Danıştay 6. Daire 2017/3301 Esas 2021/10228 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2017/3301
Karar No : 2021/10228

DAVACILAR : 1- … Mühendisleri Odası … İl Temsilciliği
2- … Birliği

VEKİLLERİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı

VEKİLİ : Av. …

DAVALI İDARE YANINDA
MÜDAHİL : … Genel Müdürlüğü

VEKİLİ :Av. …

DAVANIN ÖZETİ : Kırklareli ili sınırları içerisinde kalan "... Termik Santrali" yapımı için 135 ha. büyüklüğündeki alanın "Enerji Üretim Alanı" olarak belirlenmesine yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 27.10.2016 tarihinde onaylanan Kırklareli ili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı ve ... sayılı plan notlarında yapılan değişiklik ile davacılar tarafından yapılan itirazların zımnen reddine ilişkin işlemlerin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :Dava konusu plan değişikliği için teknik ve zorunlu sebep bulunmadığı, plan değişikliği ile getirilen kömüre dayalı termik santralin çevre açısından kirletici olduğu ve insan sağlığını tehlikeye attığı, 2009 tarihli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile Ergene Havzasındaki kirliliği önlemek için getirilen ilkelere aykırı olduğu, Danıştay Altıncı Dairesinin Trakya planlamasına dair daha önce verilmiş olan yargı kararlarına aykırı olduğu, bu nedenlerle dava konusu işlemin iptali gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI : Davanın öncelikle ehliyet ve süre aşımı yönünden reddi gerektiği, dava dilekçesinde yer alan iddialar genel itibariyle dayanaktan yoksun olmakla birlikte; söz konusu iddiaların tamamına yakınının termik santral projesine ilişkin olduğu göz önünde bulundurulduğunda iddiaların iş bu dava konusu çevre düzeni planı değişikliğinin iptal edilmesini gerektirecek nitelikte bulunmadığı, savunulmaktadır.

DAVALI YANINDA MÜDAHİLLERİN İDDİALARI:Trakya Bölgesinin, elektrik enerjisinin yoğun olarak tüketildiği ve talebin hızla artmakta olduğu, ancak güvenilir kaynak tedariğinin aynı ölçüde sağlanamadığı bir bölge olarak dikkat çektiği; Trakya Bölgesinde kurulması planlanan termik santrallerde yerli kömür kullanılacak olmasından ötürü kurulacak santralin kömür rezervlerine yakın olmasının yanında; su temini ve kaynaklara yakınlık, elektrik iletim hatlarına yakınlık, zemin koşulları, depremsellik, arazinin mülkiyet durumu, arazinin bitki ve orman örtüsü, yerleşim yerlerine uzaklık, ulaşım imkânları (karayolu, liman, demiryolu, havalimanı vb.), rakım ve çevresel etkenler değerlendirilerek en uygun lokasyon seçimi yapıldığı;yapılacak olan termik santralin, son teknolojik altyapı kullanılarak çevre kirliliğini minimuma indirecek şekilde üretime geçeceği; termik santral gibi kamu uhdesinde bulunan büyük enerji üretim tesislerinde üstün kamu yararının söz konusu olduğu bu nedenlerle davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Dava, Kırklareli ili sınırları içerisinde kalan "... Termik Santrali" yapımı için 135 ha. büyüklüğündeki alanın "Enerji Üretim Alanı" olarak belirlenmesine yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 27.10.2016 tarihinde onaylanan Kırklareli ili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı ve ... sayılı plan notlarında yapılan değişiklik ile davacılar tarafından yapılan itirazların zımnen reddine ilişkin işlemlerin iptali için açılmıştır.
Uyuşmazlığın çözümü için yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporda, "Dava konusu işlem Çevre Düzeni Planı genelinde ve ilkesel açıdan ele alındığında, Trakya Bölgesi Ergene Havzasına ilişkin geçmiş plan ve yargı kararlarına aykırılıklar barındırdığı, Plan Açıklama Raporunun ana hedefi ve yaklaşımı olarak belirtilen tarım alanlarının korunması; Trakya Bölgesindeki aşırı sanayi büyümesinden kaynaklı olarak tarımsal ve doğal alanların kaybedilmesi ve yer altı sularının azalması ve kirlenmesinin engellenmesi yönündeki temel plan stratejileri dikkate alındığında, tarım (Vize) alanı üzerine getirilen termik santral yapımına yönelik plan değişikliği işlemi ile çevre düzeni planının ana kararları, özellikle koruma-kullanma dengelerine ilişkin kurgu ve dolayısıyla plan bütünlüğünün olumsuz etkilendiği, Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde çevre düzeni planları için “çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabilir” ifadesinin yer aldığı, davaya konu plan değişikliği, planlama alanının alt bölgelerinde (Vize) çevre düzeni planında belirlenen ana plan kararını ve bu kararın sürekliliği ile bütünlüğünü bozan nitelikte olduğu için ilgili yönetmeliğe de aykırı olduğu, Bu saptamanın hem 1/100.000 ölçekli hem de 1/25.000 ölçekli davaya konu plan değişikliği için geçerli olduğu" tespitlerine yer verilmiştir,
Tüm bu değerlendirmeler ışığında, ülkemizin bu eşsiz mekânında, kömüre dayalı termik santral planlanmasının doğal çevre için planlarda konulan mekânsal ilkelere, planlama esasları ile kamu yararına aykırılık taşıdığı ve dava konusu plan değişikliğinin hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu çevre düzeni planı değişikliğinin iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI … DÜŞÜNCESİ:Dava, Kırklareli İli sınırları içerisinde kalan "... Termik Santrali" yapımı için 135 ha. büyüklüğündeki alanın "Enerji Üretim Alanı" olarak belirlenmesine yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 27.10.2016 tarihinde onaylanan Kırklareli ili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı ve ... sayılı plan notlarında yapılan değişiklik ile davacılar tarafından yapılan itirazların zımnen reddine ilişkin işlemlerin iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarenin usule ilişkin itirazları yerinde görülmemiştir.
Danıştay Altıncı Dairesince bakılmakta olan dava ve bölgede termik santral alanı yapımına ilişkin planların iptali istemiyle açılmış olan benzer nitelikteki davalar nedeniyle yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporda sonuç olarak özetle; Trakya Bölgesi Ergene Havzasına ilişkin 24.8.2009 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında 5.6.2013, 8.2.2015, tarihlerinde yapılan değişiklikler ve anılan değişiklikler için açılan davalarda daha önce verilmiş yargı kararının Trakya Bölgesi Ergene Havzası geneline ilişkin bir ilke kararı niteliği taşıdığı dikkate alındığında, bu bölgede bir plan değişikliği ile iki yeni termik santral alanı önerisi getirilmesinin bu ilkesel yaklaşım ile ters düştüğü, anılan yargı kararıyla bağdaşmadığı, dava konusu planın tarımsal üretim vurgusu ve açıkça ifade edilmiş olan “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” gereği doğrultusunda davaya konu plan değişikliği işleminin Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisine aykırılık taşıdığı, plan değişikliği işlemi öncesindeki haliyle ... sayılı Plan Hükmünün planın ana kurgusu ve stratejileriyle uyumlu olduğu, ancak davaya konu plan değişikliği ile burada yer alamayacak sanayi kullanımları içinden kömüre dayalı enerji üretim alanlarının ilgili plan hükmünden çıkarılmış olmasının söz konusu plan ana kararları ve stratejisiyle çeliştiği, Vize ve Çerkezköy’de termik santral yapımına olanak tanıyan plan değişikliklerinin Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisi, ana plan kararı ve yaklaşımlarına aykırılık taşıdığı, tarımsal alanda ve orman alanlarında önerilen iki Termik Santral Alanı ile Çevre Düzeni Planının “bölgenin ülkesel anlamda en büyük potansiyeli olan tarımsal üretimi desteklemek” ilkesi; “tarım dışındaki fonksiyonları da bu doğrultuda düzenlemek” ve “sanayi gelişimini planlarla sınırlandırmak” ilkesi; “koruma kullanma dengesinin sağlanması” ilkesi; “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” ilkesinin zedelendiği, Plan Açıklama Raporunun ana hedefi ve yaklaşımı olarak belirtilen tarım alanlarının korunması; Trakya bölgesindeki aşırı sanayi büyümesinden kaynaklı olarak tarımsal ve doğal alanların kaybedilmesi ve yer altı sularının azalması ve kirlenmesinin engellenmesi yönündeki temel plan stratejileri dikkate alındığında, tarım (Vize örneğinde) ve orman (Çerkezköy örneğinde) alanları üzerine getirilen termik santral yapımına yönelik plan değişikliği işlemi ile çevre düzeni planının ana kararları, özellikle koruma-kullanma dengelerine ilişkin kurgu ve dolayısıyla plan bütünlüğünün olumsuz etkilendiği tespitlerine yer verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerle bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden, dava konusu plan değişikliğinin, daha önce bölgede kömüre dayalı termik santral yapılmasına olanak sağlayan planlar hakkında verilmiş olan yargı kararlarına aykırı olduğu, 1/100.000 ölçekli revizyon çevre düzeni planı ve 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planında sanayi gelişiminin sınırlandırılmasının ana ilke olmasına karşın, tarım toprakları aleyhine ve yeraltı su rezervlerine zarar verebilecek şekilde kömür çıkarılmasını öngören ve çevre kirliliğine yol açma potansiyeli bulunan sanayi/enerji yatırımlarını destekleyen planlamanın, planın vizyon ve ilkelerine, plan ana kararını ve bu kararın sürekliliği ile bütünlüğünü bozması nedeniyle ilgili yönetmeliğe aykırı olduğu, bu kapsamda kömüre dayalı termik santral kurulmasına olanak sağlayan plan notlarında yapılan değişikliklerin de planın hedef, ilke ve amaçlarına aykırı olduğu, dava konusu işlemlerde hukuka, planlama esasları ve kamu yararına uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, 27.10.2016 tarihinde onaylanan Kırklareli ili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı ve ... sayılı plan notlarında yapılan değişiklik ile davacılar tarafından yapılan itirazların zımnen reddine ilişkin işlemlerin iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı 24.08.2009 tarihinde onaylanmış, bu planın bütününün iptali istemiyle Danıştay Altıncı Dairesinin E:2010/797, E:2010/1051, E:2010/1281, E:2010/1361 ve E:2010/3829 sayılı dosyalarda açılan davalarda, 03.07.2012 tarihinde "Plan Politikaları" kapsamında saptanan yedi madde (3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5, 3.6, 3.7 sayılı maddeler), "Arazi Kullanım Kararları" kapsamında saptanan sekiz madde (3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 3.14, 3.15 sayılı maddeler), "Plan Hükümleri" kapsamında saptanan dokuz madde (3.16, 3.17, 3.18, 3.19, 3.20, 3.21, 3.22, 3.23, 3.24 sayılı maddeler) ve "Yargı Kararları" kapsamında saptanan iki madde (4.1 ve 4.2 sayılı maddeler) olmak üzere toplam yirmialtı madde yönünden yürütmenin durdurulmasına, diğer kısımları yönünden ise yürütmenin durdurulması isteminin reddine bilahare 25.12.2013 tarihinde yürütmesi durdurulan bölümler yönünden revizyon çevre düzeni planının iptaline, diğer yönlerden ise davanın reddine karar verilmiştir.
09.05.2013 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanan Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı Değişikliği yapılmış, aynı tarihte 1/25.000 ölçekli Tekirdağ İl Çevre Düzeni Planı ve plan notlarında değişikliğe gidilmiş, 1/100.000 ölçekli plan değişikliğine karşı Danıştay Altıncı Dairesinde açılan davalarda, (E:2013/7533, E:2014/2286, E:2013/8004, E:2013/8016, E:2014/5700, E:2014/9970, sayılı davalar) 29.9.2015 tarihinde yürütmenin durdurulması isteminin kısmen kabulüne, kısmen reddine karar verilmiş, 21.09.2017 tarihinde E: 2014/2286, sayılı dosyada, 5.11.2018 tarihinde E: 2013/7533, E:2013/8004, E:2013/8016, E:2014/5700, E:2014/9970 sayılı dosyalarda dava konusu planın "Şarköy-Kızılcaterzi Köyünde “E” Enerji Üretim ve Depolama Alanı gösterimi ve Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali inşa edilmesine" ilişkin plan notlarının iptali istemiyle açılan davanın reddine, bu kısımlar dışında kalan dava konusu planın iptaline, karar verilmiştir.
8.10.2015 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı ve Plan hükümlerinde ve 1/25.000 ölçekli Tekirdağ İl Çevre Düzeni Planı ve plan notlarında değişikliğe gidilmiş, Marmaraereğlisi-Sultanköy bölgesinde enerji üretim alanlarına ilişkin plan notları değiştirilmiş, planlama kapsamında yasaklı faaliyet olarak gösterilen kömüre dayalı termik santrale enerji üretim alanlarında istisna olarak izin verilmiştir. Anılan değişikliğe karşı Danıştay Altıncı Dairesinde açılan dava (E:2016/1576, E:2016/2337, E:2016/2875, E:2016/2573, E:2016/6801, E:2016/7554, E:2016/8077) dosyalarında 13.12.2016 tarihinde yürütmeyi durdurma kararı verilmiş, anılan karara karşı yapılan itirazlar Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından 11.10.2017 tarihinde reddedilmiş ve 12.05.2020 tarihinde anılan dosyalarda iptal kararları verilmiştir. (E:2016/2337 K:2020/4132, E:2016/2875 K:2020/4135, E:2016/2573 K:2020/4134, E:2016/6801 K:2020/4136, E:2016/7554 K:2020/4137, E:2016/8077 K:2020/4138, E:201671576, K:2020/4133 ).
27.10.2016 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yapılan değişiklikle, daha önce termik santral bulunmayan, planda tarım alanı ve orman alanı kullanımında bulunan Çorlu ve Vize bölgesinde kömüre dayalı termik santral alanı önerisi getirilmiş ve 1/100.000 ölçekli planın ... sayılı plan notunda da değişiklik yapılarak planda belirlenmiş olan enerji üretim alanları dışında yeni kömüre dayalı termik santral alanı önerisi yapılamayacağı biçimindeki plan notu (k bendi) iptal edilmiştir.
Bu kapsamda 27.10.2016 tarihli işlem ile ;
-Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 Ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı,
-İstanbul Çevre Düzeni Planı,(Çorlu Çerkezköy’de öngörülen termik santral alanının sadece bir kısmı Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 Ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı dahilinde olup diğer kısmı İstanbul Çevre Düzeni planı alanına dahil olduğundan)
-Tekirdağ 1/25.000 Ölçekli İl Çevre Düzeni Planı,
-Kırklareli 1/25.000 Ölçekli İl Çevre Düzeni Planı değişiklikleri yapılmıştır.
Anılan plan değişikliklerine karşı açılan davalar devam ederken 17.10.2017 tarihli plan değişikliği ile Çerkezköy Termik Santral alanı tamamen Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı alanı sınırlarına taşınmıştır.
27.10.2016 tarihli plan değişikliklerine karşı Danıştay Altıncı Dairesine açılan davalarda;
- E:2017/1351, E:2017/364, E:2017/1350, 2017/1255, E:201773301 sayılı dosyalarda; Kırklareli ili Vize ilçesinde önerilen termik santral alanı planlanması ve ... sayılı plan notunda yapılan değişikliğin iptali istenilmiş,
-E:2017/1256, E:2017/1283, E:2017/929, E:2017/693, E:2017/1972 sayılı dosyalarda; 27.10.2016 tarihinde yapılan değişikliklerin tamamının iptali istenilmiş,
-E:2017/1163, E:2017/694, E:2017/1601, E:2017/1164, E:2017/365, E:2017/648 saylı dosyalarda ise, 27.10.2016 tarihli değişiklikle belirlenen Çerkezköy Termik Santral alanı planlamasının ve ... sayılı plan notunda yapılan değişikliğin iptali istenilmiş,
-E: 2018/501, E:2018/4203, E:2018/2281, E:2018/2578, E:2018/2579, E:208/1988, E:2018/452, E:2018/2601, E:208/1555, E:2018/4105,E: 2018/4366 sayılı dosyalarda 17.10.2017 tarihli değişiklik ile konum değişikliği yapılan Çerkezköy Termik Santral alanı planlamasının iptali istenilmiştir.
Bütün davaların çözümü dosyalar bir bütün olarak ele alınmak suretiyle gerçekleştirilmiştir.
Bakılan dava ise, Kırklareli ili sınırları içerisinde kalan "... Termik Santrali" yapımı için 135 ha. büyüklüğündeki alanın "Enerji Üretim Alanı" olarak belirlenmesine yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 27.10.2016 tarihinde onaylanan Kırklareli ili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı ve ... sayılı plan notlarında yapılan değişiklik ile davacılar tarafından yapılan itirazların zımnen reddine ilişkin işlemlerin iptali istemine yöneliktir.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın Sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler bölümü altında düzenlenen Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması başlıklı 56. maddesi, herkesin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğunu belirterek çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek ödevini de Devlete ve vatandaşlara vermektedir.
Anayasal kuralın yaşama geçirilmesine dönük olarak; bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak amacıyla yürürlüğe konulan 2872 sayılı Çevre Kanununun 5491 sayılı Kanunla değişik 3. maddesinde çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin genel ilkeler belirlenmiştir. Bu ilkeler arasında; başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere herkes, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli olup bu konuda alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlü kılınması; bu alanlarındaki her türlü faaliyette işbirliği yapılmasını öngörmesi; arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan yetkili kuruluşları, karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetmekle zorunlu tutması; yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisinin sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilmesi ve çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkı esasını getirmesi; Bakanlık ve yerel yönetimleri, meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların çevre hakkını kullanacakları katılım ortamını yaratmakla yükümlü tutması bulunmaktadır.
İlkelerde yer alan çevrenin korunması, çevre kirliliği ve sürdürülebilir kalkınma kavramlarının açıklanması gerekmekte olup, bu kavramlar anılan Yasanın 2. maddesinde tanımlanmıştır. Çevrenin korunması; çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini, bozulmasını ve yok olmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye, çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların bütününü, çevre kirliliği: çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkiyi, sürdürülebilir kalkınma ise: Bugünkü ve gelecek kuşakların, sağlıklı bir çevrede yaşamasını güvence altına alan çevresel, ekonomik ve sosyal hedefler arasında denge kurulması esasına dayalı kalkınma ve gelişmeyi ifade etmektedir.
2872 sayılı Yasanın "Çevrenin korunması" başlıklı 9. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde, çevrenin korunması amacıyla; Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçlarının karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir hükmü yer almıştır.
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 37. maddesinin 4. fıkrası ile 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmış; aynı maddede, bu Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredilen görevleriyle ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanlığına yapılmış olan atıfların Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, bu görevlerle ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanına yapılmış olan atıfların Çevre ve Şehircilik Bakanına yapılmış sayılacağı belirtilmiş; 2. maddesinin 1/a fıkrası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, yerleşmeye, çevreye ve yapılaşmaya dair imar, çevre, yapı ve yapım mevzuatını hazırlamak, uygulamaları izlemek ve denetlemekle görevlendirilmiştir.
Anılan Kanun Hükmünde Kararnamenin 7. Maddesinin 1. Fıkrasının (c) bendinde: ”Havza ve bölge bazındaki çevre düzeni planları da dâhil her tür ve ölçekteki çevre düzeni planlarının ve imar planlarının yapılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, havza veya bölge bazında çevre düzeni planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak ve bu planların uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak” görevi Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğüne verilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanununun 9. maddesinin 1. fıkrasında da; "Bakanlık gerekli görülen hallerde, kamu yapıları ve enerji tesisleriyle ilgili alt yapı, üst yapı ve iletim hatlarına ilişkin imar planı ve değişikliklerinin, umumi hayata müessir afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanununun uygulanması amacıyla yapılması gereken planların ve plan değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropoliten imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, hava meydanı bulunan veya havayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re'sen onaylamaya yetkilidir." hükmü ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığının bu Kanundan kaynaklanan yetkileri de gösterilmiştir.
14.06.2014 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde Çevre Düzeni Planı, “Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan plan” olarak tanımlanmıştır.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 20. maddesinin 2. fıkrasında, çevre düzeni planı değişikliği esasları belirlenmiştir. Buna göre: “Çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabilir. Çevre düzeni planı değişikliklerinde; a) Kamu yatırımlarına, b) Çevrenin korunmasına, c) Çevre kirliliğinin önlenmesine, ç) Planın uygulanmasında karşılaşılan güçlükler ve maddi hataların giderilmesine, d) Değişen verilere bağlı olarak planın güncellenmesine, dair yeterli, geçerli ve gerekçeleri açık olan, altyapı etkilerini değerlendiren raporu içeren teklif ve talepler; idarece planın temel hedef, ilke, strateji ve politikaları kapsamında teknik ve yasal çerçevede değerlendirmeye alınarak sonuçlandırılır.” kuralı yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Davalı idarenin ehliyet ve süre itirazı yerinde görülmemiştir.
Davanın durumu ve uyuşmazlığın niteliğine göre, taşınmazların yerinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmasına karar verilmiş, uyuşmazlığın kaynaklandığı noktalar da göz önünde tutularak daha önceki revizyon çevre düzeni planını inceleyen bilirkişi kurulundan farklı olan bilirkişilere inceleme yaptırılmış olup, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümünden Prof. Dr. …, Prof. Dr. …, Prof. Dr. … resen seçilmiştir.
27.10.2016 tarihli ve 17.10.2017 tarihli değişikliklerin dava konusu edildiği E:2017/1351, E:2017/364, E:2017/1350, 2017/1255, E:201773301,E:2017/256, E:2017/1283, E:2017/929, E:2017/693, E:2017/1972,E: 2018/501, E:2018/4203, E:2018/2281, E:2018/2578, E:2018/2579, E:208/1988, E:2018/452, E:2018/2601, E:208/1555, E:2018/4105,E: 2018/4366 sayılı dosyalar için 8.05.2019 tarihinde birlikte yerinde keşif ve bilirkişi incelemesi gerçekleştirilmiştir.
Bilirkişi Kurulundan;
1-27.10.2016 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı, plan notu ile 1/25.000 ölçekli Kırklareli İl Çevre Düzeni Planında değişiklik yapılmasına ilişkin nedenlerin, Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde belirtilen, tanımlara, çevre düzeni planının niteliğine, bilgi ve verilerin toplanmasına ilişkin esaslara, çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda uygulanacak temel esaslara, planların hazırlanması, hazırlattırılması ve incelenmesi ve değişikliğine ilişkin idari ve teknik usullere, alt ölçekli planlarla ilişkisine ve plan hiyerarşisine uygunluğunun,
2-Uyuşmazlık konusu olan alan ve kömüre dayalı termik santral yapımına yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının 24.8.2009 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında 5.6.2013, 8.2.2015, tarihlerinde yapılan değişiklikler ve anılan değişiklikler için açılan davalarda daha önce verilmiş yargı kararlarına (Danıştay Altıncı Dairesi 5.11.2018 tarihli, E:2013/7533 K:2017/8788 sayılı karar Danıştay Altıncı Dairesi 13.12.2016 tarihli yürütmeyi durdurma isteminin kabulune ilişkin E:2016/2337 sayılı karar) aykırı düzenleme yapılıp yapılmadığının,
Bu çerçevede şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığına ilişkin tespit ve değerlendirmelerin yapılması istenilmiştir.
Bilirkişi Kurulu tarafından düzenlenen raporun sonuç kısmında:
"Dava konusu işlem, Çevre Düzeni Planı genelinde ve ilkesel açıdan ele alındığında, Trakya Bölgesi Ergene Havzasına ilişkin geçmiş plan ve yargı kararlarına aykırılıklar barındırmaktadır.
Uyuşmazlık konusu olan alan ve kömüre dayalı termik santral yapımına yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının 24.8.2009 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında 5.6.2013, 8.2.2015, tarihlerinde yapılan değişiklikler ve anılan değişiklikler için açılan davalarda daha önce verilmiş yargı kararının Trakya Bölgesi Ergene Havzası geneline ilişkin bir ilke kararı niteliği taşıdığı dikkate alındığında, bu bölgede bir plan değişikliği ile iki yeni termik santral alanı önerisi getirilmesi bu ilkesel yaklaşım ile ters düşmekte, anılan yargı kararıyla bağdaşmamaktadır.
Dava konusu planın tarımsal üretim vurgusu ve açıkça ifade edilmiş olan “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” gereği doğrultusunda davaya konu plan değişikliği işlem Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisine aykırılık taşımaktadır.
Plan değişikliği işlemi öncesindeki haliyle ... sayılı Plan Hükmü de planın ana kurgusu ve stratejileriyle uyumludur. Ancak davaya konu plan değişikliği ile burada yer alamayacak sanayi kullanımları içinden kömüre dayalı enerji üretim alanlarının ilgili plan hükmünden çıkarılmış olması söz konusu ana plan kararları ve stratejisiyle çelişmektedir.
Vize ve Çerkezköy’de termik santral yapımına olanak tanıyan plan değişikliklerinin Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisi, ana plan kararı ve yaklaşımlarına aykırılık taşıdığı görülmektedir. Tarımsal alanda ve orman alanlarında önerilen iki Termik Santral Alanı ile Çevre Düzeni Planının “bölgenin ülkesel anlamda en büyük potansiyeli olan tarımsal üretimi desteklemek” ilkesi; “tarım dışındaki fonksiyonları da bu doğrultuda düzenlemek” ve “sanayi gelişimini planlarla sınırlandırmak” ilkesi; “koruma kullanma dengesinin sağlanması” ilkesi; “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” ilkesi davaya konu plan değişikliği kararlarıyla zedelenmektedir. Planın bu ana ilkeleriyle bağdaşmayan bir plan değişikliği işlemi söz konusudur.
Plan Açıklama Raporunun ana hedefi ve yaklaşımı olarak belirtilen tarım alanlarının korunması; Trakya bölgesindeki aşırı sanayi büyümesinden kaynaklı olarak tarımsal ve doğal alanların kaybedilmesi ve yer altı sularının azalması ve kirlenmesinin engellenmesi yönündeki temel plan stratejileri dikkate alındığında, tarım (Vize örneğinde) ve orman (Çerkezköy örneğinde) alanları üzerine getirilen termik santral yapımına yönelik plan değişikliği işlemi ile çevre düzeni planının ana kararları, özellikle koruma-kullanma dengelerine ilişkin kurgu ve dolayısıyla plan bütünlüğü olumsuz etkilenmektedir.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde çevre düzeni planları için “çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabilir” ifadesi yer almakta olup, davaya konu plan değişikliği, planlama alanının alt bölgelerinde (Vize ve Çerkezköy’de) çevre düzeni planında belirlenen ana plan kararını ve bu kararın sürekliliği ile bütünlüğünü bozan nitelikte olduğu için işlem bu nedenle ilgili yönetmeliğe de aykırıdır."saptaması ve ifadeleri yer almaktadır.
Bilirkişi raporunda konunun, ülkemizin çok değerli havzalarından birisi olan Ergene Havzası'nın bu özelliği, Havzanın su kirliliği, toprak kirliliği, hava kirliliği, yeraltı su seviyesinin düşmesi ve çok nitelikli tarım topraklarının amacı dışında kullanılması gibi çok büyük çevre sorunlarıyla karşı karşıya olan ve bu yönlerden ayrıntılı analiz ve sentez çalışmalarını içeren plan analitik raporu üzerine hazırlanan ve temel vizyon ve hedef olarak çevreye duyarlılığı ve çevre kirliliğinin önlenmesini önceleyen 2009 onaylı revizyon çevre düzeni planı ve bu plan hakkında verilen yargı kararlarıyla birlikte ayrıntılı bir şekilde incelendiği ve raporun içeriğinin kapsamlı ve tutarlı olduğu görülmüştür. 27.10.2016 tarihli 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı ve uyuşmazlığa konu 1/25.000 ölçekli Kırklareli İl Çevre Düzeni Planı Değişikliğinin dava dosyası, birlikte keşif yapılan dosyalardaki bilgi ve belgelerle bilirkişi raporları birlikte değerlendirilerek incelenmiştir.
Bu durumda;
1-Çevre düzeni planlarında yapılacak değişikliklerle ilgili yukarıda içeriğine yer verilen ve mevzuata yansıyan ilkeler göz önüne alındığında; dava konusu değişikliklerin çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik olmadığı, plan değişikliğine davalı idarece neden olarak gösterilen hususların plana teknik ve bilimsel bir katkı sağlamadığı, Yönetmelik'teki ilkelere uygun olmadığı,
1/100.000 ölçekli revizyon çevre düzeni planı ve 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planında sanayi gelişiminin sınırlandırılmasının ana ilke olmasına karşın, planın vizyon ve ilkeleri ile taban tabana zıt ve aykırı biçimde, tarım toprakları aleyhine ve yeraltı su rezervlerine zarar verebilecek şekilde kömür çıkarılmasını öngören ve çevre kirliliğine yol açma potansiyeli bulunan sanayi/enerji yatırımlarını destekleyen planlamanın anılan ilkelerle uyumlu olmadığı;
Dava konusu plan değişikliğinde bu yönlerden planlama esaslarına ve hukuka uyarlık bulunmadığı anlaşılmış olup; davalı idarece bilirkişi raporuna bu hususlarla ilgili olarak yapılan itirazlar da yerinde görülmemiştir.
2-Plan Açıklama Raporunda, Trakya Bölgesi’nde kömür çıkarılmasının akiferler üzerinde yapacağı tahribatlar belirtilmesine karşın, Tekirdağ ili, Çerkezköy ilçesinde orman alanı üzerinde enerji üretim alanı (EÜA) gösterimi ile bölgedeki mevcut kömür rezervlerinin kullanılması amacıyla bir adet termik santral öngörülmesine ilişkin plan değişikliğinin santralin ihtiyaç duyacağı soğutma ve diğer kullanım suyunun, yeraltı su rezervleri üzerinde olumsuz yönde etki yapacak olması ve Ergene Havzasının başta gelen çevre sorunu haline gelen yeraltı su kaynaklarındaki hızlı azalışı nedeniyle yeraltı suyu kullanacak yeni sanayilerin kurulmasına izin verilmeyen Revizyon Çevre Düzeni Planı kararının sürdürülebilirlik ve planlama ilkelerine aykırı olması nedenleriyle uygun olmadığı;
Davalı idarenin; kömür çıkarımının çevreye ve doğal değerlere zarar vermeden, bu alanlar üzerinde olumsuz etkileri en aza indirmenin önemli olduğu, kömür çıkarmaya ilişkin çevre düzeni planının (ÇDP'nin) Plan Açıklama Raporunda bu yönde ifadelerin yer aldığı, bu planın yol gösterici ve stratejiler ürettiği, aksi yönde bilirkişi raporunda yapılan değerlendirmelerin doğru olmadığı, DSİ Genel Müdürlüğünün analizleri doğrultusunda oluşturulan 'Yer altı Suyu Besleme Alanları' ve 'Aşırı Yer Altı Suyu Çekim Alanları'nın plan kararı olarak ÇDP'de yer aldığı, planda aykırılık olmadığı yolundaki itirazlarının rapordaki saptamalar karşısında isabetsiz olduğu;
Dolayısıyla Ergene Havzasında planlanan diğer termik santrallerle (Çerkezköy) dava konusu alana yönelik termik santralin bütünlüğü dikkate alındığında, dava konusu 1/25.000 ölçekli plan değişikliği ile getirilen, Kırklareli Vize ilçesinde Ergene Havzasında başta gelen çevre sorunu haline gelen yeraltı su kaynaklarındaki hızlı azalış nedeniyle yeraltı suyu kullanacak yeni sanayilerin kurulmasına izin verilmemesine rağmen bu kapsamda bulunan ithal ve/veya yerli kaynaklı ve mevcut kömür rezervinin kullanılmasına dönük olarakkömüre dayalı termik santral (soğutma sistemi yönünden bir ayrım yapılmaksızın) kurulmasına olanak sağlayan dava konusu planlamanın Ergene Havzası açısından sürdürülebilirlik ilkesi, planlama esasları ve kamu yararına uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.
3-Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 Ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planının, ... sayılı plan notunda değişiklik yapılarak planda belirlenmiş olan enerji üretim alanları dışında yeni kömüre dayalı termik santral alanı önerisi yapılamayacağı biçimindeki plan notu olan (k) bendinin iptali ile üst ölçekte yapılan bu değişiklik ile bağlantılı olarak 1/25.000 ölçekli Kırklareli İl Çevre Düzeni Planının 1.110, 3.3.7 ve 2.50 sayılı plan notlarında da değişiklik yapılması hususuna gelince; 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planında amacın, bölgede ağırlıklı olarak tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesinin olması, bu planın gerek vizyon, gerek hedef ve ilkeler ve gerekse de amaç maddelerinin hiç birinde bölgenin bir enerji üretim bölgesi/alanı haline getirilmesi yönünde bir ifadenin yer almaması, aksine plan açıklama raporunda özellikle bu türden kirletici sanayilerin bölgede yer alamayacağına dair düzenlemelere yer verilmesine rağmen planın bütünselliğini tümüyle ortadan kaldıracak şekilde planın ana hedef, ilke ve amaçlarına aykırı olarak yapılan plan notu değişikliğinde hukuka uyarlık bulunmamıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Kırklareli ili sınırları içerisinde kalan "... Termik Santrali" yapımı için 135 ha. büyüklüğündeki alanın "Enerji Üretim Alanı" olarak belirlenmesine yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 27.10.2016 tarihinde onaylanan Kırklareli ili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı ve ... sayılı plan notlarında yapılan değişiklik ile davacılar tarafından yapılan itirazların zımnen reddine ilişkin işlemlerin İPTALİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
4. Keşif ve bilirkişi incelemesi giderinden artan …-TL'nin davacıya iadesine, posta gideri avanslarından artan tutarların kararın kesinleşmesinden sonra tarafların göstereceği hesaba iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 28/09/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.