mahkemesinin müdahale istemlerinin kabulüne ilişkin kararının incelenmesi:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 31. maddesinde, üçüncü kişilerin davaya katılması konusunda Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı öngörülmüş olup; 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 66. maddesinde de, üçüncü kişinin, davayı kazanmasında hukukî yararı bulunan taraf yanında ve ona yardımcı olmak amacıyla, tahkikat sona erinceye kadar, fer'î müdahil olarak davada yer alabileceği kurala bağlanmıştır.
Davaya katılmasında hukuki yararının bulunduğu anlaşılan üçüncü kişilerin davaya katılma isteminin kabulüne ilgili mahkemece karar verilmesi gerekmektedir.
Yukarıda belirtilen hükümler uyarınca mahkemelerce verilen "katılma isteminin kabulü" kararlarının, davayı nihayete erdirmeyen "ara kararı" niteliğinde olan kararlardan olduğu açıktır.
Diğer taraftan yine 2577 sayılı Kanun'un 46. maddesinde; Danıştay dava dairelerinin nihai kararları ile bölge idare mahkemelerinin maddede sayılan davalar hakkında verdikleri kararların Danıştay'da temyiz edilebileceği hükme bağlanmıştır.
Yukarıda aktarıldığı üzere nihai karar niteliği taşımayan "katılma isteminin kabulü" kararları hakkında temyiz incelemesi yapılmasına olanak bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idare ve davalı idare yanında müdahillerin temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin ... İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurularının reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA oy çokluğuyla,
3. … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının müdahale istemlerinin kabulüne ilişkin kısmına yönelik olarak davacıların TEMYİZ İSTEMİNİN İNCELENMEKSİZİN REDDİNE oy birliğiyle,
4. Bozulan kısım hakkında yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesine gönderilmesine, 23/06/2021 tarihinde kesin olarak karar verildi.

(X)-KARŞI OY :

Temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesi kararının istinaf başvurularının reddine ilişkin kısmı hukuka uygun olup, bozulmasını gerektiren bir neden bulunmadığından davalı idarenin ve davalı yanında müdahillerin temyiz istemlerinin reddi ile anılan kararın onanması gerektiği oyuyla, bozulması yönündeki Daire kararına katılmıyoruz.