Danıştay 13. Daire 2017/1799 Esas 2021/2402 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2017/1799
Karar No:2021/2402

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Genel Müdürlüğü

VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Ulaşım Hizmetleri ve Makina Sanayi A.Ş.

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN_KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:… K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … Ulaşım Hizmetleri ve Makina Sanayi A.Ş. (…) tarafından 06/02/2017 tarihinde açık satış usulü ile gerçekleştirilen "İhtiyaç Dışı Malzeme (Hurda Otobüs) Satışı" ihalesinin ve söz konusu ihalenin iptal edilmek suretiyle hurda otobüsün kendilerine devredilmesine yönelik yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; davalı şirketin belediyeye doğrudan doğruya bağlı kamu kurumu niteliğinde olmadığı, aksine belediyenin de iştirak ettiği 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na göre faaliyette bulunan anonim şirket statüsünde olduğundan anılan ihalenin özel hukuk hükümlerine tâbi olduğu, bu itibarla, uyuşmazlığın görüm ve çözümünün adlî yargı yerlerinin görevinde olduğu sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle davanın görev yönünden reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, …'ın sermayesinin en az %51'inin Hazine Müsteşarlığı'na ait olması nedeniyle bir kamu kuruluşu olduğu, dolayısıyla şirketin 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında bulunduğu, mevzuat uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarının her türlü hurda malzemesinin kendilerine devrinin zorunlu olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, ...'ın özel hukuk ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi, özel hukuk tüzel kişiliğini haiz anonim şirket olduğu, kamu kurumu olarak nitelendirilmek için özel yasayla kurulmaları gerektiği, ancak ana sözleşmenin ticaret sicili gazetesine tescili ile tüzel kişilik kazanıldığı, uyuşmazlık konusu ihalenin adlî yargının görevine girdiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY:
Davacı tarafından, 1 adet ihtiyaç dışı hurda otobüsün ihale yoluyla satılacağının öğrenilmesi üzerine, söz konusu ihalenin iptal edilerek mer'i mevzuat çerçevesinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca belirlenen hurda alım fiyatlarından kendilerine satış yapılması gerektiği ileri sürülerek 07/02/2017 tarihinde davalı idareye başvurulmuştur.
Bu talebin, ...'ın Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi olarak kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi olduğundan bahisle reddi üzerine, bu işlem ile anılan ihalenin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, alüminyum, antimuvan ve nikel hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş bilumum muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasını yasak etmeye Cumhurbaşkanı'nın yetkili bulunduğu, bu maddelerin memleket içinde satılmasının serbest olduğu; 2. maddesinde, resmî daire ve müesseselerde birinci maddede yazılı mevaddan kendi ihtiyaçlarından fazla olanların, 2490 sayılı Kanun'un 66. maddesine göre askeri fabrikalara devredileceği kurala bağlanmıştır.
20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tesbit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devredileceği belirtilmiştir.
Öte yandan, 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelgede, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin, kamu kurum ve kuruluşlarınca ... Sanayi İşletmeleri A.Ş.'ye (... A.Ş.) satış suretiyle devri öngörülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 26. maddesinde, "Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 08/09/1983 tarih ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tâbi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tâbidir." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlığın çözümünde görevli yargı merciini belirten herhangi bir özel kural bulunmamaktadır. Bu nedenle, davanın idarî bir dava olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu hususta, adlî-idarî yargı görev ayrımının kıstaslarının araştırılması önem arz etmektedir. Zira, söz konusu kıstasların neler olduğu mer'i mevzuatımızda düzenlenmemiştir. Ancak, doktrinde kabul edilen bazı kıstaslar mevcuttur. Bu kıstaslardan biri de, maddî olaya uygulanacak kanunun niteliğidir. Eğer uyuşmazlık konusu olaya uygulanması gereken kanun, kamu hizmetlerinin ihdas ve yürütülmesi ile ilgiliyse davanın idarî yargının görevinde olduğu sonucuna varılmalıdır. (Yüzyıl Boyunca Danıştay, 1968, Ankara, s. 652).
5216 sayılı Kanun ve şirket ana sözleşmesi çerçevesinde ...'ın hukukî statüsü irdelendiğinde; hisselerinin tamamının doğrudan ve dolaylı olarak İzmir Büyükşehir Belediyesi'ne ait, tüzel kişiliği haiz bir belediye şirketi olduğu, faaliyet alanının hisselerine sahip olan büyükşehir belediyesinin görev ve hizmet alanlarıyla sınırlı olduğu, büyükşehir belediyesinin yetki ve sorumluluğu altındaki toplu ulaşım hizmetinin işletmeciliğini yaptığı, bu hâle göre kamu hizmeti niteliğindeki toplu taşıma hizmetini yürütmekle görevlendirilen bir kamu kurumu olduğu anlaşılmaktadır.
...'ın şirket statüsünde kurulmuş olması kamu kurumu olma niteliğini ortadan kaldırmamaktadır. Kamu kurumu olarak ...'ın birtakım kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleriyle donatıldığı açıktır. Kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleri özel hukuku aşan her türlü hüküm ve şarttır. Örneğin; tek taraflı işlem yapma yetkisi, bir tüzel kişinin karar organlarında idare tarafından atanan üyelerin bulunması, Sayıştay denetimine ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na tâbi olma gibi ayrıcalık ve yükümlülükler birer kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleridir. Kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülüklerine tâbi olma şartının gerçekleşmesi için, belediye şirketlerinin bütünüyle kamu hukuku rejimine tâbi olması gerekli değildir. Kaldı ki, bu şirketlerin ana sözleşmelerinde, yönetim kurulu başkanının büyükşehir belediyesi başkanı olması gibi özel hukuku aşan birtakım hükümlere de rastlamak mümkündür. (GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, Cilt I, 2019, Bursa, s. 687-688).
Buradan hareketle, kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleriyle donatılan bir kamu kurumu olan ...'ın, görevli yargı merciinin tespiti için somut uyuşmazlığa uygulanması gereken 3284 sayılı Kanun uyarınca resmî daire ve müessese kavramı içerisinde yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Kamusal yükümlülük getiren mezkur Kanun gereğince resmî daire ve müesseselerin malik oldukları hurda malzemeyi Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu'na devretme zorunluluğu bulunduğundan, kamu kurumu olan ... da bu yükümlülüğe tâbidir.
Bu itibarla, kamu kurumu olan davalı idarenin, hurda malzemelerini kamusal yükümlülüğünün bir sonucu olarak davacıya satış suretiyle devretmesi gerektiğine ilişkin Kanun'dan kaynaklanan uyuşmazlık özel hukuk uyuşmazlığı olarak nitelendirilemeyeceğinden ve bu nedenle görüm ve çözümü görevi idarî yargı mercilerine ait olduğundan, davanın görev yönünden reddine ilişkin Mahkeme kararında usûl kurallarına uygunluk bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 23/06/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.