Danıştay 6. Daire 2021/6706 Esas 2021/9772 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/6706
Karar No : 2021/9772

DAVACILAR : 1-… Varisleri
- …- …
- … - …
2- … Vasisi …
3- …
4- …
5- …
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- …/…
VEKİLLERİ : … Genel Müdürü …

2- … Belediye Başkanlığı/…
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU : Sakarya İli, Akyazı İlçesi,… ada, … parsel sayılı taşınmazın, "Akyazı Otobüs Terminali" yapımı amacıyla Akyazı Belediye Başkanlığı adına tescil edilmek üzere, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesine göre acele kamulaştırılmasına ilişkin, 17.04.2017 tarihli, 2017/10295 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Kamulaştırma işlemlerine ilişkin tebligat yapılmadığı, …Asliye Hukuk Mahkemesi'nin … D. İş esas numaralı dosyasında verilen karar ile taşınmaza el konulduğu, kamulaştırma işlemlerine ise başlanılmadığı, Akyazı Belediyesi'nin davadan vazgeçtiği ancak tapu kayıtlarından kamulaştırma şerhinin terkin edilmediği ileri sürülerek iptali istenilmektedir.

DAVALI …'NIN SAVUNMASI: Marmara ve Düzce depremleri sırasında Akyazı Belediyesi merkezinin büyük hasar görmesi, ilçe hükümet konağının yıkılması ve terminalin bulunduğu alana yeniden inşaa edilmesi nedeniyle ilçenin terminalsiz kalması, şehirler arası ulaşımı sağlayan sabit bir yerin olmaması nedeniyle ilçe merkezinde trafik yoğunluğu, görüntü ve gürültü kirliliğinin ortadan kaldırılması için dava konusu işlemin tesis edildiği savunulmaktadır.

DAVALI … BELEDİYE BAŞKANLIĞI'NIN SAVUNMASI: Davanın süresinde açılmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK …'IN DÜŞÜNCESİ : Acele kamulaştırma, olağanüstü bir kamulaştırma usulü olup istisnai durumlarda uygulanacak bir yöntem olduğundan acele kamulaştırılması zorunlu bulunan taşınmazlara yönelik gerekli tespitler yapılıp sebeplerinin belirtilmesi ve olağan kamulaştırma yerine bu yöntemin uygulanma gerekçesinin, olağanüstü durumların, bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının, kamu düzeninin korunmasını gerektiren hallerin somut olarak ortaya konulması ve acelelik halinin bulunduğunun saptanarak koşulların gerçekleşmesi halinde acele kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlıkta, esasen belediyelerin genel görevleri içinde olan çarpık yapılaşmanın önlenmesi, daha fazla sosyal ve teknik alt yapı alanı ayrılması, nüfusun ihtiyacı olan olası depreme dayanıklı, çağdaş ve yaşanabilir alanlar imar edilmesi, şehir trafiğinin rahatlatılması için ihtiyaç duyulması halinde kamulaştırma yapılması mümkün olmakla beraber, anılan nedenlerin ve projenin zaman kaybetmeden sonuçlandırılması hedefinin acele kamulaştırma yapılması için yeterli olmadığı, dava konusu Bakanlar Kurulu kararında 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde öngörülen acele kamulaştırma prosedürünün uygulanması için gerekli olan olağanüstü durumların ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının somut olarak ortaya konulamadığı açıktır.
Bu durumda, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesinde öngörülen şartların gerçekleşmediği anlaşıldığından, dava konusu Bakanlar Kurulu kararının iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI DANIŞTAY SAVCISI …'IN DÜŞÜNCESİ : Dava, Sakarya İli, Akyazı ilçesi, … ada, …parsel sayılı taşınmazın otobüs terminali yapımı amacıyla Akyazı Belediye Başkanlığı tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 17/04/2017 günlü, 2017/10295 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle açılmıştır.
Anayasa'nın 13. ve 35. madde hükümleri çerçevesinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun acele kamulaştırma başlıklı 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolunun istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiği, madde hükmü ile acele kamulaştırmada olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığının arandığı ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanındığı anlaşılmaktadır. Bu koşullardan ikisinin Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceğinin belirtildiği gözönünde bulundurulduğunda, üçüncü koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi için de kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerekmekte olup, kamulaştırmalarda 2942 sayılı Yasanın 27. maddesi hükmünün uygulanabilmesi için acele kamulaştırmanın özel ve istisnai koşullarının gerçekleşmiş olduğunun açıkça ortaya konulması zorunludur.
Dosyanın incelenmesinden, dava konusu Bakanlar Kurulu kararında acele kamulaştırma yapılmasını gerektiren somut nedenlerin ortaya konulmadığı, acelelik halinin, kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasını gerektiren hallerin bulunmadığı gibi, otobüs terminali yapımının tek başına acele kamulaştırma nedeni olarak kabul edilmesinin hukuken mümkün olmaması karşısında, dava konusu Bakanlar Kurulu Kararında 2942 sayılı Yasa'nın 27. maddesi koşullarının bulunmadığı sonucuna ulaşıldığından hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu işlemin iptaline karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten sonra, 2577 sayılı Yasanın 3622 sayılı Yasa ile değişik 49.maddesinin 4.fıkrasıyla Danıştay'ın bozma kararlarına karşı mahkemelere "bozmaya uymayarak eski kararında ısrar edebilme" yetkisi tanındığı halde, anılan maddenin 6.fıkrasında yer verilen "Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyizen incelenmesinde de bu maddenin 4.fıkrası hariç diğer fıkraları kıyasen uygulanır" yolundaki hükümle Danıştay Dava Dairelerine ilk derecede bakılan davalarla ilgili bozma kararlarına karşı eski kararlarında ısrar edebilme yetkisi tanınmamış bulunduğundan, Dairemizin 11/09/2019 tarihli, E:2019/870 K:2019/7103 sayılı dava konusu işlemin iptaline dair kararının bozulması yolundaki Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 23/09/2020 tarihli E:2020/1714 K:2020/1562 sayılı bozma kararına uyularak 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunun 20/A maddesi uyarınca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından Dairemiz kararı, davalı idarelerden ...na, savcı düşüncesine karşı görüşlerini yazılı olarak bildirebilme imkanı tanınmadan karar verilmiş olduğu, davalı idarelerden ...na, savcı düşüncesine karşı görüşlerini yazılı olarak bildirebilme imkanı tanındıktan sonra uyuşmazlık hakkında yeniden bir karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozulmuştur.
Dosyanın incelenmesinden, Danıştay savcı düşüncesinin davalı idarelerden ..na 10/03/2020 tarihinde tebliğ edildiği, İdari Dava Daireleri Kurulunun 23/09/2020 tarihli E:2020/1714 K:2020/1562 sayılı bozma kararının da 16.01.2021 tarihinde tebliğ edildiği, davalı …nın karar tarihine kadar savcı düşüncesine karşı beyanda bulunmadığı, bakılan davanın ivedi yargılama usulüne tabi olduğu da dikkate alınarak işin esasının incelenmesine oyçokluğu ile karar verilmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY:
Marmara ve Düzce depremleri sırasında Akyazı Belediye'sinde büyük hasar meydana gelmesi üzerine İlçe Hükümet konağı yıkılmış ve terminal alanının bulunduğu yere hükümet konağı inşa edilmiştir. İlçenin uzun zamandır şehirlerarası terminal olmaması nedeniyle trafik yoğunluğu ve gürültü kirliliğinin önüne geçmek amacıyla … Mahallesi …ada üzerindeki … ve …sayılı parseller 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planlarda "terminal alanı olarak belirlenmiştir. Terminal alanına acil ihtiyaç duyulduğu gerekçesi ile Akyazı Belediye Meclisinin … tarihli … sayılı kararı ile acele kamulaştırma kararı alınabilmesi için İçişleri Bakanlığı'na müracaat edilmesi yolunda karar alınmış, … tarihinde … sayılı yazı ile Belediye Başkanı tarafından İçişleri Bakanlığı'na müracaatta bulunulmuştur. İçişler Bakanlığı'nın … tarihli ... sayılı yazı ile Bakanlar Kurulu tarafından acele kamulaştırma kararı alınması için Başbakanlıktan talepte bulunmuştur.
İçişleri Bakanlığı'nın talebi üzerine Bakanlar Kurulu'nun 04.07.2017 tarihli 2017/10295 sayılı kararı ile dava konusu taşınmazın acele kamulaştırılmasına karar verilmiş ve … Asliye Hukuk Mahkemesi'nin … D.İş sayılı kararı ile taşınmaz hakkında acele el koyma kararı alınmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun "Acele kamulaştırma" başlıklı 27. maddesinde, 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt Savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Usul Yönünden:
İçişleri Bakanlığı'nın talebi üzerine Bakanlar Kurulu'nun 04.07.2017 tarihli 2017/10295 sayılı kararı ile dava konusu taşınmazın acele kamulaştırılmasına karar verildiği, Akyazı Belediye Başkanlığı tarafından, … Asliye Hukuk Mahkemesinde E:… D.İş sayılı dosyası üzerinden taşınmaza acele el konulması ve bedel tespitine ilişkin davanın açıldığı, K:… sayılı karar ile taşınmaza el konulduğu, söz konusu davaya ilişkin belgelerin davacılara tebliğ edilmediği ve davacıların davadan şifahen haberdar olması üzerine 22.05.2018 tarihinde davanın açıldığı anlaşılmıştır.
7201 sayılı Tebligat Kanunu'nun "Usulüne Aykırı Tebliğin Hükmü" başlıklı 32. maddesinde; "Tebliğ usulüne aykırı yapılmış olsa bile, muhatabı tebliğe muttali olmuş ise muteber sayılır. Muhatabın beyan ettiği tarih, tebliğ tarihi addolunur." hükmü gereğince davalı idarenin, sürenin geçtiğine ve davacıların işlemi öğrendikleri tarihe ilişkin herhangi bir belge ve bilgi sunamaması nedeniyle davalı Akyazı Belediye Başkanlığı'nın süre itirazı yerinde görülmemiştir.

Esas Yönünden:
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun “Acele kamulaştırma” başlıklı 27’nci maddesinde, “3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına” veya “aceleliğine Cumhurbaşkanınca (mülga Bakanlar Kurulunca) karar alınacak hallerde” veya “özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda” gerekli olan taşınmaz malların acele kamulaştırma işlemine konu edilebileceği belirtilmiştir. Maddede, acele kamulaştırma işleminin dayandırılacağı üç sebep unsurundan, “aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilen haller” bakımından yasada açık bir düzenleme bulunmadığından, sebep unsuru bakımından İdareye takdir yetkisi tanındığı açıktır.
İdarenin takdir hakkının kullanıldığı işlemlerin hukuka uygunluk denetimlerinde, idarenin takdir hakkını ortadan kaldıracak şekilde yargı kararı verilmesinden kaçınılması hukuk devleti ilkesinin bir gereği olduğu gibi, aynı zamanda Anayasanın 125’inci maddesinin dördüncü fıkrasında öngörülen; yargı yetkisinin, idarî eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacağı; yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idarî eylem ve işlem niteliğinde veya takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemeyeceği yolundaki hükmün de zorunlu bir sonucudur. Bu bakımdan “açık takdir hatası” ve/veya “ölçülülük ilkesine aykırılık” halleri hariç, idareye tanınan takdir yetkisi üzerinde yargısal tasarrufta bulunulmamalıdır.
İdareye tanınan takdir hakkının, kişilerin mülkiyet hakkı üzerinde etki doğurduğu tartışmasızdır. Mülkiyet hakkı gerek Anayasanın 35’inci maddesinde, gerekse taraf olduğumuz Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde güvence altına alınmıştır. Anayasanın bahse konu 35’inci maddesinde, mülkiyet (ve miras) hakkının, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabileceği, ifade edilmiştir. Bu durumda, acele kamulaştırma işleminin Bakanlar Kurulu kararına dayandığı hallerde, Bakanlar Kurulunca kullanılan takdir hakkı (yasal dayanağı bulunduğundan); kamu yararı amacına ve hukuka uygun olup olmadığı noktasında denetime tabi tutulmalıdır.
Sonuç olarak; 2942 sayılı Kanunun 27’nci maddesinde Cumhurbaşkanına ( mülga Bakanlar Kuruluna) tanınan takdir yetkisinin hukuka uygunluk denetiminin; acele kamulaştırma işleminin kamu yararı amacına hizmet edip etmediği ve kamu yararı ile davacıların kişisel çıkarları arasında adil bir dengenin bulunup bulunmadığı, hususlarıyla sınırlı olarak yapılması; başka deyişle, bu hususlar açısından açık takdir hatası bulunup bulunmadığı ve/veya ölçülülük ilkesine aykırı hareket edilip edilmediği noktasında yargısal denetim yapılmalıdır. Kanunun açık lafzında yer almayan “özel ve istisnai koşulların” gerçekleşip gerçekleşmediğinin aranılması, sosyal ve ekonomik politikalar üzerinde yargısal denetim yapma anlamı taşıyacağından, kabulü olanaklı değildir.
Olayda hangi kamu hizmetleri için acele kamulaştırma yönteminin kullanılacağı hususu, hizmetin niteliği, özelliği, mahalli ihtiyacın ivedilikle karşılanması gerektiği hususlarının hizmeti yürüten idarece belirlenip takdir edileceği gerçeği karşısında, belirtilen hususların somut bir şekilde hukuken geçerli bilgi ve belgeler ile ortaya konulması halinde Yasa'da öngörülen acele kamulaştırma koşullarının gerçekleşmiş olduğunun kabulü gereklidir.
Dosyanın incelenmesinden … tarihli … sayılı Akyazı Belediye Meclisi kararında, Marmara ve Düzce depremleri sırasında İlçe merkezinin büyük hasar gördüğü, hükümet konağının yıkılarak terminal yerine yeni bir hükümet konağı yapıldığı, yaşanan depremlerin ardından meclis kararının alındığı 2016 yılına kadar ilçenin şehirlerarası terminalinin olmadığı, mahallelere ulaşan minibüslerin sabit bir yerinin bulunmadığı, ilçe merkezindeki trafik yoğunluğunun görüntü ve gürültü kirliliğine neden olduğu, hem görüntü ve gürültü kirliliğinin önüne geçmek hem de maddi ve ölümcül kazaların en asgari seviyeye çekmek amacıyla amacıyla dava konusu işlemin tesis edildiği anlaşılmıştır.
Somut uyuşmazlıkta acele kamulaştırma kararına dayanak oluşturan Akyazı Belediye Meclisinin, yukarıda belirtilen kararı içeriğinde aktarılan hususlar ve dosya kapsamı bütünüyle incelenip değerlendirildiğinde, acele kamulaştırmayı gerektiren koşulların oluştuğu sonucuna varılmıştır.
Bu durumda, dava konusu Bakanlar Kurulu kararında hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun "İvedi yargılama usulü" başlıklı 20/A maddesi kapsamında kalan DAVANIN REDDİNE,
2-Aşağıda ayrıntısı yer alan … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacının göstereceği hesap numarasına iadesine,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 21/09/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.


KARŞI OY (X): Dairemizin 11/09/2019 tarihli, E:2019/870 K:2019/7103 sayılı dava konusu işlemin iptaline dair kararı Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 23/09/2020 tarihli E:2020/1714 K:2020/1562 sayılı kararı ile, davalı idarelerden …na, savcı düşüncesine karşı görüşlerini yazılı olarak bildirebilme imkanı tanınmadan karar verilmiş olduğu, davalı idarelerden …na, savcı düşüncesine karşı görüşlerini yazılı olarak bildirebilme imkanı tanındıktan sonra uyuşmazlık hakkında yeniden bir karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozulmuştur.
Yukarıda anılan İdari Dava Daireleri Kurulunun bozma kararından sonra bakılan dava dosyası Dairemizde yeni bir esas numarasına kayıt görmüştür. İdari Dava Daireleri Kurulunun bozma kararı doğrultusunda yeni esas numarası ile Danıştay savcı düşüncesinin davalı idarelerden …na yeniden tebliğ edilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla İdari Dava Dairesinin bozma kararında belirtilen ve usulü eksiklik olan Danıştay savcı düşüncesinin davalı idarelerden …na yeniden tebliğ edilerek işin esası hakkında karar verilmesi gerektiği, bu aşamada anılan usulü eksiklik tamamlanmadan işin esası hakkında karar verilemeyeceği sonucuna varıldığından, Dairemizce işin esası hakkında verilen karara katılmıyoruz.