Danıştay 8. Daire 2016/12349 Esas 2021/4054 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2016/12349
Karar No : 2021/4054

Temyiz İsteminde Bulunan (Davalı) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı

Vekili : Av. …

Karşı Taraf (Davacı) : …

İstemin Özeti : ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Kanunun 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

Savunmanın Özeti : Savunma verilmemiştir.

Danıştay Tetkik Hakimi : …

Düşüncesi : Dava; Tekirdağ İli Süleymanpaşa ilçe sınırında ikamet eden davacı tarafından; Tekirdağ Büyükşehir Belediyesinin yetki alanı içinde bulunan yol ve caddelerin otopark olarak kullanılmasına ve işletilmek üzere ... Ulaşım Nakliye İmar Planlama İnşaat ve Taahhüt Sanayii ve Ticaret Ltd. Şti.'ne yetki verilmesine ilişkin istemin komisyona havalesine dair ... tarih ve ... sayılı meclis kararı ile söz konusu alanlara ilişkin otopark ücret tarifesinin belirlenmesine dair ... tarih ve ... sayılı meclis kararının kamu kullanımına açık cadde ve sokaklarda ücretli otopark uygulaması yapılmasına ilişkin kısmının iptali istemiyle açılmış olup; Mahkemece yol nitelikli yerlerin otopark olarak kullanılmasına yol açılarak planlama esaslarına aykırı davranıldığı gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunun 13. maddesinde herkesin ikamet ettiği beldenin belediye karar ve hizmetlerine katılma ve bilgilenme hakkı olduğu hükme bağlanmış olup; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 2. maddesinin 1/(a) bendinde, idari işlemler hakkında; yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar iptal davaları olarak tanımlanmıştır.
5393 sayılı Yasanın yukarıda yer verilen metninde yer alan "beldede ikamet etme" koşulunun; salt büyükşehir kapsamındaki ilçe belediyesinde ikamet olarak yorumlanması halinde, 2577 sayılı Yasanın "menfaati ihlal edilen kişi" olarak işaret ettiği ve büyükşehir hizmet ve işlemlerinden etkilenen kişilerin bu hizmetler hakkında dava açma hakkının ortadan kalkacağı; bu haliyle söz konusu değerlendirmenin 2577 sayılı Yasanın 2. maddesine aykırılık teşkil edeceği anlaşılmaktadır.
Öte yandan; günümüz yaşam koşulları dikkate alındığında, kişilerin yalnızca ikamet ettikleri belde ile sınırlı bir etkileşim içinde bulunmadıkları, davacının da çeşitli sebeplerle (iş, seyahat vb.) ikamet ettiği belde dışında olmakla birlikte aynı büyükşehir belediye sınırları içindeki diğer ilçelerle irtibatının bulunabileceği ve buralardaki hizmetlerden de yararlanabileceği imkan dahilinde olduğundan, davacının büyükşehir belediyesi yetki alanında bulunan kamu kullanımına açık cadde ve sokaklarda ücretli otopark uygulaması yapılmasına dair dava konusu işlemlerin Süleymanpaşa ilçesi dışındaki diğer ilçeler yönünden de dava açma ehliyetinin bulunduğunun kabulü gerekmektedir.
İşin esasına gelince; 5216 sayılı Yasanın 7. maddesi uyarınca büyükşehir belediyelerinin yol üstü otopark belirleme konusunda yetkili olduğu; olayda; idarenin bu yetkiyi kullanırken teknik bir inceleme yaptırdığı ve bu haliyle yetkinin kamu yararı ile hizmet gereklerine uygun kullanıldığı anlaşılmakla işlemde hukuka aykırılık bulunmamakta olup; işlemin iptaline ilişkin kararın esastan bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesinin yetki alanı içinde bulunan yol ve caddelerin otopark olarak kullanılmasına ve işletilmek üzere ... Ulaşım Nakliye İmar Planlama İnşaat ve Taahhüt Sanayii ve Ticaret Ltd. Şti'ne yetki verilmesine ilişkin … tarih ve … karar nolu işlem ile söz konusu alanlara ilişkin otopark ücret tarifesinin belirlenmesine dair … tarih ve … karar nolu işlemin kamu kullanımına açık cadde ve sokaklarda ücretli otopark uygulaması yapılmasına ilişkin kısmının iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesince; mevcut imar planları üzerinde otopark alanı oluşturmanın ancak imar planı tadilatı ile mümkün olduğu; araçlı trafik yollarında otopark uygulamasının planlama esaslarına aykırı olduğu, planlamada yol ve otopark işlevlerinin ayrı ayrı hesaplanması gerektiği, bu işlevlerin aynı alanda yer almasının planlamada hatalı bir uygulama anlamına geldiği, imar planı yapım aşamasında otopark sorununun çözümlenmediği, otopark kullanımına ayrılan alanın planlama hiyerarşisine göre 1/5000 Nazım İmar Planı ve 1/1000 Uygulama İmar Planında da yer alması gerektiği, dava konusu ulaşım planlama kararı alınırken otoparkın yol kullanımında yapılması özellikle de parkmetre gibi bir uygulamanın yapılması, plansız ve sorunları çözülememiş bir kent yapısını oluşturduğu, parkmetre uygulamasının planlama bütünlüğünü bozan bir karar olduğu, şehircilik ilkelerinde nüfus alan dengesi kurularak alan işlevlerinin belirlendiği, her işlevin kendi kapasitesine göre planlandığı ve işlevsel amaç doğrultusunda kullanılmasının gerektiği, bu doğrultuda yolların amacı dışında yapılan otopark ve parkmetre uygulaması kullanımlarının kentsel alanda sorunlar yaratacağından şehircilik ilkelerine aykırılık bulunduğu, dava konusu ücretli parketme uygulamasının yol kullanımını kısıtlayan ve ticari bir amaç içeren uygulama olduğu, yol kullanımını kısıtlayan bir uygulama olması nedeniyle kamu yararına aykırı olduğu, kalıcı ve uzun süreli çözümler bulunması gerektiği, parkmetre uygulamasının günübirlik, geçici çözümler sunduğu, otopark sorununun planlama gereği çözümlenmesi için bina otoparkı, bölge otoparkları, genel otoparklar ve birim park alanları düzenlenerek çözümlenebileceği, caddelerde iki veya üç trafik şeridinden birini iptal eden ücretli parketme uygulamasının yol fonksiyonuna uygun olarak kamuya hizmet vermesini engellediği, bu durumun ulaşımın aksamasına yol açarak trafik güvenliğini olumsuz yönde etkilediği, tesis edilen işlemle imar planı kararlarında yol niteliğinde bulunan yerlerin ücretli otopark olarak kullanılmasına yol açılarak planlama esaslarına ve kamu yararına aykırı davranıldığı; bu durumda, davalı idarece, Tekirdağ ili merkez, Süleymanpaşa ilçesi ile diğer ilçeleri kapsayan alanda bazı cadde ve sokakların ücretli otopark olarak tahsis edilmesinin yolların asıl amacına uygun olarak kullanılmasını olumsuz yönde etkileyeceği, planlama esaslarına ve şehircilik ilkeleri ile kamu yararına aykırı olduğu hususları dikkate alındığında, dava konusu işlemin iptali istenen kamu kullanımına açık yollarda ücretli otopark uygulaması yapılmasına ilişkin kısmında hukuka uyarlık görülmediği gerekçesiyle işlemlerin iptaline karar verilmiştir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun "Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları" başlıklı 7. maddesinin 1. fıkrasında; "Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır:
...
f) Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.
l) Yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek." hükmü bulunmaktadır.
"Şirket kurulması" başlıklı 26. maddesinde ise; "(Değişik: 29/3/2011-6215/21 md.)
Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. (Ek cümle: 12/11/2012-6360/10 md.) Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir." düzenlemesi yer almaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Hemşehri hukuku" başlıklı 13. maddesinde; "Herkes ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir. Hemşehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakları vardır. Yardımların insan onurunu zedelemeyecek koşullarda sunulması zorunludur.
Belediye, hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapar. Bu çalışmalarda üniversitelerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını sağlayacak önlemler alınır.
Belediye sınırları içinde oturan, bulunan veya ilişiği olan her şahıs, belediyenin kanunlara dayanan kararlarına, emirlerine ve duyurularına uymakla ve belediye vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarını ödemekle yükümlüdür." hükmüne yer verilmiş,
2577 sayılı İdari Yargılama Usulu Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, iptal davaları idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlanmıştır
Dosyanın incelenmesinden; davalı idare tarafından, Tekirdağ ili, merkez Süleymanpaşa ilçesi ile diğer ilçeleri kapsayan alanda, Pamukkale Üniversitesi öğretim üyelerine otopark etütleri ve raporu hazırlatıldığı ve bu raporda yol kenarı park yapılması uygun olan ve olmayan caddelerin tespit edildiği; ... tarih ve ... sayılı Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Meclis Kararı ile, 5216 sayılı Kanun'un 26. maddesine istinaden ... Ulaşım Nakliye İmar Planlama İnşaat ve Taahhüt Sanayii ve Ticaret Ltd. Şti'nin davalı idarece devir alındığı, davalı idarenin yetki alanında bulunan kapalı ve açık otoparklar ile otopark olarak kullanılan ve kullanılabilir olan cadde ve ana arterlerdeki yerlerin şirket tarafından işletilmesi için Büyükşehir Belediye Meclisinin belirleyeceği süre ve bedel karşılığında yetki verilmesi hususunun ulaşım komisyonuna havale edilmesine karar verildiği; ... tarih ve ... sayılı Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Meclis Kararı ile de, davalı idarenin yetki alanında bulunan kapalı ve açık otoparklar ile ekli listede yer alan otopark olarak kullanılan ve kullanılabilir olan cadde ve ana arterlerdeki yerlerin şirket tarafından işletilmesi için yetki verilmesine karar verildiği; bunun üzerine, söz konusu kararların, kamu kullanımına açık cadde ve sokaklarda ücretli otopark uygulaması yapılması yönünden iptali istemiyle temyizen incelenen davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Dava konusu işlemlerin, Süleymanpaşa ilçesi dışındaki ilçeler yönünden incelenmesi;

2577 sayılı Kanunun 2. maddesinde yer alan ve iptal davasının subjektif ehliyet koşulu olan "menfaat ihlali", içtihatlarda, dava konusu işlemle davacı arasında kurulan kişisel, meşru ve güncel bir menfaat ilişkisi olarak tanımlanmaktadır.
Menfaatin kişisel olması, idari işlemin mutlaka davacı hakkında tesis edilmiş olması sonucunu doğurmamaktadır. Sözü edilen menfaat ilişkisinin varlığı ve sınırları davacının gerçek kişi, tüzel kişi, belde sakini olması gibi hususlar dikkate alınmak suretiyle ve her olayda yargı yerince uyuşmazlığın niteliği de göz önünde tutularak belirlenmektedir.
Öte yandan, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun ''Hemşehri Hukuku'' başlıklı 13. maddesi uyarınca, herkes ikamet ettiği beldenin belediye karar ve hizmetlerine katılma ve belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme hakkına sahip olup, bu hak kapsamında da belediyece tesis edilen işlemde kişisel bir menfaat bağı aramaksızın, o beldede ikamet etmek koşuluyla belediye işlemlerine dava açma ehliyetinin bulunduğu açıktır.
Bu durumda, Tekirdağ ili merkez Süleymanpaşa ilçesi içinde ikamet ettiği anlaşılan davacının, dava konusu işlemlerin Süleymanpaşa ilçesi dışındaki ilçeler yönünden iptalini isteme hususunda dava açma ehliyeti bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Dava konusu işlemlerin, davacının ikamet ettiği Süleymanpaşa ilçesi yönünden incelenmesi;
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 7. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde; karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmış, 26. maddesinde de; büyükşehir belediyesinin kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabileceği ve kendine ait büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebileceği ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebileceği düzenlenmiştir.
Buna göre, davalı idarenin büyükşehir belediyesi sınırları içinde yer alan cadde ve ana arterler üzerinde yol üstü araç park alanları belirleyebileceği ve bu yerlerin işletilmesini de, belediye meclisinin belirleyeceği bedel ve süre ile belediye veya bağlı kuruluşlarının %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere devredebileceği açıktır.
Uyuşmazlığa konu edilen yol üstü araç park yeri uygulamasının kısa süreli park ihtiyacını gidermek amacını taşıdığı, uygulamaya konu yerlerin ise zaman içinde şehrin gelişimi, trafik yoğunluğu vb. nedenlerle değişiklik gösterebileceği dikkate alındığında, bu
yerlerin imar planlarında öngörülen otopark alanlarından farklı bir niteliği haiz bulunduğu, bu nedenle de yol üstü araç park yerleri hakkında 3194 sayılı İmar Kanunu ve Otopark Yönetmeliği'nin uygulanma olanağı bulunmamaktadır.
Öte yandan, davalı idarece Tekirdağ iline bağlı ilçeleri kapsayacak biçimde, Pamukkale Üniversitesi öğretim üyeleri ve teknik personelinden oluşan 5 kişilik bir heyete, "Trafik Düzenleme ve Sirkülasyon Projeleri ile Yol ve Kavşak Ön Projelerinin Hazırlanması (Otopark Etütleri ve Raporu)" konulu bir teknik çalışma yaptırıldığı ve bu kapsamda yol genişliği, trafik güvenliği ve sirkülasyonu ile belde ihtiyaçları dikkate alınarak yol kenarı parka uygun olan/olmayan cadde ve sokakların tespit edildiği dosya kapsamından anlaşıldığından, dava konusu işlemlerde Süleymanpaşa ilçesi yönünden hukuka aykırılık görülmemiştir.
Bu itibarla, dava konusu işlemlerin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle; ... İdare Mahkemesinin temyize konu kararının bozulmasına, dosyanın yeniden bir karar verilmek üzere anılan Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (onbeş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 23/09/2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.