Danıştay 6. Daire 2021/4075 Esas 2021/10050 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/4075
Karar No : 2021/10050

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı

VEKİLİ : Av. …

2- … Belediye Baskanlığı

VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : ...

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, hissedarı olduğu Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın, 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli uygulama imar planlarının ilk kez yapılmasından itibaren kamusal hizmet alanına (40m genişliğinde yol-30.000m²'den küçük park alanı-15m genişliğinde yol olarak) ayrıldıktan sonra uzunca bir süre geçmesine rağmen beş yıllık imar programına alınmadığı, taşınmazın kamulaştırılmadığı gibi kamu hizmetinde kalan kısımlarının bedelinin de ödenmediği malikin tasarruf hakkının süresi belirsiz bir şekilde kısıtlandığı, ileri sürülerek kamulaştırmasız el atma nedeniyle uğranıldığı belirtilen 1.000,00-TL (ıslah sonrası 746.194,41-TL) maddi zararın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte tazminine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesince verilen ... tarih ve E:..., K:… sayılı kararda; davanın kabulüne, 746.194,41-TL tazminatın dava açılış aşamasında talep edilen 1.000,00-TL'sinin dava açma tarihi olan 02.09.2019 tarihinden itibaren, ıslah edilen 745.194,41-TL'sinin ise ıslah dilekçesinin davalı idarelere tebliğ tarihinden (23.03.2020) itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte davalı idarelerin bilirkişi raporunda belirtilen tazminat sorumluluğu oran ve miktarına göre davacıya yine bilirkişi raporunda belirtilen hisse oranları üzerinden ödenmesine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI :
1-Davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından; hükme esas alınan bilirkişi raporunda imar planında 40 metrelik yol olarak planlı kısmın Kayseri Organize Sanayi Bölgesi sorumluluk alanında kaldığının belirtildiği, rapora karşı itirazların değerlendirilmediği, idarelerinin bahsi geçen bölgede kamulaştırma yetkisinin olmadığı belirtilerek kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
2-Davalı Melikgazi Belediye Başkanlığı tarafından; dava konusu taşınmaz ile ilgili Belediye Encümeninin 02.07.2020 tarih ve 991 sayılı kararı ile 18. madde uygulaması kararı alındığı, uygulamanın devam ettiği, 18. madde uygulaması sonuçlandığında kamu hizmetine ayrılan alanlar terk edileceğinden davanın konusuz kalacağı, sonucunun beklenmesi gerektiği, aynı davacı tarafından, aynı parsele ilişkin olarak daha önce açılan dava sonucunda, .... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına dair karar verildiği, kararın kesinleştiği, davacı tarafından yargılamanın yenilenmesi talep edilmesi üzerine, .... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile yargılamanın yenilenmesi isteminin reddedildiği, kararın davacı tarafından temyiz edildiği, dosyanın derdest olduğu belirtilerek derdestlik itirazında bulunulduğu, idarenin takdir yetkisini kaldıracak şekilde yargı kararı verilemeyeceği, raporun hüküm kurmaya elverişli olmadığı, projenin tamamından Büyükşehir Belediyesinin sorumlu olduğu, idarelerine husumet yöneltilemeyeceği, dava konusu taşınmazın bir kısmının plansız alanda kaldığı, bu kısımların Kayseri Organize Sanayi Bölgesinin sorumluluğunda olduğu, bu kısımlarda imar planı yapma yetkisinin Kayseri Organize Sanayi Bölgesinin sorumluluğunda olduğu, bedelin çok yüksek olduğu, kesilen DOP oranının hatalı olduğu, %45 düşülmesi gerektiği, tapuda kayıt ve tescil kararı verilmesi gerektiği belirtilerek, kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, dosyanın tekemmül ettiği görüldüğünden, yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar verilmeksizin, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Dava, davacı tarafından, hissedarı olduğu Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın, 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli uygulama imar planlarının ilk kez yapılmasından itibaren kamusal hizmet alanına (40m genişliğinde yol-30.000m²'den küçük park alanı-15m genişliğinde yol olarak) ayrıldıktan sonra uzunca bir süre geçmesine rağmen beş yıllık imar programına alınmadığı, taşınmazın kamulaştırılmadığı gibi kamu hizmetinde kalan kısımlarının bedelinin de ödenmediği, malikin tasarruf hakkının süresi belirsiz bir şekilde kısıtlandığı ileri sürülerek, kamulaştırmasız el atma nedeniyle uğranıldığı belirtilen 1.000,00-TL (ıslah sonrası 746.194,41-TL) maddi zararın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte tazminine karar verilmesi istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3194 sayılı İmar Kanununun 10. maddesinde: "Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisinde kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konulur.
İmar programlarında, umumi hizmetlere ayrılan yerler ile özel kanunları gereğince kısıtlama konulan gayrimenkuller kamulaştırılıncaya veya umumi hizmetlerle ilgili projeler gerçekleştirilinceye kadar bu yerlerle ilgili olarak diğer kanunlarla verilen haklar devam eder." hükmü yer almaktadır.
3194 sayılı İmar Kanununun 04.07.2019 tarihli değişiklikle getirilen "İmar planlarında umumi hizmetlere ve kamu hizmetlerine ayrılan yerler" başlıklı 13. maddesinde; "Özel hukuk kişilerinin mülkiyetinde olup uygulama imar planında düzenleme ortaklık payına konu kullanımlarda yer alan taşınmazlar;
a) Bu kullanımlardan umumi hizmetlere ayrılan alanlar öncelikle 18 inci maddeye göre arazi ve arsa düzenlemesi yapılarak,
b) 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında sırasıyla, ilgisine göre Hazine veya ilgili idarelerin mülkiyetindeki taşınmazlar ile trampa yapılmak veya satın alınmak suretiyle, ilgili kamu kurum ve kuruluşunca kamulaştırılarak kamu mülkiyetine geçirilir.
Düzenleme ortaklık payına konu kullanımlardan yol, meydan, ibadet yerleri, park ve çocuk bahçeleri hariç olmak üzere yapı yapılabilecek diğer alanlarda; alanların kamuya geçişi sağlanıncaya kadar maliklerinin talebi hâlinde ilgili kamu kuruluşunun uygun görüşü alınarak plandaki kullanım amacına uygun özel tesis yapılabilir.
İlgili mevzuat uyarınca hiçbir şekilde yapı yapılamayacak alanlarda muvakkat da olsa yapı yapılmasına izin verilmez. Mevcut yapılar kamulaştırılıncaya kadar korunabilir. Bu alanlarda beş yıllık imar programı süresi içinde, birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerine göre işlem tesis edilerek parsel, kamu mülkiyetine geçirilmek zorundadır. Bu süre en fazla bir yıl uzatılabilir.
Parsel maliklerinin hisselerini idareye hibe etmeleri veya bedelsiz devretmeleri durumunda, idare devir işlemlerini bedel almaksızın gerçekleştirmekle yükümlüdür. Bu işlemler için parsel maliklerinden hiçbir vergi, resim, harç, döner sermaye ücreti ve herhangi bir ad altında bedel alınmaz.
Kamu kullanımına ait sosyal, kültürel ve teknik altyapı alanlarının, Hazine veya kamu mülkiyetindeki alanlarla trampa yapılması hâlinde, şahıs veya özel hukuk kişilerinden hiçbir vergi, resim, harç, ücret, döner sermaye ücreti ve herhangi bir ad altında bedel alınmaz.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça hazırlanan yönetmelikle belirlenir.
" düzenlemesi yer almaktadır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun Ek 1. maddesinde; "Uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmi kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılır ve bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılır veya her hâlde mülkiyet hakkını kullanmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yapılır/yaptırılır." hükmü yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Derdestlik itirazı yönünden;
Dosyanın ve Uyap kayıtlarının incelenmesinden; davacının aynı yer ile ilgili daha önce açmış olduğu davada, .... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına dair karar verildiği, kararın kesinleştiği, davacı tarafından yargılamanın yenilenmesi talep edilmesi üzerine, .... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile yargılamanın yenilenmesi isteminin reddedildiği, kararın davacı tarafından temyiz edilmesi üzerine Dairemizin 02/03/2020 tarih ve E:2019/13966, K:2020/2926 sayılı kararı ile Mahkeme kararının onandığı ve karar düzeltme başvurusunda bulunulmaması üzerine de kararın kesinleştiği anlaşıldığından, davalının derdestlik itirazının kabulüne hukuken olanak bulunmamaktadır.
Davanın esası yönünden ise;
Dosyanın incelenmesinden; hükme esas alınan 16.03.2020 tarihli bilirkişi raporunda, ana arter niteliğinde (40metre) olarak planlı kısmın Kayseri Organize Sanayi Bölgesi sorumluluk alanında kalmasına rağmen, mevcut 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planının Kayseri Büyükşehir Belediyesi ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planının ise Melikgazi Belediyesi tarafından hazırlanmış olması sebebiyle bu alan yönünden sorumlu idarenin Kayseri Büyükşehir Belediyesi olduğu değerlendirilmesinde bulunulduğu görülmektedir.
Ayrıca; Dairemizce davaya konu taşınmaza ilişkin güncel imar durumunun 27.04.2021 tarihli ara karar ile davalı idarelerden sorulması üzerine, Melikgazi Belediye Başkanlığı tarafından verilen 09.06.2020 havale tarihli cevap dilekçesi ve ekleri incelendiğinde, dava konusu taşınmazın bulunduğu alanda … tarih ve … sayılı Belediye Encümeni kararı uyarınca 18. madde uygulaması yapıldığı, uygulama neticesinde … ada … parsel, … ada … ve ... parsellere şüyulandırıldığı, bahse konu parsellerin küçük sanayi alanında kaldığı, uygulamanın Kadastro Müdürlüğünce kontrol işlemlerinin devam ettiğinin belirtildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda; davalı idarece davaya konu taşınmaz üzerinde … tarih ve … sayılı Belediye Encümeni kararı uyarınca yapılan 18. madde uygulaması hususunda yapılan işlemler incelendikten ve uygulamaya karşı açılan dava olup olmadığı, kesinleşip kesinleşmediği belirlendikten sonra, bu hususta yaptırılacak ek bilirkişi incelemesi ile taşınmaz üzerindeki kısıtlılığın uygulama sonrasındaki son güncel durumu belirlenerek, taşınmazın dava tarihindeki cins ve nevi, yüzölçümü, kıymetini etkileyecek bütün nitelik ve unsurları, her unsurun ayrı ayrı değeri, varsa vergi beyanı, varsa resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirleri, taşınmazın mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net geliri, özel amacı olmayan emsal (uyuşmazlığa konu taşınmazın çevresinin imar planındaki kullanım biçimi, yapılaşma koşulları ve konumları açısından benzer özellikleri olan taşınmazlar arasından seçilmeli, davaya konu taşınmaz kadastro parseli ise; emsal alınacak taşınmaz da kadastro parseli olmalı ya da emsal parsel imar parseli ise, emsal taşınmazda kesilen düzenleme ortaklık payı oranı ölçüsünde davaya konu taşınmaz bedeli düşülerek taşınmazın gerçek bedeli belirlenmeli) satışlara göre satış değeri, bedele etki eden tüm kanuni veriler, imar verileri, taşınmazın özgün nitelik ve kullanım şekli, değeri etkileyen hak ve yükümlülükleri, gayrimenkul üzerinde ayni ve şahsi ittifak hakları ve gayrimenkul mükellefiyetleri vb. bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçülerin belirlenmesi suretiyle taşınmaz bedeli tespit edilerek uyuşmazlığın esası hakkında yeniden karar verilmesi gerekmektedir.
Öte yandan; bilirkişi raporunda Kayseri Organize Sanayi Bölgesi sorumluluğunda olduğu belirtilen davaya konu taşınmazın ana arter niteliğinde (40 metre) olarak planlı kısmının, her ne kadar mevcut 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planının Kayseri Büyükşehir Belediyesi ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planının ise Melikgazi Belediyesi tarafından hazırlanmış olsa da, kamulaştırmasından Kayseri Organize Sanayi Bölgesi sorumlu olduğundan, bozmaya uyulması durumunda yeniden yapılacak yargılamada, bu husus ayrıca incelenerek, ana arter niteliğinde (40 metre) olarak planlı kısmın Kayseri Organize Sanayi Bölgesi sorumluluğunda olduğunun tespiti halinde, bu kısım bakımından husumetin Kayseri Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğüne yöneltilerek hüküm kurulması gerektiği açıktır.
Bu itibarla, davanın kabulüne ilişkin Mahkeme kararına yönelik yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalıların temyiz istemlerinin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle kabulüne ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan …-TL yürütmenin durdurulması harcının istemi halinde davalı idarelerden Melikgazi Belediye Başkanlığına iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 23/09/2021 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.