Danıştay 6. Daire 2018/3373 Esas 2021/10169 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2018/3373
Karar No : 2021/10169


DAVACI : S.S. … Kooperatifi
VEKİLİ : Av. …
DAVALILAR : 1- … - …

2- … Bakanlığı - …
VEKİLİ : Av. … 3- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
DAVANIN KONUSU : Van İli, İpekyolu İlçesi, … Mahallesi, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların bulunduğu alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesine ilişkin 15/03/2018 tarihli, 30361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 05/02/2018 tarihli, 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Uyuşmazlığa konu alanların 6306 sayılı Kanun, 5393 sayılı Kanun ve 3194 sayılı Kanun gereği kentsel dönüşüm alanı kabul edilemeyeceği; 2018/11368 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının hukuka aykırı olduğu; alanların “plansız, çarpık, yapılaşmış, ekonomik ömrünü doldurmuş, depreme dayanıksız” yapılardan oluşmadığı; kentsel dönüşüm alanı ilan edilen alanda herhangi bir sabit yapı bulunmadığı, yapıların bir kısmının sökülebilir malzemeden yapılan geçici mahiyetteki işyerleri olduğu, diğer bir kısmının ise çelik konstrüksiyon sökülebilir malzemeden olan yapılar olduğu, alanda sabit bir bina bulunmadığı, belediye eliyle ve gösterilen plan çerçevesinde yapılan yapıların “plansız ya da çarpık” olarak kabul edilemeyeceği, çelik konstrüksiyon binaların yeni yapıldığı ve en çok iki-üç yıllık yapılar olduğu, istenildiğinde sökülüp imara uygun yapılar yapılabileceği, şehirde kentsel dönüşüme ilişkin bir araştırma ve inceleme yapılmadığı, … nolu adada sadece sökülebilir malzemeden oluşan tek katlı prefabrik bir yapı ve deprem sonrası yapılan konstrüksiyondan iki katlı yapılar ve boş bir arsanın bulunduğu, bu mimari ve yapılaşma özelliklerinin deprem bakımından bir risk taşımadığı ve riskli alan olarak kabul edilemeyeceği, kentsel dönüşüm alanı belirlenirken alanı geniş göstermek için 15 dönümlük alan yerine 5 hektarlık alanın gösterildiği, belediye tarafından alınan riskli alan kararına ilişkin raporun gözlemsel bir şekilde düzenlendiği, bilimsel bir çalışmadan ve kamu yararından uzak olduğu, şehirde kent meydanı için uygun alanlar olduğu ve mevcut imar planında eski Adliye Binası ve Van Valiliği yeri ve çevresindeki boş geniş alanın kent meydanı olarak planladığı ve kesinleşmiş bu karara rağmen kentsel dönüşüm alanı ilanı kararında başka bir meydan kararı alındığı, önceden planlanmış olan kent meydanı kararının uygulanmasında kamu ve devlet bütçesine külfet gelmeyeceği, karar alınırken gerekli birim ve kuruluşların, esnafın ve ticaret ve esnaf birliklerinin görüşünün alınmadığı, Müze Sokağı olarak anılan sokağın ilin tek turistik sokağı ve alanı olduğu ileri sürülmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMASI :
Cumhurbaşkanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından; Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanlarına (KDGPA) ilişkin sınır belirlenmesi işlemi de dahil olmak üzere ilan edilen alandaki iş, işlem ve uygulamaların mevzuat gereği ilgili belediyesi tarafından yürütülmesi gerektiği; 5293 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinin 1. fırkasında da belirtildiği üzere KDGPA alanı olarak teklif edilen alanların belediye meclis kararlarına istinaden ilgili belediyelerce belirlenmekte olduğu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yalnızca teklif edilen alanın ilanına ilişkin tüm iş ve işlemleri yürüttüğü; sınır tespit çalışmaları ve yapılacak uygulamalara ilişkin tüm iş ve işlemlerden ilgili belediyelerin sorumlu olduğu, davaya konu olan KDGPA kararının 12.01.2018 tarihinde Van Büyükşehir Belediye Meclisince alındığı, 19.01.2018 tarihinde Bakanlar Kuruluna sunulduğu, 15.03.2018 tarihinde de Resmi Gazetede yayımlanarak ilanın gerçekleştiği, Belediye Komisyonunca hazırlanan raporda gösterilen gerekçeler doğrultusunda yapılacak bir incelemede de konunun hukuka, Kanuna ve ilgili mevzuata uygun olduğunun görülebileceği, dava konusu işlemin hukuka, kanuna, ve ilgili mevzuat hükümleri ile hizmet gerekleri ve kamu yarırına uygun olduğu savunulmaktadır.
Davalı Van Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından; Van Büyükşehir Belediyesinin yasal bir sorumluluğunun bulunmadığı, davaya konu olan alanda plansız ve çarpık yapılanmanın olduğu, ekonomik ömrünü doldurmuş ve depreme dayanıksız yapıların yer aldığı, bölgede kaçak inşaatların önlenerek düzenli kentleşmeyi sağlamak, depreme ve olası afetlere dayanıklı yapılar üretmek, bölgede yaşayan insanların ihtiyacı olan yeşil alan, çocuk oyun alanı, meydan, rekreasyon alanı gibi alanların düzenlenmesinin hedeflendiği, çevre yaşam kalitesinin artırılması amacıyla kentsel dönüşüm proje alanı ilan edilmesine yönelik Van Büyükşehir Belediye Meclisi kararının alınmasının talep edildiği, … tarihli, … sayılı belediye meclisi kararına istinaden 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planlarında kentsel dönüşüm alan sınırının işlendiği, var olan imar planında bulunan 5,25 hektarlık alanın daha güvenli ve yaşanabilir bir çevre yaratmak adına proje alanı olarak belirlendiği; alanda ortak alanları çoğaltmak, sosyal alanları genişletmek adına çalışmalar yapıldığı; çalışmanın amacının açık yeşil alan, park, çocuk oyun alanı, meydan, rekreasyon alanı gibi karma fonksiyonların yer bulacağı çağdaş görünümlü ve işlevli yapılarla gece-gündüz yaşayan yeni bir kent merkezi oluşturmanın amaçlandığı, alanın büyük bir bölümünün sağlıksız ve depreme dayanıksız yapılardan oluştuğu, yapı kalitesinin çok düşük olduğu, çarpık kentleşme ve gecekondu yapılaşmasının yoğun olduğu, alanın fiziksel olarak ve görsel olarak kötü olduğu, sosyal doku ve güvenlik konularında yetersiz olduğu, davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … 'ÜN DÜŞÜNCESİ : Uyuşmazlıkta, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı sınırının ve büyüklüğünün şehircilik ilkeleri ve planlama esasları düşünülerek gerekçelendirilmediği, ilana ilişkin sunulan gerekçelerin oldukça genel olduğu ve proje kapsamının neden özellikle bu alanı kapsadığının açıklanamadığı, 5,25 hektarlık proje alanında mevzuattaki 5 hektardan büyük olma şartını sağlanma amacıyla 25 metrelik bir ana yolun ve uzantılarının kentsel dönüşüm alanına dahil edildiği, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı, büyük bir oranda caddenin doğusundaki kullanımları kapsarken, caddenin batısında halihazırda park olarak kullanılan … ada, … parsel sayılı taşınmazın proje alanına dahil edilmesinin açıklanamadığı, belirlenen sınırın içindeki ada ve parsellere özel olası risklere yönelik fonksiyonel, teknik ya da yasal herhangi bir gerekçelendirmenin de mevcut olmadığı sonucuna ulaşıldığından dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI … 'NUN DÜŞÜNCESİ : Dava, Van İli, İpekyolu İlçesi, … Mahallesi, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların bulunduğu alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesine ilişkin 15/03/2018 tarihli, 30361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 05/02/2018 tarihli, 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle açılmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesinde: ''Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. Bir alanın kentsel dönüşüm ve gelişim alanı olarak ilan edilebilmesi için yukarıda sayılan hususlardan birinin veya bir kaçının gerçekleşmesi ve bu alanın belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bulunması şarttır. Ancak, kamunun mülkiyetinde veya kullanımında olan yerlerde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilebilmesi ve uygulama yapılabilmesi Bakanlar Kurulu kararına bağlıdır.
Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edilecek alanın; üzerinde yapı olan veya olmayan imarlı veya imarsız alanlar olması, yapı yükseklik ve yoğunluğunun belirlenmesi, alanın büyüklüğünün en az 5 en çok 500 hektar arasında olması, etaplar halinde yapılabilmesi hususlarının takdiri münhasıran belediye meclisinin yetkisindedir. Toplamı 5 hektardan az olmamak kaydı ile proje alanı ile ilişkili birden fazla yer tek bir dönüşüm alanı olarak belirlenebilir." hükmüne yer verilmiştir.
Danıştay 6. Dairesince mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi üzerine bilirkişiler tarafından düzenlenen raporda özetle; dava konusu 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla ilan edilen Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı’nın mevcut arazi kullanımının ‘merkezi iş alanı’ niteliği taşıdığı, 5,25 hektarlık proje alanının büyüklüğü itibariyle 5393 sayılı Belediye Kanunun 73. maddesinde yer alan gerekçelerle ve tanımlara uygun olduğu, ancak alanın sınırının ve büyüklüğünün şehircilik ilkeleri ve planlama esasları düşünülerek gerekçelendirilmediği, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanının ilanına ilişkin sunulan gerekçelerin oldukça genel olduğu ve proje kapsamının neden özellikle Van İli, İpekyolu İlçesi, … Mahallesi, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların bulunduğu alanı kapsadığının açıklanamadığı, 5,25 hektarlık proje alanında mevzuattaki 5 hektardan büyük olma şartını sağlanma amacıyla 25 metrelik bir ana yolun (Cumhuriyet Caddesi), kuzey ve güney uzantılarının kentsel dönüşüm alanına dahil edildiği, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı, büyük bir oranda Cumhuriyet Caddesinin doğusundaki kullanımları kapsarken, Caddenin batısında halihazırda park olarak kullanılan … ada, … parsel sayılı taşınmazın da proje alanına dahil edilmesinin gerekçelendirilmediği, belirlenen sınırın içindeki ada ve parsellere özel olası risklere yönelik fonksiyonel, teknik ya da yasal herhangi bir açıklanmadığı gibi Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanının gerekçelerini açıklayan jeolojik yapı veya jeoteknik özelliklere yönelik analizler veya depremselliği içeren bir etüt raporunun ve 2011 yılında meydana gelen Van-Erciş ve Van-Edremit merkezli depremlerin alandaki yapı stoğu hasarına ilişkin bir bilgi ve belgenin dava dosyasında bulunmadığı, Proje Alanının ‘Kent Meydanı (Van Şehir Parkı) Projesi’ doğrultusunda belirlendiği, alanın fiziksel çevresiyle olan ilişkisi, niteliği, özellikleri ve yer seçimi değerlendirildiğinde “Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanının” kent merkezinde bulunması ve merkezi iş alanı (MİA) kullanımında olması kentin gelişme yön ve potansiyeliyle uyumlu olduğu, gerekçe raporunda sunulan yapı-kat, yapı-zemin, yaş-durum ve ruhsat-durum analizlerinde belirtilen niteliksiz yapıların da alanda bulunduğu değerlendirmelerine yer verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerle bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden; niteliksiz yapıların bulunduğu alanın büyüklüğünün 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde tanımlanan alan büyüklüğüyle yer seçimi yönünden de kentin gelişme yön ve potansiyeliyle uyumlu olmasına karşın bu iki tespitin tek başına yeterli olmadığı, işlemin dayanağına ilişkin gerekçelerin oldukça genel olduğu, 25 metrelik bir ana yol ve uzantılarının kentsel dönüşüm alanına dahil edilmesinin ve büyük bir oranda caddenin doğusundaki kullanımları kapsayan sınırın sadece bir taşınmaz için caddenin batısına neden yöneltildiğinin açıklanamadığı, dolayısıyla Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı ilanına yönelik dava konusu işlemin sınırın belirlenmesine yönelik kısmının yeterli analiz ve çalışmaya dayanmadığı şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına ve hukuka uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, uyuşmazlığa konu alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesine ilişkin 15/03/2018 tarihli, 30361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 05/02/2018 tarihli, 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararın iptali gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 28/09/2021 tarihinde, davacı vekili Av. … 'nın ve davalı idare Çevre ve Şehircilik Bakanlığı vekili Av. … 'nun geldiği, davalı idare Van Büyükşehir Belediye Başkanlığı vekili Av. … 'ın gelmediği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
15/03/2018 tarihli, 30361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 05/02/2018 tarihli, 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Van İli, İpekyolu İlçesi, … Mahallesi, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların bulunduğu alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesi sonrasında anılan kararın iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde; "Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarım yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. Bir alanın kentsel dönüşüm ve gelişim alanı olarak ilan edilebilmesi için yukarıda sayılan hususlardan birinin veya bir kaçının gerçekleşmesi ve bu alanın belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bulunması şarttır. Ancak, kamunun mülkiyetinde veya kullanımında olan yerlerde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilebilmesi ve uygulama yapılabilmesi için ilgili belediyenin talebi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca bu yönde karar alınması şarttır.
Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edilecek alanın; üzerinde yapı olan veya olmayan imarlı veya imarsız alanlar olması, yapı yükseklik ve yoğunluğunun belirlenmesi, alanın büyüklüğünün en az 5 en çok 500 hektar arasında olması, etaplar halinde yapılabilmesi hususlarının takdiri münhasıran belediye meclisinin yetkisindedir. Toplamı 5 hektardan az olmamak kaydı ile proje alanı ile ilişkili birden fazla yer tek bir dönüşüm alanı olarak belirlenebilir.
Büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projesi alanı ilan etmeye büyükşehir belediyeleri yetkilidir. Büyükşehir belediye meclisince uygun görülmesi halinde ilçe belediyeleri kendi sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir.
Büyükşehir belediyeleri tarafından yapılacak kentsel dönüşüm ve gelişim projelerine ilişkin her ölçekteki imar planı, parselasyon planı, bina inşaat ruhsatı, yapı kullanma izni ve benzeri tüm imar işlemleri ve 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmaya büyükşehir belediyeleri yetkilidir.
Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında bulunan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolu esastır. Kentsel dönüşüm ve gelişim projesi kapsamında bulunan gayrimenkul sahipleri ve belediye tarafından açılacak davalar, mahkemelerde öncelikle görüşülür ve karara bağlanır.
Kentsel dönüşüm ve gelişim alanları içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkuller harca esas değer üzerinden belediyelere devredilir. Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarda ilgili vergi, resim ve harçların dörtte biri alınır. Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarındaki gayrimenkul sahipleri ve 24/2/1984 tarihli ve 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanuna istinaden, hak sahibi olmuş kimselerle anlaşmaları halinde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanında hakları verilir. 2981 sayılı Kanun kapsamına girmeyen gecekondu sahiplerine enkaz ve ağaç bedelleri verilir veya belediye imkanları ölçüsünde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı dışında arsa veya konut satışı yapılabilir. Bu kapsamda bulunanlara Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ile işbirliği yapılmak suretiyle konut satışı da yapılabilir. Enkaz ve ağaç bedelleri arsa veya konut bedellerinden mahsup edilir.
Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan edilen yerlerde belediyelere ait gayrimenkuller ile belediyelerin anlaşma sağladığı veya kamulaştırdıkları gayrimenkuller üzerindeki inşaatların tamamı belediyeler tarafından yapılır veya yaptırılır. Belediye ile anlaşma yapmayan veya belediyece kamulaştırılmasına gerek duyulmayan gayrimenkul sahiplerinden proje alanında kendilerine 3194 sayılı Kanunun 18 inci maddesine göre ayrı ada ve parselde imar hakkı verilmemiş olanlar kamulaştırmasız el atma davası açabilir.
Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında yapılacak alt yapı ve rekreasyon harcamaları, proje ortak gideri sayılır. Belediyelere ait inşaatların proje ortak giderleri belediyeler tarafından karşılanır. Kendilerine ayrı ada veya parsel tahsis edilen gayrimenkul sahipleri ile kamulaştırma dışı kalan gayrimenkul sahipleri, sahip oldukları inşaatın toplam metrekaresi oranında proje ortak giderlerine katılmak zorundadır. Proje ortak gideri ödenmeden inşaat ruhsatı, yapılan binalara yapı kullanma izni verilemez; su, doğalgaz ve elektrik bağlanamaz.
Dönüşüm alanı sınırı kesinleştiği tarihte, bu sınırlar içindeki gayrimenkullerin tapu kütüğünün beyanlar hanesine kaydedilmek üzere tapu sicil müdürlüğüne, paftasında gösterilmek üzere kadastro müdürlüğüne bildirilir. Söz konusu gayrimenkullerin kaydında meydana gelen değişiklikler belediyeye bildirilir.
Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan edilen yerlerde; ifraz, tevhit, sınırlı ayni hak tesisi ve terkini, cins değişikliği ve yapı ruhsatı verilmesine ilişkin işlemler belediyenin izni ile yapılır.
Belediye, kentsel dönüşüm ve gelişim projelerini gerçekleştirmek amacıyla; imar uygulaması yapmaya, imar uygulaması yapılan alanlardaki taşınmazların değerlerini tespit etmeye ve bu değer üzerinden hak sahiplerine dağıtım yapmaya veya hasılat paylaşımını esas alan uygulamalar yapmaya yetkilidir.
Kentsel dönüşüm ve gelişim projelerinin uygulanması sırasında, tapu kayıtlarında mülkiyet hanesi açık olan veya ayni hakları davalı olan taşınmazlar doğrudan kamulaştırılarak bedelleri mahkemece tayin edilen bankaya belli olacak hak sahipleri adına bloke edilir. Belediye kentsel dönüşüm ve gelişim projelerinin uygulama alanında bulunan taşınmazların kamulaştırılması sırasında veraset ilamı çıkarmaya veya tapudaki kayıt malikine göre işlem yapmaya yetkilidir.
Büyükşehirlerde büyükşehir belediye meclisinin, il ve ilçelerde belediye meclislerinin salt çoğunluk ile alacağı karar ile masrafların tamamı veya bir kısmı belediye bütçesinden karşılanmak kaydıyla kentin uygun görülen alanlarında bina cephelerinde değişiklik ve yenileme ile özel aydınlatma ve çevre tanzimi çalışmaları yapılabilir. Cephe değişikliği yapılacak binalarda telif hakkı sahibi proje müelliflerine talep etmeleri hâlinde, değiştirilecek cephe veya cephelerin beher metrekaresi için bir günlük net asgari ücret tutarını geçmemek üzere telif hakkı ödenir. Büyükşehir belediye meclisince uygun görülmesi hâlinde, büyükşehir belediyesi içindeki ilçe belediyeleri kendi sınırları içinde bu fıkrada belirtilen iş ve işlemleri yapabilir.
Bina cephelerinde değişiklik ve yenileme ile özel aydınlatma ve çevre tanzimi çalışmaları için yapılması gereken iş, işlem ve yetkilendirmeler, kat maliklerinin arsa payı çoğunluğu ile verecekleri karara göre yapılır.
Büyükşehir belediyelerince, kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan edilen alanlar ile 5366 sayılı Kanuna göre yenileme alanı ilan edilen alanlarda veya bu Kanunun 75 inci maddesine göre kamu kurum ve kuruluşları ile protokol yapmaları hâlinde, büyükşehir belediye meclisi kararı ile, yıkılan ibadethane ve yurtların yerine veya ihtiyaç duyulan yerlerde ibadethane ve yurt inşa edilebilir.
Kentsel dönüşüm ve gelişim projesi kapsamındaki işler, kamu idareleriyle 75 inci madde çerçevesinde ortak hizmet projeleri aracılığıyla gerçekleştirilebilir.Bu Kanunun konusu ile ilgili hususlarda Başbakanlık Toplu Konut İdaresine 2985 sayılı Kanun ve diğer kanunlarla verilen yetkiler saklıdır." hükümlerine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dairemizin 18.10.2018 tarihli, E:2018/3373 sayılı ara kararı ile mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmasına karar verilmesi üzerine; 5393 sayılı Belediye Kanununun 5998 sayılı Kanunun 1. maddesiyle değişik "Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı" başlıklı 73. maddesi uyarınca, herhangi bir alanda ancak; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulanabileceği göz önünde bulundurulmak suretiyle ve uyuşmazlık konusu alana ilişkin kentsel dönüşümün amacını ortaya koymaya dair bilgi ve belgeler de incelenerek; söz konusu alanın kullanım biçiminin, yukarıda belirtilen yasal amaçlardan hangisi veya hangilerinin gerçekleştirilmesine yönelik olduğu, davaya konu alana yönelik amaçlanan kullanımların, söz konusu alanın mevcut durumu ve varsa imar planlarında ayrıldığı kullanımlarla uyumlu olup olmadığı, bölgenin fiziksel çevresiyle olan ilişkisi, niteliği, özellikleri ve yer seçimi itibariyle kentin gelişme yön ve potansiyeli ile uyumlu olup olmadığı, alanın kentsel dönüşüm ve gelişim projesi için uygun bir bölge ve belirlenen kullanımın da şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına uygun bulunup bulunmadığı hususlarının, davacıların iddiaları ve davalı idarelerin savunmaları ile dosyadaki bilgi ve belgeler de dikkate alınmak suretiyle incelenerek belirlenmesi amacıyla Naip Üye … tarafından re'sen seçilen … , … ve … 'in katılımıyla 18.06.2019 tarihinde mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmıştır.
Bilirkişiler tarafından düzenlenen raporda özetle;
• Dava konusu 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla ilan edilen Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı’nın mevcut arazi kullanımının ‘merkezi iş alanı’ niteliği taşıdığı, Van Park AVM, Merkez Bankası Van Şubesi, Ulu Cami, Çarşı’ya dönüştürülmekte olan Belediye Kapalı Otoparkı, açık otopark alanları, park alanları ile çoğunluğu 1-2 katlı ticari yapıların yer aldığı, betonarme yapı özelliğinde 2 katlı Japon Pasajı ve 3 katlı ticari yapı dışında Mısır Çarşı olarak adlandırılan ve S.S. ... Toplu İşyeri Yapı Kooperatifine kayıtlı çelik prefabrik yapılar bulunduğu,
• Toplam 5,25 hektar büyüklüğündeki ‘Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı’ sınırları içerisinde kadastral parseller üzerinden değerlendirildiğinde Belediyeye, Hazineye, Cami Derneğine ve resmi kuruma ait alanlar özel mülkiyete konu alanlardan oransal olarak büyük olduğu,
• Büyükşehir Belediyesi Meclisinin … tarih ve … sayılı kararında ve Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı Gerekçe Raporunda sunulan gerekçeler ile 5,25 hektarlık proje alanının büyüklüğü 5393 sayılı Belediye Kanunun 73. maddesinde yer alan gerekçelerle ve tanımlanan alan büyüklüğü ile uygun bir şekilde belirlendiği,
• Ancak usule uygun olarak belirlenen Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı sınırının ve büyüklüğünün şehircilik ilkeleri ve planlama esasları düşünülerek gerekçelendirilmediği, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanının ilanına ilişkin sunulan gerekçelerin oldukça genel olduğu ve proje kapsamının neden özellikle Van İli, İpekyolu İlçesi, … Mahallesi, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların bulunduğu alanı kapsadığının açıklanamadığı,
• 5,25 hektarlık proje alanında mevzuattaki 5 hektardan büyük olma şartını sağlanma amacıyla 25 metrelik bir ana yolun (Cumhuriyet Caddesi), kuzey ve güney uzantılarının kentsel dönüşüm alanına dahil edildiği, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı, büyük bir oranda Cumhuriyet Caddesinin doğusundaki kullanımları kapsarken, Caddenin batısında halihazırda park olarak kullanılan … ada, … parsel sayılı taşınmazın proje alanına dahil edilmesinin açıklanamadığı, belirlenen sınırın içindeki ada ve parsellere özel olası risklere yönelik fonksiyonel, teknik ya da yasal herhangi bir gerekçelendirmenin de mevcut olmadığı,
• Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanının gerekçelerini açıklayan jeolojik yapı veya jeoteknik özelliklere yönelik analizler veya depremselliği içeren bir etüt raporunun dava dosyasında bulunmadığı, 2011 yılında meydana gelen Van-Erciş ve Van-Edremit merkezli depremlerin alandaki yapı stoğu hasarına ilişkin bir bilgi ve belgenin de aynı şekilde dava dosyasında bulunmadığı,
• Proje Alanının ‘Kent Meydanı (Van Şehir Parkı) Projesi’ doğrultusunda belirlendiği kanaatine varıldığı,
• Dava konusu alanın fiziksel çevresiyle olan ilişkisi, niteliği, özellikleri ve yer seçimi değerlendirildiğinde “Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanının” kent merkezinde bulunması ve merkezi iş alanı (MİA) kullanımında olması kentin gelişme yön ve potansiyeliyle uyumlu olduğu,
• Gerekçe raporunda sunulan yapı-kat, yapı-zemin, yaş-durum ve ruhsat-durum analizlerinde belirtilen ve bilirkişi incelemesinde de gözlemlenen niteliksiz yapıların da alanda bulunduğu,
tespit ve değerlendirmelerine yer verilmiştir.
Bilirkişi raporunun tebliği üzerine davalı idarelerce bilirkişi raporuna itiraz edilmiştir.
Dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporu incelendiğinde; uyuşmazlığa konu alanın Van kent makroformu içerisinde özellikli bir konumda bulunduğu anlaşılmakta olup bilirkişi heyetince; alanda niteliksiz yapıların bulunduğu, resmi kurumlara ait alanların özel mülkiyete konu alanlardan oransal olarak büyük olduğu, proje alanının büyüklüğünün 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde yer alan gerekçelerle ve tanımlanan alan büyüklüğü ile uygun bir şekilde belirlendiği, alanın fiziksel çevresiyle olan ilişkisi, niteliği, özellikleri ve yer seçimi değerlendirildiğinde “Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanının” kent merkezinde bulunmasının ve merkezi iş alanı (MİA) kullanımında olmasının kentin gelişme yön ve potansiyeliyle uyumlu olduğu yönünde tespitler yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu çerçevede, alanın özelliklerinin 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde belirtilen kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilanı için öngörülen hususlar ile örtüştüğü anlaşılmaktadır.
Ayrıca, bilirkişi kurulunca her ne kadar kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı sınırının ve büyüklüğünün şehircilik ilkeleri ve planlama esasları düşünülerek gerekçelendirilmediği, ilana ilişkin sunulan gerekçelerin oldukça genel olduğu ve proje kapsamının neden özellikle bu alanı kapsadığının açıklanamadığı, öte yandan 25 metrelik bir ana yolun ve uzantılarının kentsel dönüşüm alanına dahil edildiği, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı, büyük bir oranda caddenin doğusundaki kullanımları kapsarken, caddenin batısında halihazırda park olarak kullanılan … ada, … parsel sayılı taşınmazın proje alanına dahil edilmesinin açıklanamadığı
belirtilmekte ise de, uyuşmazlık konusu işlemin, sadece sınır tespitine ilişkin olması ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde öngörülen amaçlara uygun olması karşısında, bilirkişi kurulunun genel varsayımlara dayalı aksi yöndeki kanaat ve görüşlerine itibar edilmemiştir.
Bu itibarla, uyuşmazlığa konu alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesine ilişkin 15/03/2018 tarihli, 30361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 05/02/2018 tarihli, 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … -TL yargılama giderinin ve Maliye Bakanlığı tarafından yatırılan avanstan karşılanan keşif ve bilirkişi incelemesi gideri olan … - TL'nin davacı üzerinde bırakılmasına, davalı idareler tarafından yapılan toplam … - TL yargılama giderinin ise davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
3.Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen … -TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
4.Maliye Bakanlığı tarafından yatırılan keşif avansından harcanan … -TL'nin davacıdan alınarak Maliye Hazinesine yatırılması ve davacıdan tahsilinin sağlanabilmesi için kararın bir örneğinin Maliye Bakanlığı Başhukuk Müşavirliği ile Muhakemat Genel Müdürlüğüne tebliğine,
5.Keşif ve bilirkişi avansından artan … TL'nin Hazine adına Maliye Bakanlığı'na iadesine,
6. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra taraflara iadesine,
7. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen otuz (30) gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 28/09/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.




(X)KARŞI OY :Dava, Van İli, İpekyolu İlçesi, … Mahallesi, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların bulunduğu alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesine ilişkin 15/03/2018 tarihli, 30361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 05/02/2018 tarihli, 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle açılmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde; "Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarım yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. Bir alanın kentsel dönüşüm ve gelişim alanı olarak ilan edilebilmesi için yukarıda sayılan hususlardan birinin veya bir kaçının gerçekleşmesi ve bu alanın belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bulunması şarttır. Ancak, kamunun mülkiyetinde veya kullanımında olan yerlerde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilebilmesi ve uygulama yapılabilmesi için ilgili belediyenin talebi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca bu yönde karar alınması şarttır.
Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edilecek alanın; üzerinde yapı olan veya olmayan imarlı veya imarsız alanlar olması, yapı yükseklik ve yoğunluğunun belirlenmesi, alanın büyüklüğünün en az 5 en çok 500 hektar arasında olması, etaplar halinde yapılabilmesi hususlarının takdiri münhasıran belediye meclisinin yetkisindedir. Toplamı 5 hektardan az olmamak kaydı ile proje alanı ile ilişkili birden fazla yer tek bir dönüşüm alanı olarak belirlenebilir.
Büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projesi alanı ilan etmeye büyükşehir belediyeleri yetkilidir. Büyükşehir belediye meclisince uygun görülmesi halinde ilçe belediyeleri kendi sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir..." düzenlemesi yer almaktadır.
Uyuşmazlıkta dosyadaki bilgi ve belgeler ile yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporun birlikte değerlendirilmesinden, alanda niteliksiz yapıların bulunduğu, resmi kurumlara ait alanların özel mülkiyete konu alanlardan oransal olarak büyük olduğu, proje alanının büyüklüğünün 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde yer alan gerekçelerle ve tanımlanan alan büyüklüğü ile uygun bir şekilde belirlendiği, alanın fiziksel çevresiyle olan ilişkisi, niteliği, özellikleri ve yer seçimi değerlendirildiğinde “Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanının” kent merkezinde bulunmasının ve merkezi iş alanı (MİA) kullanımında olmasının kentin gelişme yön ve potansiyeliyle uyumlu olduğu anlaşılmakta ise de; kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı sınırının ve büyüklüğünün şehircilik ilkeleri ve planlama esasları düşünülerek gerekçelendirilmediği, ilana ilişkin sunulan gerekçelerin oldukça genel olduğu ve proje kapsamının neden özellikle bu alanı kapsadığının açıklanamadığı, 5,25 hektarlık proje alanında mevzuattaki 5 hektardan büyük olma şartını sağlanma amacıyla 25 metrelik bir ana yolun ve uzantılarının kentsel dönüşüm alanına dahil edildiği, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı, büyük bir oranda caddenin doğusundaki kullanımları kapsarken, caddenin batısında halihazırda park olarak kullanılan … ada, … parsel sayılı taşınmazın proje alanına dahil edilmesinin açıklanamadığı, belirlenen sınırın içindeki ada ve parsellere özel olası risklere yönelik fonksiyonel, teknik ya da yasal herhangi bir gerekçelendirmenin de mevcut olmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, uyuşmazlığa konu alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesine ilişkin 15/03/2018 tarihli, 30361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 05/02/2018 tarihli, 18/11368 sayılı Bakanlar Kurulu kararında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna ulaşıldığından, dava konusu işlemin iptali gerektiği oyuyla, davanın reddi yolundaki Dairemiz kararına katılmıyoruz.