MAHKEMESİ :İŞ MAHKEMESİ

DAVA :Davacı, Bakanlığın tespit kararının ortadan kaldırılarak, müvekkili ... Yağ ve Emek Yem San. Tic. A.Ş."nin dahil olması gereken iş kolunun mahkemece tespitini talep etmiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davacı ... davalılardan ... avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davacı şirkete, ... Gıda İş sendikası tarafından 19.03.2010 tarihli ve 13196 sayılı yazılı ile ... Yağ ve Emek Yem San.Tic A.Ş işyerleri ile ilgili Sendikalar kanunun 4.maddesi uyarınca iş kolu tespit başvurusunda bulunması üzerine, Bakanlıkça yapılan inceleme sonucunda 02.08.2010 karar tarihli 2010/61 karar nolu iş kolu tespit kararı verildiğini, yasa gereğince bu kararın 06.08.2010 tarihli, resmi gazetede yayımlandığını, ... Güvenlik Bakanlığının iş kolu tespit kararına göre, ... Yem San.Tic A.Ş’ de Bakanlıkça yapılan incelemede; Şirkete ait işyerlerinin sevk ve idaresinin gerçekleştirildiği ... cad. no:161_163 Balıkesir adresinde bulunan yönetim merkezi büro işyerinin “iş kolları tüzüğü’nün 17 sıra numaralı ”ticaret, büro eğitim ve güzel sanatlar” iş kolunda, ... Köyü .... adresinde ,sofralık yumurta üretimi ve süt inekçiliği ile, ... Mevkii ... yolu 1.ve21 km adresinde damızlık tavuk üretimi ve kuluçkalık yumurta üretimi işlerinin” iş kolları tüzüğü" nün 01 sıra numaralı “TARIM VE ORMANCILIK,AVCILIK VE BALIKÇILIK” iş kolunda yer aldıklarının tespiti yapıldığını, bu tespitin 2821 sayılı sendikalar kanunun 4. maddesi gereğince yapıldığını ve resmi gazetede yayımlandığını, Sendikalar kanunun 60.maddesine de İşkolları belirtilmiştir. Bunlar 28 iş kolundan ibaret olmakla birlikte ”Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de asıl işin dahil olduğu işkolundan sayılır hükmünün yer aldığını şirkete ait işyerlerinin sevk ve idaresinin gerçekleştirildiği ... cad. no:161_163 Balıkesir adresinde bulunan yönetim merkezi büro işyerinin “işkolları tüzüğü’ nün 17 sıra numaralı ”TİCARET,BÜRO İŞYERİ,AYRI BİR İŞYERİ olmayıp, aynı adreste bulunan işyerinde yapılan yemeklik karışım bitkisel sıvı yağ, ham ayçiçeği yağı, ekstraksiyon ay çiçeği küspesi üretimi ile büyük baş, kanatlı hayvan yemi imalı ve mamul ürünlerinin pazarlaması işlerle organik bir bütünlük arz ettiğini beyan ile Bakanlığın tespit kararının ortadan kaldırılarak, müvekkili ... Yağ ve Emek Yem San.Tic A,Ş nin dahil olması gereken iş kolunun mahkemece tespitini talep etmiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı hazine vekili Ç.S.G.B. nın inceleme raporu, tutanak ve iş kolu tespit kararlarına göre işkolu tespitinin usulüne uygun olduğunu beyanla davanın reddini savunmuştur.


Diğer davalı vekili cevap dilekçesi sunmamış olup, 16/12/2010 tarihli celsede, 29/03/2010 tarih 13196 sayılı yazılarıyla iş kolunun tespit edilmiş olduğunu burada asıl ve yardımcı işlerle birlikte davacı işyerinin Gıda iş kolu kapsamında olduklarını savunmuştur.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak, davacı şirkete ait bulunan ... cad. no:161_163 Balıkesir adresindeki fabrikanın büro işlerinin yürütüldüğü yer ayrı bir işyeri olmadığı, işkolları tüzüğünün 3. maddesine göre bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de, asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayıldığı; bu nedenle büro işlerinin yürütüldüğü yönetim merkezinin Tüzüğün 17. sıra no"sunda yer alan ayrı bir işkoluna girmesinin yasal düzenlemeye aykırı olduğu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununun 3/2. maddesine göre "Bir gerçek ve tüzel kişiye veya bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkoluna sahip bir işletmede ancak bir toplu iş sözleşmesi yapılacağı hükmünün emredici bir kural olduğu; Karakaya Köyü Balıkesir adresindeki iş yerinde hayvan üretimi veya yetiştirilmesi değil bunların sofraya yönelik gıda üretimini gerçekleştirdiği, ... yolu 1.ve 21. km adresinde damızlık tavuk üretimi ve kuluçkalık yumurta üretimi işlerinin yapıldığı bunun Tarım ve Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılık işkoluna girdiği gerekçesiyle;
... Yağ ve Emek Yem San.Tic A,Ş ait ... cad. no:161_163 Balıkesir adresindeki işyerinde yapılan yapılan yemeklik karışım bitkisel sıvı yağ, ham ayçiçeği yağı, ekstraksiyon ay çiçeği küspesi üretimi ile büyük baş, kanatlı hayvan yemi imalı ve mamul ürünlerinin pazarlaması işlerinin İşkolları Tüzüğünün 4 nolu bendinde belirtilen gıda işkoluna,
Karakaya Köyü Balıkesir adresinde, sofralık yumurta üretimi ve süt inekçiliği işinin İşkolları tüzüğünün 4 nolu bendinde belirtilen gıda işkoluna girdiğinin tespitine, davacı şirkete ait Yeniköy Mevkii ... Yolu Balıkesir adresinde kurulu Damızlık Tavuk Üretimi ve Kuluçkalık Yumurta üretimi işyeri ile ilgili talebinin reddine karar verilerek davanın kısmen kubülüne karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı taraflar temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre davacı ... davalılardan ...’nın aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
Taraflar arasındaki uyuşmazlık, 2821 sayılı Sendikalar Kanunun 4 ve 60. maddeleri uyarınca tespite konu işyerinin girdiği işkolunun belirlenmesi ve yapılan tespitin iptalinin gerekip, gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
Türk toplu iş hukukundaki normatif düzenlemelerde iş kolu kavramı önemli bir yer tutmaktadır. 2821 sayılı Sendikalar Kanununa göre, öncelikle işçi ve işveren sendikaları işkolu esasına göre kurulmaktadır (m.3). İşkolunun belirlenmesi konusunda özel bir norm düzenlenmiştir (m.4). Anılan maddeye göre işkolu tespiti ... Güvenlik Bakanlığınca yapılacaktır. ... Güvenlik Bakanlığınca yapılan tespit ile ilgili kararın Resmi Gazete "de yayımlanmasına müteakip bu tespite karşı ilgililerin iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemede on beş gün içinde dava açabileceği belirtilmiştir. Belirtilen süre hak düşürücüdür.
İşçi ve işveren sendikalarının kurulabilecekleri işkolları2821 sayılı Sendikalar Kanununun 60.maddede gösterilmiştir. Anılan maddede, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin dahil olduğu işkolundan sayılacağı ifade edilmiştir. Yine aynı maddede; bir işkoluna giren işlerin neler olacağı, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü de alınarak ve uluslararası normlarda göz önünde bulundurularak bir tüzükle düzenleneceği belirtilmiştir.


Söz konusu tüzükte işkollarına giren işler, tüzüğe ekli listede belirtilmiştir. Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerde, asıl işin dahil olduğu işkolundan sayılacağı vurgulanmıştır. (Tüz m.3)
2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu (Toplu GLK)"nun üçüncü maddesinde “ bir toplu iş sözleşmesi aynı işkolunda bir veya birden çok işyerini kapsayabilir” tümcesi ile esas olarak işyeri toplu iş sözleşmesini esas almıştır.
Anılan maddenin ikinci fıkrasına göre, bir gerçek ve tüzel kişiye veya bir kamu kurumu ve kuruluşlarına ait aynı iş kolunda birden çok işyerine sahip bir işletmede ancak bir toplu iş sözleşmesi yapılabilir. Bu kanun anlamında yapılan sözleşme tipine işletme toplu iş sözleşmesi denir. Ancak, fıkrada ayrık bir düzenlemeye de yer verilerek, kamu kurum ve kuruluşlar için tek bir işletme toplu iş sözleşme yapılabilmesine olanak tanınmıştır.
İşkolu kavramı sendikaların faaliyet alanlarını belirleyen temel bir öğedir. Birbirine benzer işler bir hukuki kalıp altında toplu iş hukukuna sunulmaktadır.
İş kolu tespitinde birim olarak işyerinin alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı Yasa"nın 2.maddesinin gerekçesinde iş yeri tanımı teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olduğu belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında “işyerine bağlı yerler” ile “eklentiler” ve “araçların” bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması halinde bunların tek işyerimi yoksa bir birinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda “amacta birlik”, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile “yönetimde birlik”, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir. Öte yandan teknolojik ve ekonomik gelişmeler bir işyeri çerçevesinde mal ve hizmet üretimi, pazarlama ve müşterilere sunulması yönünden çok yönlü bir yapısal değişikliği gerektirmesi nedeniyle bir işyerinin amacının gerçekleşmesinde işlerin görülmesi işyerinin kurulu bulunduğu “yerin” dışına taşmış, özellikle “işveren kurulan iş organizasyonu” içerisinde işyeri niteliğinde olmayan irtibat bürolarına veya yurt genelinde veya ilin içinde işlerin yürütüldüğü örgütlenmeye kadar genişletmek gereksinimi duyulmuştur. Bu bağlamda 2.maddede “iş yeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür” hükmü getirilmiştir (Bu konuda ayrıntılı bilgi için Bkz.Esener, Turhan: İş Hukuku Bası 3 Ankara 1978 sh 83-84; Ekonomi, Münir: İş Hukuku, Ferdi İş Hukuku C 1, İstanbul 1987 sh 59; Çelik, Nuri: İş Hukuku Dersleri Bası 21, İstanbul 2008 sh 56-57; Narmanlıoğlu, Ünal: İş Hukuku II Ferdi İş İlişkileri Bası 3 İzmir 1998 sh 121; Süzek Sarper; İş Hukuku Bası 4 Ankara 2008 sh 173-178; Mollamahmutoğlu Hamdi İş Hukuku Bası 3 Ankara 2008 sh 191-201; tüm genişliği ve ayrıntılarıyla Yenisey/Doğan, Kübra: İş Hukukunda İşyeri ve İşletme, Yayınlanmış Doçentlik Tezi, İstanbul 2007 sh 23-37).
İşyerinin özelliğini veren temel öğe teknik amaçtır. Mal ve hizmetin kazanç amacıyla yahut başka bir amaçla üretilmesi arasında bir fark bulunmamaktadır. Başka bir anlatımla hizmet üretimi veya mal üretimi tek başına teknik bir amaç olabilir. Sonuç olarak işyeri teknik bir amacı gerçekleştiren temelde örgütsel bir birlikteliktir. İşyeri sürelikli bir organizasyon içerisinde örgütlenmeyi gerektirir. Organizasyon özünde maddi ve maddi olmayan öğelerin yanında emeğin varlığını da içinde barındırır.
Aynı işverene ait iki üretim birimi aynı teknik amacı elde etmek için örğütlenmişse yahut bu yerlerde aynı teknik amacın farklı üretim amaçları gerçekleşiyorsa amaçta birlik sağlanmıştır.
Farklı üretim birimlerinin tek bir işyeri sayılması için aynı arazi sınırları içinde bulunmaları gerekmemektedir. Fakat birimler arasındaki uzaklık işlerin tek elden yürütümünü engelleyecek boyutta olmamalı çünkü farklı birimler arasında amaçta birlik bulunsa dahi yönetimde birliğin sağlanmasının zorluğu tartışmasızdır.
Toplu İş Hukuku anlamında işyerinin işçilerin dayanışmadan kaynaklanan ortak menfatleri oluşmasına olanak sağlayan ve faliyetlerini sürdürebileceği bir sürekliliğe sahip ve işverenede asıl işin girdiği iş kolunda sendikal muhatap yaratacak bir birim olması gerekmektedir. Alman ve Fransız Hukukunda işyerinin neresi olduğu ve sınırlarının belirlenmesi sosyal tarafların özerkliğine terk edilmiştir. Oysa hukukumuzda işyeri mutlak ve tartışmasız olarak kabul edilmektedir. İşyeri kavramı fonksiyonel bir kavramdır ( Doğan, Yenisey: sh 443,447).
İşletme ise genel olarak iktisadi bir amacın gerçekleşmesi için aynı işverene ait birden fazla işyerinin örgütlenmesi ile oluşmuş bir ünite olarak tanımlanmaktadır. İşyerini işletmeden ayıran temel ölçütlerden biri izlenen amaçtır. İşletme mutlaka ekonomik bir amaç gütmesi gerekmez. İşyeri işletmenin genel olarak bağımsız bir bölümü olarak düşünülmesi gerekir. Ticaret Hukukundaki işletmeden farklı bir amaç gütmektedir. Çünkü ticari işletmelerde işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmamaktadır.
İşyeri ve işletme ayırtımında organizasyon kavramıyla bir ayrıştırmaya gitmek de mümkün değildir. Çünkü işletmenin de işyerinin de bir organizasyon içerisinde örgütlenmesi mümkündür. Ancak işletmenin işyerine göre büyüklüğü aynı şekilde organizasyondaki büyüklüğünü gerektireceği kaçınılmazdır. Öte yandan işverenin ötesinde işletmenin profosyonel bir yönetim kadrosu oluşturacağı da gerçektir.
Temel sorun 4857 Sayılı Yasadaki işyeri kavramının genişliğinin Toplu İş Hukukuna yansımamasıdır. İşletme ve işyeri ayrımının bu bağlamda sorun çıkarması kaçınılmazdır.
Özetleyecek olursak işyerindeki faaliyet hangi teknik amacı taşıyorsa asıl iş odur. İşyeri organizasyonu içerisinde asıl işin gerçekleşmesini sağlayan diğer işler ise yardımcı işlerdir. Mal ve hizmetler için yatırım araçları ve işçi sayısı bu konuda ölçüt olabilir. Ancak bir işyerinde başka bir işverene ait ayrı bir işkolunda faaliyet var ise ayrı iş kolundan söz edilebilir. İşletme iş kolu tespiti için asıl iş ve yardımcı iş kavramına yer verilemez.
Bundan başka, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu’nun 4. maddesindeki "Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti ... Güvenlik Bakanlığınca yapılır. Çalışma Bakanlığı tespit ile ilgili kararını Resmi Gazetede yayınlar. Kararın yayınına müteakip ilgililer iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemede 15 gün içinde dava açabilirler." ifadesinde "ilgililer" sözcüğünden işveren ve o işkolunda kurulu bulunan sendikaların anlaşılması gerekir. Açılan dava ile işyerinin işkolu tespitinin değişmesi söz konusu olduğundan işveren ve işkolunda kurulu sendikalar itiraz hakkını kaybedecektir.
Somut olayda yapılan yargılama sonunda verilen karar aynı işkolunda faaliyet gösteren diğer sendikaları da ilgilendirdiğinden davaya bu sendikalarında dahil edilmesi gerekir.
Mahkemece tespit kararından etkilenecek işyerinde örgütlenmiş veya işkolu tespit kararında işyerinin girdiği işkolu olarak gösterilen işkolunda faaliyet gösteren diğer sendikalar davaya dahil edilerek gösterecekleri delillerin ve karşı delillerin toplanıp birlikte bir değerlendirme yapılması gerekirken taraf teşkili sağlanmaksızın karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, bozma sebebine göre sair temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 11.04.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.