MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasındaki alacak davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne kısmen reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davacılar ve davalı ... Plastik. İnş. Doğalgaz Enerji End. Mak. Mad. İzolasyon Petrol Özel Eğitim ... Gıda Turz. San. ve Tic. A.Ş avukatınca temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi gereği konuşulup düşünüldü.
KARAR

Davacılar aralarında eşit hisseli adi ortaklık tesis ederek ... İli ... ilçesinde 650 dekar sulu tarıma müsait araziyi kiralayarak 15/05/2011-05/06/2011 tarihleri arasında sertifikalı ve elit kademede tohumluk ve sofralık patates ektiklerini, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nezdinde yapılan işlem ve tutulan kayıtların ... adına yapıldığını, patates ekili olan araziyi sulamak amacıyla davalılardan ... Plastik...Tic. A.Ş’nin üreticisi, diğer davalı......Tic. Ltd. Şti"nin satıcısı olduğu 516.996,28 TL değerinde “Sağlam marka” boru satın aldıklarını, sulama sisteminin patates ekili araziye kurulduğunu ancak satın alınan boruların 3,5-4 atm basınçta patlamaya ve yarılmaya başlamaları nedeniyle sulamada başarılı olamadıklarını, sağlam markalı borular değiştirilinceye kadar patlama ve delinme sorunlarının devam ettiğini, davalı şirket yetkililerine bunu 26.09.2011 tarihli ihtarname ile bildirdiklerini, ... yöresine ve civarına satış yapılan Sağlam markalı boruların çoğunun aynı sebeple birçok çiftçi tarafından iade edildiğini belirterek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla 5.000,00 TL boru bedeli ile 5.000,00 TL ürün kaybı bedelinin ihtarname tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile birlikte davalılardan tahsiline karar verilmesini istemiş, 06/04/2012 tarihli dilekçesi ile ayıplı boru bedelini 285.407,00 TL"ye, 11/07/2014 tarihli ıslah dilekçesi ile ürün kaybı bedelini 357.782,84 TL"ye yükselterek ihtarname tarihinden itibaren ticari faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilini talep ve dava etmişlerdir.
Davalı ..., 650 dönüm olduğu iddia edilen arazinin tapu ve kira kontratlarının ve zirai sulama projesinin dosyaya sunulmadığını, arazinin doğru sulamasının yapılabilmesi için öncelikle bir zirai sulama projesi olması gerekirken bu şekilde bir proje bulunmadığını, tespit dosyasında bilirkişi raporunun yetersiz olduğunu, patates verimini etkileyen tek faktörün sulamadan ibaret olmadığını bu hususlarda dosyada ve bilirkişi raporlarında bilgi bulunmadığını, belirterek davanın reddini dilemiştir.
Davalı ... Plastik. İnş. Doğalgaz Enerji End. Mak. Mad. İzolasyon Petrol Özel Eğitim ... Gıda Turz San. ve Tic. A.Ş., zarar ile boru miktarı arasında illiyet bağı bulunmadığını, var ise de zararın davacıların eylemsizliği ve sistemsizliği nedeni ile vuku bulduğunu, belirterek davanın reddini dilemiştir.
Mahkemece, davanın kısmen kabulü ile; davacının ürün kaybı tazminatı olan 95.041,64 TL"nin ıslah tarihi olan 11/07/2014 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin isteğin reddine, ayıplı boru bedeli olan 111.924,80 TL"nin ıslah tarihi olan 06/04/2012 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin isteğin reddine, karar verilmiş; hüküm, davacılar ve davalı ... Plastik...San. Tic. A.Ş. tarafından temyiz edilmiştir.
1-Davacılar, davalı ... Plastik...Tic. A.Ş’nin üreticisi, diğer davalı......Ltd. Şti"nin satıcısı olduğu “Sağlam marka” boruların gerekli teknik kalite özelliklerini taşımadığından patlamaya ve yarılmaya başlamaları nedeniyle sulamada başarılı olamadıklarını için ayıplı boru bedeli ve ürünlerinde meydana gelen verim kaybı nedeniyle uğradıkları zararlarının tahsili için eldeki davayı açmışlardır. Mahkemece, mahallinde yapılan uygulamalı keşifte, 125"lik ve 160"lık ana (taşıyıcı) borularda düşük basınçlarda patlamaların devam ettiğinin bilirkişi tarafından tespit edildiğini, davacı taraf ve tanıkların beyanları ile de tüm taşıyıcı borularda aynı üretim hatasının bulunduğunun anlaşıldığını, fatura muhteviyatındaki toplam 295 adet 125"lik boru ve 460 adet 160"lık borunun KDV hariç toplam 111.924,80 TL olan satış bedelinin tamamının davalılar tarafından davacılara ödenmesi gerektiğinin anlaşıldığını, ürün kaybına gelince; Yetersiz sulama nedeniyle ortalama %47,5 oranında verim kaybı oluşan resmi kayıtlarda bulunan 120,535 dekar patates ekili arazide davacıların gelir kaybının düşük verim nedeni ile 190.083,28 TL olacağını, ancak zararın oluşmasında, davalıların üretimini ve satışını yaptıkları gizli ayıplı ana (taşıyıcı) plastik sulama borularının patlaması nedeniyle sulamanın zamanında yapılamayışı yanında davacıların projesi olmaksızın kurmaya çalıştıkları yağmurlama sulama sisteminin yeterli miktarda sulama suyunu sağlayamamasının da etkili olduğunu, sulama sorunları nedeniyle patates üretiminde oluşan 190,083,28 TL tutarındaki zarardan, davalıların ve davacıların yarı yarıya (%50 oranında) sorumlu oldukları kanaatine varılarak, davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
... Asliye Hukuk Mahkemesinin 2011/28 D.iş sayılı dosyası ile alınan 18.08.2011 tarihli bilirkişi raporuna göre; 08.08.2011 tarihinde mahallinde yapılan keşif sonucu, taşınmazda patates ekili alanın toplam 650 dekar olduğu, gerektiği kadar sulanamayan alanın 540 dekar ve bu alandaki ortalama ürün kaybı oranının %45-50 civarında olduğu, dava konusu taşınmazda bulunan 125’lik ve 160’lık Sağlam markalı ana boruların sırasıyla 6 ve 10 atm ye kadar dayanıklı olması gerekirken, 3,5 atm de çalıştıkları, 4 atm de patladıkları, 125’lik 100 adet, 160’lık 100 adet olmak üzere toplam 200 adet ana (taşıyıcı) boruda patlama ve çatlaklar oluştuğu belirtilmiştir.
Yargılama sırasında taşınmaz üzerinde yapılan keşif sonucu alınan bilirkişi raporlarına ve tanık beyanlarına göre, davacıların toplam 650 dekar alanda patates yetiştiriciliği yaptıkları, 110 dekar alanda sulama sorunu olmadığı teyit edilmektedir. Davalılardan alınan 75-125 ve 160lık boruların toplam fatura bedelinin 264.265,72 TL olduğu, dosya içeriği ve bilirkişi raporlarında ana taşıyıcı boruların ne kadarının yarılarak ya da kırılarak kullanılamaz hale geldiğinin anlaşılamadığı,hesaplamanın sadece sunulan faturalara göre yapıldığı tespit edilmiştir. Hesaplamaların boruların patlaması sonucu yeterli sulama yapılamayan 540 dekar üzerinden yapıldığı görülmüştür.
Ancak, mahkemece alınan 09.06.2015 tarihli son bilirkişi raporuna göre hüküm verilmiş olup, söz konusu raporda; ... Asliye Hukuk Mahkemesinin 2011/28 D.iş sayılı dosyası ile patladığı belirtilen toplam 200 adet borunun satış fiyatının 16.574,00 TL olduğu ancak daha sonra yapılan uygulamalı keşif sonucu, 125"lik ve 160"lık ana (taşıyıcı) borularda düşük basınçlarda patlamaların devam ettiği bilirkişi tarafından tespit edilmesine rağmen patlayan boru sayısının belirtilmediği, davacıların ve tanıkların tüm boruların patladığını beyan ettiği gözetilerek, 1295 adet 125"lik boru ve 460 adet 160"lık borunun KDV hariç toplam 111.924,80 TL olduğu bildirilmiştir. Ayrıca ...’nin 2011 ÇKS(çiftçi kayıt sistemi) de kayıtlı olduğu, 230,535 dekar alanda patates üretimi yaptığının tespit edildiği, diğer davacı olan ...’a ait herhangi bir bilgi belge tespit edilemediği, tanıkların ilgili taşınmazın davacılara kiraya verildiğini belirtmelerine rağmen hesaplamaların resmi verilere göre yapıldığı görülmüştür.Tanık beyanları ve daha önce alınan bilirkişi raporlarında 110 dekarlık alanda sulama sorunu olmadığının teyit edildiğini, davacının ÇKS’de 230,535 da alanda patates üretimi yaptığını bildirdiğinden 230,535 da-110 da= 120,535da alanda yetersiz sulama nedeniyle ortalama %47,5 verim kaybı oluştuğu bildirilmiştir.Sonuç olarak yetersiz sulama nedeniyle ortalama %47,5 oranında verim kaybı oluşan resmi kayıtlarda bulunan 120,535 dekar patates ekili arazide davacıların gelir kaybının düşük verim nedeni ile 190.083,28 TL olacağı, ancak zararın oluşmasında, davalıların üretimini ve satışını yaptıkları gizli ayıplı ana (taşıyıcı) plastik sulama borularının patlaması nedeniyle sulamanın zamanında yapılamayışı yanında davacıların projesi olmaksızın kurmaya çalıştıkları yağmurlama sulama sisteminin yeterli miktarda sulama suyunu sağlayamamasının da etkili olduğu, sulama sorunları nedeniyle patates üretiminde oluşan 190,083,28 TL tutarındaki zarardan, davalıların ve davacıların yarı yarıya (%50 oranında) sorumlu oldukları kanaatinde olduklarını belirtmişlerdir.
Mahkemece, davacı taraf ve tanıkların beyanları ile tüm taşıyıcı borularda aynı üretim hatasının bulunduğu anlaşıldığından fatura muhteviyatındaki toplam 295 adet 125"lik boru ve 460 adet 160"lık borunun KDV hariç satış bedeli olan 111.924,80 TL’nin davalılar tarafından davacılara ödenmesi gerektiği belirtilmiştir. Ancak üretim hatası bulunan boru sayısı ile hükmedilen miktar arasında çelişki olduğu görülmüştür. Hükme esas alınan 09.06.2015 havale tarihli bilirkişi raporunda; 1295 adet 125"lik boru ve 460 adet 160"lık borunun KDV hariç toplam satış bedelinin 111.924,80 TL olduğu bildirilmesine rağmen mahkemece; 295 adet 125"lik boru ve 460 adet 160"lık boru için KDV hariç toplam 111.924,80 TL ye hükmedilmiştir. Ayrıca yargılama sırasında alınan bilirkişi raporlarında farklı boyutta olan ana taşıyıcı boruların hangilerinin, ne kadarının yarılarak ya da kırılarak kullanılamaz hale geldiği, ne kadarının sağlam kaldığı anlaşılamadığı, hesaplamanın eksik inceleme sonucu davacı, taraf ve tanıkların beyanlarına göre yapıldığı görülmüştür.
Taşınmaz üzerinde davacılar tarafından fiilen patates ekimi yapılan alan hususunda gerek ... Asliye Hukuk Mahkemesinin 2011/28 D.iş sayılı dosyası ile alınan 18.08.2011 tarihli bilirkişi raporu gerekse yargılama sırasında alınan raporlar birlikte değerlendirilerek ÇKS (çiftçi kayıt sistemi) de kayıtlı olan alan ile bağımlı kalınmaksızın tespit yapılması gerekirken, eksik inceleme ile açıklanan hususlarda değerlendirme yapılmadan 09.06.2015 havale tarihli rapor doğrultusunda yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
O halde, mahkemece, hasar gören boru sayısı, türü, bedeli ve fiilen patates ekimi yapılan alan yönünden meydana gelen zarar miktarı konusunda gerekirse bilirkişi raporu da alınarak, sonucuna göre hüküm tesisi gerekirken, bu yön gözardı edilerek eksik inceleme sonucu verilen karar usul ve yasaya aykırı olup, hükmün bozulması gerekmiştir.
2-Bozma sebebine göre davalının sair temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda 1.bentte açıklanan nedenle hükmün davacılar ve davalı yararına BOZULMASINA, 2.bentte açıklanan nedenle davalının sair temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan 29,20 TL. harcın istek halinde davacılara, peşin alınan 3.534,47 TL. harcın davalı ... Plastik. İnş. Doğalgaz Enerji End. Mak. Mad. İzolasyon Petrol Özel Eğitim ... Gıda Turz. San. ve Tic. A.Ş."ne iadesine, HUMK’nun 440/I maddesi uyarınca tebliğden itibaren 15 gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 24/12/2019 gününde oybirliğiyle karar verildi.