Danıştay 8. Daire 2018/2217 Esas 2021/4063 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2018/2217
Karar No : 2021/4063


DAVACI : … Derneği
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
24/12/2017 tarih ve 30280 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tacir ve Sanayiciler Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Azami Fiyat Tarifelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali istemidir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı vekilince, davacı derneğin 4721 sayılı Dernekler Kanunu çerçevesinde hazırlanan dernek tüzüğünün ikinci maddesinin "Ekmek üreticileri arasında meydana gelecek haksız rekabeti önlemek. Dernek üyelerinin menfaatlerini korumak için, adli ve idari yargı nezdinde dava açmak, açılmış ve açılacak davaları takip etmek." hükmmü uyarınca hukuki menfaati bulunması sebebiyle dava ehliyetine haiz olduğu, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun 12/(ı) maddesi ve ilgili Yönetmelik ile 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 62. maddesi uyarınca Ticaret Odaları, Ticaret ve Sanayi Odaları ve Esnaf birlikleri için fiyat tarifesi belirleme yetkisinin TOBB ve Esnaf Birliklerine ait olduğu, iptali istenilen dava konusu düzenlemenin bürokrasi ve kırtasiye işlemlerini artırmaktan öteye gidemeyeceği ve kendi içerisinde çelişkiler barındırdığı, zira 04/01/2012 tarih ve 28163 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliğinde tanımlanan ekmeğe ilişkin tarifenin belirlenmesi aşamasında yönetim kurulunun 15 gün içerisinde Ticaret İl Müdürü, Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü ile esnaf ve sanatkarlar odaları birliği, tarifeyi düzenleyen oda ve ilgili belediyenin temsilcilerinden oluşan heyetin değerlendirmesini alması gerektiğinin öngörüldüğü, sözkonusu heyetin değerlendirmesinin sonuçlarının yönetim kurulunca dikkate alınıp alınmayacağı hususunun belli olmadığı, heyetin değerlendirmesinin göstermelik bir uygulama olup olmadığı sorusunun cevabının bulunmadığı, Yönetmeliğin 5. maddesinin ikinci fıkrasında odaların tarifelerin hazırlanmasında uzman kişi ve kurumlardan görüş alabileceği düzenlemesine yer verilmişken, iptali istenilen düzenleme ile görüş alınabilecek beş kurum adı belirlenmesinin sözkonusu madde düzenlemesi ile çeliştiği, Yönetmelikte tarife ile ilgili olarak görüş bildirme hususunda ilgili kişi ve kuruluşlara süre sınırlaması getirilmişken Bakanlığa bu yönde bir sınırlama koyulmamasının keyfi uygulamalara yol açabileceği, Bakanlığın görüşünü sehven veya keyfi olarak bildirmemesi halinde izlenecek usulün belli olmadığı ifade edilerek hukuka ve kanuna aykırı bu düzenlemenini iptal edilmesi gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI :
Usule ilişkin olarak, ekmeğe ilişkin tarifenin tespiti ve onayına ilişkin süreçte sadece sanayi ve ticaret odalarının yetkili olduğu, davacı derneğin kişisel, meşru ve aktüel bir menfaati bulunmadığından menfaat yokluğu nedeniyle davanın reddine karar verilmesi gerektiği; esasa ilişkin olarak, iptali istenilen düzenleme ile 04/01/2012 tarih ve 28163 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliğinde tanımlanan ekmeğe ilişkin tarifenin belirlenmesi aşamasında Ticaret İl Müdürü, Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü ile esnaf ve sanatkarlar odaları birliği, tarifeyi düzenleyen oda ve ilgili belediyenin temsilcilerinden oluşan heyetin sadece görüş ve değerlendirmede bulunabileceği, ekmeğin fiyatına ilişkin tarifenin belirlenmesine yönelik bir yetkisinin bulunmadığı, ekmeğin tarife tespitinin ilgili odalarca yapılacağının düzenlendiği, davacının aksi yöndeki iddiarının mesnetsiz olduğu, Yönetmeliğin 5. maddesinin ikinci fıkrası ile uzman bilirkişi kurum ve kişilere başvurulabileceği düzenlemesinin dava konusu emredici nitelikteki hükümler ile çeliştiğinden bahsedilemeyeceği, bakanlık görüşü için herhangi bir süre sınırı öngörülmemiş olmasının sorun teşkil ettiği iddiasının gerçeği yansıtmadığı, dava konusu düzenlemenin idare hukuku anlamında genel sürelere tabi olduğu, bu durumun idareye geniş ve keyfi bir takdir yetkisi tanıyan bir düzenleme olarak nitelendirilmesinin hukuken mümkün olmadığı belirtilerek, dava konusu düzenlemenin hukuka uygun olduğu savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava, Tacir ve Sanayiciler tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Azami Fiyat Tariflerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmeliğin, 24/12/2017 tarih ve 30280 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan değişiklikle 4. maddesinin ikinci fıkrasının sonuna eklenen düzenlemenin iptali istemine ilişkindir.
5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun "Odaların görevi" başlıklı 12. maddesinin (ı) bendinde; gerektiğinde 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanununun 125. maddesinde sayılan mal ve hizmetlerin azami fiyat tarifelerini, kendi üyeleri için, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliğe uygun olarak tespit ve onaylamak, görevinin de olduğu hükmüne yer verilmektedir.
3362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununun "Fiyat tarifelerinin tespit şekli" başlıklı 62. maddesinde ise; "Bu Kanuna tabi esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri, bağlı bulundukları odalarca hazırlanır ve odanın mensubu olduğu birlik yönetim kurulu tarafından fiyat tarifesinin sunulmasından sonra otuz gün içinde onaylanır veya reddedilir. Onaylanan fiyat tarifesi belediye, mülki amirlik ve ilgili odaya yedi gün içerisinde bildirilir ve bu andan itibaren yürürlüğe girer. Fiyat tarifeleri, uygulanacak azami hadleri gösterir." hükmü yer almaktadır.
Madde hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; odalara, esnaf ve sanatkarlarca üretilen mal ve hizmetler için fiyat tarifelerini belirleme yetkisinin verildiği görülmektedir.
Diğer taraftan, 5174 sayılı Kanunun anılan 12/ı maddesi uyarınca hazırlanan Tacir ve Sanayiciler Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Azami Fiyat Tarifelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmeliğin 1. maddesinde; 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununa tâbi odalarca, üyeleri tarafından üretilen ve 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununa tâbi esnaf ve sanatkârlar odaları tarafından belirlenmiş tarifelere konu mal ve hizmetlerin azami fiyat tarifelerinin kendi üyeleri için düzenlenmesi, uygulamaya konulması ve denetimi ile diğer usul ve esaslar bu Yönetmelikle düzenlenmiştir." hükmü, 4. maddesinde de; "Odalar, bu Yönetmeliğin 1 inci maddesinde belirtilen mal ve hizmetlere ilişkin tarifeleri kendi üyeleriyle ilgili olarak düzenleyebilir. Birden fazla odaya kayıtlı bulunan üyelerce üretilen mal ve hizmetlere ilişkin tarifeler, üretilen mal ve hizmetin tacir, deniz taciri ve sanayici vasfıyla bağlantısı dikkate alınarak ilgili oda tarafından tanzim edilir.
Tarifeler, yönetim kurulunun teklifi ve meclisin onayıyla yürürlüğe girer. Tarifelerin tespitinde ilgili meslek komitesinin görüşü alınır. Meslek komitesi en geç onbeş gün içinde görüşünü bildirmek zorundadır. (Ek cümleler:RG-24/12/2017-30280. İş bu davaya konu edilen) Ancak, 04/01/2012 tarihli ve 28163 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliğinde tanımlanan ekmeğe ilişkin tarifenin belirlenmesi aşamasında yönetim kurulu; onbeş gün içinde Ticaret İl Müdürü ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü ile esnaf ve sanatkarlar odaları birliği, tarifeyi düzenleyen oda ve ilgili belediyenin temsilcilerinden oluşan heyetin değerlendirmesini alır. Heyetin değerlendirmesi ve ilgili meslek komitesinin görüşü de dikkate alınarak yönetim kurulunca oluşturulan ekmek tarifesine ilişkin teklif, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının görüşünün alınmasından sonra yapılacak ilk toplantıda meclisin onayına sunulur.
Yönetim kurulu, odaya yapılan başvuruları en geç bir ay içinde sonuçlandırarak meclisin onayına sunar. Meclis, bu teklifi en geç bir ay içinde görüşerek onaylar veya reddeder. Tarifelerin reddi halinde, yönetim kurulu, meclisin ret gerekçelerini de dikkate alarak yeni tarifeleri ret tarihinden itibaren yapılacak ilk meclis toplantısında meclisin onayına sunar. Bu toplantıda tarifeler karara bağlanır.
Odalar, tarifeleri serbest bırakamaz ve tarife vermekten kaçınamaz. Tarifelerde yer alan fiyatlar azami hadleri gösterir." hükmü öngörülmüştür.
Bu durumda, yukarıda yer verilen mevzuat gereğince üyeleri için tarife çıkarma yetkisi bulunan odaların; bu tarifelerin belirlenmesinde, Ticaret İl Müdürü ve Gıda, Tarım İl Müdürü ile esnaf ve sanatkarlar odalar birliği, tarifeyi düzenleyen oda ve ilgili belediyenin temsilcilerinden oluşan heyetin değerlendirmesinin alınarak fiyat tarifesinin hazırlanmasını öngören Yönetmelik maddesine eklenen düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

USUL YÖNÜNDEN :
Davalı idarenin usule yönelik itirazları yerinde görülmeyerek esasın incelenmesine geçildi.

ESAS YÖNÜNDEN :
İlgili Mevzuat:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Yönetmelikler" başlıklı 124. maddesinde; Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilecekleri ve hangi yönetmeliklerin Resmî Gazetede yayımlanacağının kanunda belirtileceği kurala bağlanmıştır.
5174 sayılı sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'nun "Odaların Görevleri" başlıklı 12. maddesinin (ı) bendinde; "Gerektiğinde 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanununun 125. maddesinde sayılan mal ve hizmetlerin azamî fiyat tarifelerini, kendi üyeleri için, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliğe uygun olarak tespit etmek ve onaylamak.”, 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu'nun "Fiyat tarifelerinin tespit şekli" başlıklı 62. maddesinde; "Bu Kanuna tabi esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri, bağlı bulundukları odalarca hazırlanır ve odanın mensubu olduğu birlik yönetim kurulu tarafından fiyat tarifesinin sunulmasından sonra otuz gün içinde onaylanır veya reddedilir. Onaylanan fiyat tarifesi belediye, mülki amirlik ve ilgili odaya yedi gün içerisinde bildirilir ve bu andan itibaren yürürlüğe girer. Fiyat tarifeleri, uygulanacak azami hadleri gösterir. Belediyeler veya o yerin en büyük mülki amiri tespit edilen bu tarifeleri uygun bulmadıkları takdirde esnaf teşekkülü ile anlaşmaya varamazlarsa onbeş gün içinde o yerin mülki amirinin ya da görevlendireceği yardımcısının başkanlığında, ticaret ve sanayi veya ticaret odasından bir temsilci ile esnaf ve sanatkârlar odaları birliği temsilcisinden teşekkül edecek bir komisyonda görüşülüp karar verilmesini isteyebilirler. Komisyon kararları salt çoğunlukla alınır. Komisyon, tarifeleri uygun bulmadığı takdirde tarife yürürlükten kalkar. Komisyon kararına karşı, ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren on gün içinde ticari davaları görmeye yetkili mahkeme nezdinde itirazda bulunabilirler. Bu mahkemenin kararı kesindir." hükmüne yer verilmiştir.
Tacir ve Sanayiciler Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Azami Fiyat Tarifelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmeliğin "Amaç ve Kapsam" başlıklı 1. maddesinde; "5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununa tâbi odalarca, üyeleri tarafından üretilen ve 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununa tâbi esnaf ve sanatkârlar odaları tarafından belirlenmiş tarifelere konu mal ve hizmetlerin azami fiyat tarifelerinin kendi üyeleri için düzenlenmesi, uygulamaya konulması ve denetimi ile diğer usul ve esaslar bu Yönetmelikle düzenlenmiştir.
", "Dayanak" başlıklı 2. maddesinde; "Bu Yönetmelik, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Kanunun 12. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.", "Ücret Tarifelerinin Hazırlanması ve Tarifelere İtiraz Tarife Tespit Esasları" başlıklı 4. maddesinde; Odalar, bu Yönetmeliğin 1 inci maddesinde belirtilen mal ve hizmetlere ilişkin tarifeleri kendi üyeleriyle ilgili olarak düzenleyebilir. Birden fazla odaya kayıtlı bulunan üyelerce üretilen mal ve hizmetlere ilişkin tarifeler, üretilen mal ve hizmetin tacir, deniz taciri ve sanayici vasfıyla bağlantısı dikkate alınarak ilgili oda tarafından tanzim edilir. Tarifeler, yönetim kurulunun teklifi ve meclisin onayıyla yürürlüğe girer. Tarifelerin tespitinde ilgili meslek komitesinin görüşü alınır. Meslek komitesi en geç onbeş gün içinde görüşünü bildirmek zorundadır. (Ek cümleler:RG-24/12/2017-30280) Ancak, 4/1/2012 tarihli ve 28163 sayılı Resmi Gazeteﾂ’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliğinde tanımlanan ekmeğe ilişkin tarifenin belirlenmesi aşamasında yönetim kurulu; onbeş gün içinde Ticaret İl Müdürü ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü ile esnaf ve sanatkarlar odaları birliği, tarifeyi düzenleyen oda ve ilgili belediyenin temsilcilerinden oluşan heyetin değerlendirmesini alır. Heyetin değerlendirmesi ve ilgili meslek komitesinin görüşü de dikkate alınarak yönetim kurulunca oluşturulan ekmek tarifesine ilişkin teklif, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının görüşünün alınmasından sonra yapılacak ilk toplantıda meclisin onayına sunulur. Yönetim kurulu, odaya yapılan başvuruları en geç bir ay içinde sonuçlandırarak meclisin onayına sunar. Meclis, bu teklifi en geç bir ay içinde görüşerek onaylar veya reddeder. Tarifelerin reddi halinde, yönetim kurulu, meclisin ret gerekçelerini de dikkate alarak yeni tarifeleri ret tarihinden itibaren yapılacak ilk meclis toplantısında meclisin onayına sunar. Bu toplantıda tarifeler karara bağlanır. Odalar, tarifeleri serbest bırakamaz ve tarife vermekten kaçınamaz. Tarifelerde yer alan fiyatlar azami hadleri gösterir." düzenlemesine yer verilmiştir.
Dava Konusu Düzenlemenin İncelenmesi:
Yukarıda anılan mevzuat hükümleri çerçevesinde 5174 sayılı Kanun'a tabi odaların üyeleri tarafından üretilen ve 5362 sayılı Kanun'a tabi esnaf ve sanatkârlar odaları tarafından belirlenmiş tarifelere konu mal ve hizmetlerin azami fiyat tarifelerinin ilgili odalar tarafından belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Odaların anılan fiyat tarifelerini düzenlemesi, uygulamaya koyması ve denetimi ile diğer usul ve esasların ise yönetmelikle belirleneceği 5174 sayılı Kanun'un 12. maddesinin (ı) bendinde öngörülmüştür.
Anayasa'ya göre, idarenin, düzenleme yetkisini kanunlar çerçevesinde ve kanunlara uygun olarak kullanması gereklidir. Bu çerçevede kanunun öngördüğü düzenleme yetkisinin yine kanunda belirtildiği gibi kullanılması, başka bir ifade ile bir konunun yönetmelikle düzenlenmesinin öngörülmesi halinde düzenlemenin yönetmelikle yapılması zorunludur.
Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlığa bakıldığında, davalı idarenin dava konusu alandaki düzenleme yetkisinin ve bu yetkinin hukuka uygun olarak kullanılıp kullanılmadığının irdelenmesi gerekmektedir. 5174 sayılı Kanun'un 12. maddesinin (ı) bendi uyarınca çıkarılan Yönetmelikte yapılan dava konusu değişikliğin, odaların kanunla öngörülen fiyat tarifesi belirleme yetkisini kısıtlayıcı ve bu yetkinin kullanımını engelleyici nitelikte bulunmadığı, konu ile ilgili bir takım kuruluşlardan değerlendirme ve görüş alınmasını öngördüğü, odaların sözkonusu görüş ve değerlendirmeler ile bağlı olduğu hususunda bir düzenleme içermediği görüldüğünden dava konusu düzenlemede kanuna ve hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …- TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
23/09/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.