Danıştay 6. Daire 2018/2281 Esas 2021/10232 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2018/2281
Karar No : 2021/10232

DAVACI :… Belediye Başkanlığı

VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı

VEKİLİ : Av. …

DAVALI İDARE YANINDA
MÜDAHİLLER :1- … Bakanlığı

VEKİLİ : Av. …

2- … Üretim A.Ş

VEKİLİ : Av. …

DAVANIN ÖZETİ :Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 17.10.2017 tarihinde onaylanan Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli revizyon çevre düzeni planı değişikliği ile bu değişikliğe davacı belediye tarafından yapılan … tarihli, ... sayılı itirazın reddine ilişkin ... tarihli, ... sayılı işlemin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Dava konusu plan değişikliği için teknik ve zorunlu sebep bulunmadığı, plan değişikliği ile getirilen kömüre dayalı termik santralin çevre açısından kirletici olduğu ve insan sağlığını tehlikeye attığı, 2009 tarihli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile Ergene Havzasındaki kirliliği önlemek için getirilen ilkelere aykırı olduğu, Danıştay Altıncı Dairesinin Trakya planlamasına dair daha önce verilmiş olan yargı kararlarına aykırı olduğu bu nedenlerle iptali gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI : Davanın öncelikle ehliyet ve süre yönünden reddedilmesi gereketiği, EÜAŞ Çerkezköy termik santralinin koordinatlarında değişiklik yapılması nedeniyle Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının talebi ile davaya konu çevre düzeni planı değişikliğinin yapıldığı, dava dilekçesindeki iddiaların genel itibariyle dayanaktan yoksun olmakla birlikte söz konusu iddiaların tamamına yakınının termik santral projesine ilişkin olduğu, davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmaktadır.

DAVALI YANINDA MÜDAHİLLERİN İDDİALARI:Trakya Bölgesinin, elektrik enerjisinin yoğun olarak tüketildiği ve talebin hızla artmakta olduğu, ancak güvenilir kaynak tedariğinin aynı ölçüde sağlanamadığı bir bölge olarak dikkat çektiği; Trakya Bölgesinde kurulması planlanan termik santrallerde yerli kömür kullanılacak olmasından ötürü kurulacak santralin kömür rezervlerine yakın olmasının yanında; su temini ve kaynaklara yakınlık, elektrik iletim hatlarına yakınlık, zemin koşulları, depremsellik, arazinin mülkiyet durumu, arazinin bitki ve orman örtüsü, yerleşim yerlerine uzaklık, ulaşım imkânları (karayolu, liman, demiryolu, havalimanı vb.), rakım ve çevresel etkenler değerlendirilerek en uygun lokasyon seçimi yapıldığı;yapılacak olan termik santralin, son teknolojik altyapı kullanılarak çevre kirliliğini minimuma indirecek şekilde üretime geçeceği; termik santral gibi kamu uhdesinde bulunan büyük enerji üretim tesislerinde üstün kamu yararının söz konusu olduğu bu nedenlerle davanın reddi gerektiği ileri sürülmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ... 'IN DÜŞÜNCESİ :Dava, Tekirdağ ili, Çerkezköy ilçesinde termik santral yapılması amacıyla "enerji üretim alanı" planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 17.10.2017 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Değişikliği(F.20 sayılı plan paftası)ile bu değişikliğe davacı belediye tarafından yapılan ... tarihli, ... sayılı itirazın reddine ilişkin ... tarihli, ... sayılı işlemin iptali istemiyle açılmıştır.
Uyuşmazlığın çözümü için yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporda; 24.8.2009 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında 5.6.2013 ve 8.2.2015 tarihlerinde yapılan değişiklikler ve anılan değişiklikler için açılan davalarda daha önce verilmiş yargı kararının Trakya Bölgesi Ergene Havzası geneline ilişkin bir ilke kararı niteliği taşıdığı, bu bölgede bir plan değişikliği ile termik santral alanı önerisi getirilmesinin bu ilkesel yaklaşım ile ters düştüğü, yargı kararıyla bağdaşmadığı, Çerkezköy’de orman alanları içinde termik santral yapımını öngören plan değişikliği işleminin 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planının “bölgenin ülkesel anlamda en büyük potansiyeli olan tarımsal üretimi desteklemek” ve “tarım dışındaki fonksiyonları da bu doğrultuda düzenlemek” ilkesi; “sanayi gelişimini planlarla sınırlandırmak” ilkesi; “koruma kullanma dengesinin sağlanması” ilkesi; “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” ilkesine aykırı olduğu, 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planının ana ilkeleriyle bağdaşmayan bir plan değişikliği işleminin söz konusu olduğu tespitlerine yer verilmiştir.
Tüm bu değerlendirmeler ışığında, ülkemizin bu eşsiz mekânında, kömüre dayalı termik santral planlanmasının doğal çevre için planlarda konulan mekânsal ilkelere, planlama esasları ile kamu yararına aykırılık taşıdığı ve dava konusu plan değişikliğinin hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu çevre düzeni planı değişikliğinin iptali gerektiği düşünülmektedir.


DANIŞTAY SAVCISI … DÜŞÜNCESİ:Dava, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 17.10.2017 tarihinde onaylanan Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli revizyon çevre düzeni planı değişikliği ile bu değişikliğe davacı belediye tarafından yapılan ... tarihli, ... sayılı itirazın reddine ilişkin ... tarihli, ... sayılı işlemin iptali istemiyle açılmıştır.
Danıştay Altıncı Dairesince yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporda özetle, dava konusu işlemin Çevre Düzeni Planı genelinde ve ilkesel açıdan ele alındığında, Trakya Bölgesi Ergene Havzasına ilişkin geçmiş plan ve yargı kararlarına aykırılıklar barındırdığı, uyuşmazlık konusu olan alan ve kömüre dayalı termik santral yapımına yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının 24.8.2009 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında 5.6.2013 ve 8.2.2015 tarihlerinde yapılan değişiklikler ve anılan değişiklikler için açılan davalarda verilmiş yargı kararına ters düştüğü, 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planının Plan Açıklama Raporunda açıkça ifade edilmiş olan “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” gereği doğrultusunda davaya konu 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli plan değişikliği işlemlerinin 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planının ana stratejisine aykırılık taşıdığı, Çerkezköy’de, sanayi ve konut gelişiminin bu derece yoğunlaştığı bir yapılı çevrede, yerleşimin kuzeydoğusundaki yeşil ve açık alanların (orman alanının) korunması yönündeki plan kararı sürdürülmeyerek, yapılan davaya konu plan değişikliği işlemleri ile sanayi ve enerji üretim işlevinin orman alanlarının içine de dağınık biçimde yayılmasının öngörülmesinin şehircilik ve planlama ilkeleri açısından doğru bir planlama yaklaşımı olmadığı, Çerkezköy’de orman alanları içinde termik santral yapımına olanak tanıyan plan değişikliklerinin Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisi, ana plan kararı ve yaklaşımlarına aykırılık taşıdığı, orman alanlarında önerilen Termik Santral Alanı ile Çevre Düzeni Planının “bölgenin ülkesel anlamda en büyük potansiyeli olan tarımsal üretimi desteklemek” ilkesi; “tarım dışındaki fonksiyonları da bu doğrultuda düzenlemek” ve “sanayi gelişimini planlarla sınırlandırmak” ilkesi; “koruma kullanma dengesinin sağlanması” ilkesi; “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” ilkesinin davaya konu plan değişikliği kararlarıyla zedelendiği, planın bu ana ilkeleriyle bağdaşmadığı, Plan Açıklama Raporunun ana hedefi ve yaklaşımı olarak belirtilen tarım alanlarının korunması; Trakya bölgesindeki aşırı sanayi büyümesinden kaynaklı olarak tarımsal ve doğal alanların kaybedilmesi ve yer altı sularının azalması ve kirlenmesinin engellenmesi yönündeki temel plan stratejileri dikkate alındığında, orman alanları üzerine getirilen termik santral yapımına yönelik plan değişikliği işlemi ile çevre düzeni planının ana kararları, özellikle koruma-kullanma dengelerine ilişkin kurgu ve dolayısıyla plan bütünlüğünün olumsuz etkilendiği, davaya konu plan değişikliği, planlama alanının alt bölgelerinde çevre düzeni planında belirlenen ana plan kararını ve bu kararın sürekliliği ile bütünlüğünü bozan nitelikte olduğundan Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğine de aykırı olduğu belirtilmiştir.
Dava dosyasında bulunan bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden, orman arazisi aleyhine ve yeraltı su rezervlerine zarar verebilecek şekilde kömür çıkarılmasını öngören ve çevre kirliliğine yol açma potansiyeli bulunan sanayi/enerji yatırımlarını destekleyen dava konusu plan değişikliklerinin yeşil ve açık alanların (orman alanının) korunması yönündeki plan ilkeleriyle uyumlu olmadığı, Çevre Düzeni Planında belirlenen ana plan kararını ve bu kararın sürekliliği ile bütünlüğünü bozan nitelikte olduğu için ilgili yönetmeliğe de aykırı olduğu anlaşıldığından, dava konusu plan değişikliklerinde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu plan değişikliklerinin iptaline karar verilmesi gerektiği, düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı 24.08.2009 tarihinde onaylanmış, bu planın bütününün iptali istemiyle Danıştay Altıncı Dairesinin E:2010/797, E:2010/1051, E:2010/1281, E:2010/1361 ve E:2010/3829 sayılı dosyalarda açılan davalarda, 03.07.2012 tarihinde "Plan Politikaları" kapsamında saptanan yedi madde (3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5, 3.6, 3.7 sayılı maddeler), "Arazi Kullanım Kararları" kapsamında saptanan sekiz madde (3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 3.14, 3.15 sayılı maddeler), "Plan Hükümleri" kapsamında saptanan dokuz madde (3.16, 3.17, 3.18, 3.19, 3.20, 3.21, 3.22, 3.23, 3.24 sayılı maddeler) ve "Yargı Kararları" kapsamında saptanan iki madde (4.1 ve 4.2 sayılı maddeler) olmak üzere toplam yirmialtı madde yönünden yürütmenin durdurulmasına, diğer kısımları yönünden ise yürütmenin durdurulması isteminin reddine bilahare 25.12.2013 tarihinde yürütmesi durdurulan bölümler yönünden revizyon çevre düzeni planının iptaline, diğer yönlerden ise davanın reddine karar verilmiştir.
09.05.2013 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanan Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı Değişikliği yapılmış, aynı tarihte 1/25.000 ölçekli Tekirdağ İl Çevre Düzeni Planı ve plan notlarında değişikliğe gidilmiş, 1/100.000 ölçekli plan değişikliğine karşı Danıştay Altıncı Dairesinde açılan davalarda, (E:2013/7533, E:2014/2286, E:2013/8004, E:2013/8016, E:2014/5700, E:2014/9970, sayılı davalar) 29.9.2015 tarihinde yürütmenin durdurulması isteminin kısmen kabulüne, kısmen reddine karar verilmiş, 21.09.2017 tarihinde E: 2014/2286, sayılı dosyada, 5.11.2018 tarihinde E: 2013/7533, E:2013/8004, E:2013/8016, E:2014/5700, E:2014/9970 sayılı dosyalarda dava konusu planın "Şarköy-Kızılcaterzi Köyünde “E” Enerji Üretim ve Depolama Alanı gösterimi ve Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali inşa edilmesine" ilişkin plan notlarının iptali istemiyle açılan davanın reddine, bu kısımlar dışında kalan dava konusu planın iptaline, karar verilmiştir.
8.10.2015 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı ve Plan hükümlerinde ve 1/25.000 ölçekli Tekirdağ İl Çevre Düzeni Planı ve plan notlarında değişikliğe gidilmiş, Marmaraereğlisi-Sultanköy bölgesinde enerji üretim alanlarına ilişkin plan notları değiştirilmiş, planlama kapsamında yasaklı faaliyet olarak gösterilen kömüre dayalı termik santrale enerji üretim alanlarında istisna olarak izin verilmiştir. Anılan değişikliğe karşı Danıştay Altıncı Dairesinde açılan dava (E:2016/1576, E:2016/2337, E:2016/2875, E:2016/2573, E:2016/6801, E:2016/7554, E:2016/8077) dosyalarında 13.12.2016 tarihinde yürütmeyi durdurma kararı verilmiş, anılan karara karşı yapılan itirazlar Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından 11.10.2017 tarihinde reddedilmiş ve 12.05.2020 tarihinde anılan dosyalarda iptal kararları verilmiştir. ( E:2016/2337 K:2020/4132, E:2016/2875 K:2020/4135, E:2016/2573 K:2020/4134, E:2016/6801 K:2020/4136, E:2016/7554 K:2020/4137, E:2016/8077 K:2020/4138, E:201671576, K:2020/4133 ).
27.10.2016 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yapılan değişiklikle, daha önce termik santral bulunmayan, planda tarım alanı ve orman alanı kullanımında bulunan Çorlu ve Vize bölgesinde kömüre dayalı termik santral alanı önerisi getirilmiş ve 1/100.000 ölçekli planın 2.10.31.1 sayılı plan notunda da değişiklik yapılarak planda belirlenmiş olan enerji üretim alanları dışında yeni kömüre dayalı termik santral alanı önerisi yapılamayacağı biçimindeki plan notu (k bendi) iptal edilmiştir.
Bu kapsamda 27.10.2016 tarihli işlem ile ;
-Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 Ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı,
-İstanbul Çevre Düzeni Planı,(Çorlu Çerkezköy’de öngörülen termik santral alanının sadece bir kısmı Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 Ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı dahilinde olup diğer kısmı İstanbul Çevre Düzeni planı alanına dahil olduğundan)
-Tekirdağ 1/25.000 Ölçekli İl Çevre Düzeni Planı,
-Kırklareli 1/25.000 Ölçekli İl Çevre Düzeni Planı değişiklikleri yapılmıştır.
Anılan plan değişikliklerine karşı açılan davalar devam ederken 17.10.2017 tarihli plan değişikliği ile Çerkezköy Termik Santral alanı tamamen Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı alanı sınırlarına taşınmıştır.
27.10.2016 tarihli plan değişikliklerine karşı Danıştay Altıncı Dairesine açılan davalarda;
- E:2017/1351, E:2017/364, E:2017/1350, 2017/1255, E:201773301 sayılı dosyalarda; Kırklareli ili Vize ilçesinde önerilen termik santral alanı planlanması ve 2.10.31.1 sayılı plan notunda yapılan değişikliğin iptali istenilmiş,
-E:2017/1256, E:2017/1283, E:2017/929, E:2017/693, E:2017/1972 sayılı dosyalarda; 27.10.2016 tarihinde yapılan değişikliklerin tamamının iptali istenilmiş,
-E:2017/1163, E:2017/694, E:2017/1601, E:2017/1164, E:2017/365, E:2017/648 saylı dosyalarda ise, 27.10.2016 tarihli değişiklikle belirlenen Çerkezköy Termik Santral alanı planlamasının ve 2.10.31.1 sayılı plan notunda yapılan değişikliğin iptali istenilmiş,
-E: 2018/501, E:2018/4203, E:2018/2281, E:2018/2578, E:2018/2579, E:208/1988, E:2018/452, E:2018/2601, E:208/1555, E:2018/4105,E: 2018/4366 sayılı dosyalarda 17.10.2017 tarihli değişiklik ile konum değişikliği yapılan Çerkezköy Termik Santral alanı planlamasının iptali istenilmiştir.
Bütün davaların çözümü dosyalar bir bütün olarak ele alınmak suretiyle gerçekleştirilmiştir.
Bakılan dava, Tekirdağ ili, Çerkezköy ilçesinde termik santral yapılması amacıyla "enerji üretim alanı" planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 17.10.2017 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı değişikliği (F.20 sayılı plan paftası)ile bu değişikliğe davacı belediye tarafından yapılan ... tarihli, ... sayılı itirazın reddine ilişkin ... tarihli, ... sayılı işlemin iptali istemine yöneliktir.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın Sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler bölümü altında düzenlenen Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması başlıklı 56. maddesi, herkesin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğunu belirterek çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek ödevini de Devlete ve vatandaşlara vermektedir.
Anayasal kuralın yaşama geçirilmesine dönük olarak; bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak amacıyla yürürlüğe konulan 2872 sayılı Çevre Kanununun 5491 sayılı Kanunla değişik 3. maddesinde çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin genel ilkeler belirlenmiştir. Bu ilkeler arasında; başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere herkes, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli olup bu konuda alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlü kılınması; bu alanlarındaki her türlü faaliyette işbirliği yapılmasını öngörmesi; arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan yetkili kuruluşları, karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetmekle zorunlu tutması; yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisinin sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilmesi ve çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkı esasını getirmesi; Bakanlık ve yerel yönetimleri, meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların çevre hakkını kullanacakları katılım ortamını yaratmakla yükümlü tutması bulunmaktadır.
İlkelerde yer alan çevrenin korunması, çevre kirliliği ve sürdürülebilir kalkınma kavramlarının açıklanması gerekmekte olup, bu kavramlar anılan Yasanın 2. maddesinde tanımlanmıştır. Çevrenin korunması; çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini, bozulmasını ve yok olmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye, çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların bütününü, çevre kirliliği: çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkiyi, sürdürülebilir kalkınma ise: Bugünkü ve gelecek kuşakların, sağlıklı bir çevrede yaşamasını güvence altına alan çevresel, ekonomik ve sosyal hedefler arasında denge kurulması esasına dayalı kalkınma ve gelişmeyi ifade etmektedir.
2872 sayılı Yasanın "Çevrenin korunması" başlıklı 9. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde, çevrenin korunması amacıyla; Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçlarının karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir hükmü yer almıştır.
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 37. maddesinin 4. fıkrası ile 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmış; aynı maddede, bu Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredilen görevleriyle ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanlığına yapılmış olan atıfların Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, bu görevlerle ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanına yapılmış olan atıfların Çevre ve Şehircilik Bakanına yapılmış sayılacağı belirtilmiş; 2. maddesinin 1/a fıkrası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, yerleşmeye, çevreye ve yapılaşmaya dair imar, çevre, yapı ve yapım mevzuatını hazırlamak, uygulamaları izlemek ve denetlemekle görevlendirilmiştir.
Anılan Kanun Hükmünde Kararnamenin 7. Maddesinin 1. Fıkrasının (c) bendinde: ”Havza ve bölge bazındaki çevre düzeni planları da dâhil her tür ve ölçekteki çevre düzeni planlarının ve imar planlarının yapılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, havza veya bölge bazında çevre düzeni planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak ve bu planların uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak” görevi Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğüne verilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanununun 9. maddesinin 1. fıkrasında da; "Bakanlık gerekli görülen hallerde, kamu yapıları ve enerji tesisleriyle ilgili alt yapı, üst yapı ve iletim hatlarına ilişkin imar planı ve değişikliklerinin, umumi hayata müessir afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanununun uygulanması amacıyla yapılması gereken planların ve plan değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropoliten imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, hava meydanı bulunan veya havayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re'sen onaylamaya yetkilidir." hükmü ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığının bu Kanundan kaynaklanan yetkileri de gösterilmiştir.
14.06.2014 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde Çevre Düzeni Planı, “Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan plan” olarak tanımlanmıştır.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 20. maddesinin 2. fıkrasında, çevre düzeni planı değişikliği esasları belirlenmiştir. Buna göre: “Çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabilir. Çevre düzeni planı değişikliklerinde; a) Kamu yatırımlarına, b) Çevrenin korunmasına, c) Çevre kirliliğinin önlenmesine, ç) Planın uygulanmasında karşılaşılan güçlükler ve maddi hataların giderilmesine, d) Değişen verilere bağlı olarak planın güncellenmesine, dair yeterli, geçerli ve gerekçeleri açık olan, altyapı etkilerini değerlendiren raporu içeren teklif ve talepler; idarece planın temel hedef, ilke, strateji ve politikaları kapsamında teknik ve yasal çerçevede değerlendirmeye alınarak sonuçlandırılır.” kuralı yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Davalı idarenin ehliyet ve süre itirazı yerinde görülmemiştir.
Davanın durumu ve uyuşmazlığın niteliğine göre, taşınmazların yerinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmasına karar verilmiş, uyuşmazlığın kaynaklandığı noktalar da göz önünde tutularak daha önceki revizyon çevre düzeni planını inceleyen bilirkişi kurulundan farklı olan bilirkişilere inceleme yaptırılmış olup, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümünden Prof. Dr. …, Prof. Dr. …, Prof. Dr. … resen seçilmiştir.
27.10.2016 tarihli ve 17.10.2017 tarihli değişikliklerin dava konusu edildiği E:2017/1351, E:2017/364, E:2017/1350, 2017/1255, E:201773301,E:2017/256, E:2017/1283, E:2017/929, E:2017/693, E:2017/1972,E: 2018/501, E:2018/4203, E:2018/2281, E:2018/2578, E:2018/2579, E:208/1988, E:2018/452, E:2018/2601, E:208/1555, E:2018/4105,E: 2018/4366 sayılı dosyalar için 8.05.2019 tarihinde birlikte yerinde keşif ve bilirkişi incelemesi gerçekleştirilmiştir.
Bilirkişi Kurulundan;
1-17.10.2017 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı ve plan notunda değişiklik yapılmasına ilişkin nedenlerin, Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde belirtilen, tanımlara, çevre düzeni planının niteliğine, bilgi ve verilerin toplanmasına ilişkin esaslara, çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda uygulanacak temel esaslara, planların hazırlanması, hazırlattırılması ve incelenmesi ve değişikliğine ilişkin idari ve teknik usullere, alt ölçekli planlarla ilişkisine ve plan hiyerarşisine uygunluğunun,
2-Uyuşmazlık konusu olan alan ve kömüre dayalı termik santral yapımına yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının 24.8.2009 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında 5.6.2013, 8.2.2015, tarihlerinde yapılan değişiklikler ve anılan değişiklikler için açılan davalarda daha önce verilmiş yargı kararlarına (Danıştay Altıncı Dairesi 5.11.2018 tarihli, E:2013/7533 K:2017/8788 sayılı karar Danıştay Altıncı Dairesi 13.12.2016 tarihli yürütmeyi durdurma isteminin kabulune ilişkin E:2016/2337 sayılı karar) aykırı düzenleme yapılıp yapılmadığının,
Bu çerçevede plan değişikliğinin şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığına ilişkin tespit ve değerlendirmelerin yapılması istenilmiştir.
Bilirkişi Kurulu tarafından düzenlenen raporun sonuç kısmında:
"Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 17.10.2017 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli Tekirdağ İli Çevre Düzeni Planı Değişikliği ile bu işlemin dayanağı niteliğinde aynı tarihte aynı Bakanlıkça onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Değişikliğinin iptali istemi ile açılan davada Bilirkişi Kurulumuz aşağıdaki sonuç görüşlerine ulaşmıştır:
Dava konusu işlemler ile bu bölgede termik santral alanı planlanması yaklaşımı 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı genelinde ve ilkesel açıdan ele alındığında, Trakya Bölgesi Ergene Havzasına ilişkin geçmiş plan ve yargı kararlarına aykırılıklar barındırmaktadır.
Uyuşmazlık konusu olan alan ve kömüre dayalı termik santral yapımına yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının 24.8.2009 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında 5.6.2013 ve 8.2.2015 tarihlerinde yapılan değişiklikler ve anılan değişiklikler için açılan davalarda daha önce verilmiş yargı kararının Trakya Bölgesi Ergene Havzası geneline ilişkin bir ilke kararı niteliği taşıdığı dikkate alındığında, bu bölgede bir plan değişikliği ile termik santral alanı önerisi getirilmesi bu ilkesel yaklaşım ile ters düşmekte, anılan yargı kararıyla bağdaşmamaktadır. Bu saptama hem 1/100.000 hem de 1/25.000 ölçekli davaya konu plan değişikliği için geçerlidir.
1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planının Plan Açıklama Raporunda açıkça ifade edilmiş olan “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” gereği doğrultusunda davaya konu 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli plan değişikliği işlemleri 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planının ana stratejisine aykırılık taşımaktadır.
Çerkezköy’de, sanayi ve konut gelişiminin bu derece yoğunlaştığı bir yapılı çevrede, yerleşimin kuzeydoğusundaki yeşil ve açık alanların (orman alanının) korunması yönündeki plan kararı sürdürülmeyerek, yapılan davaya konu plan değişikliği işlemleri ile sanayi ve enerji üretim işlevinin orman alanlarının içine de dağınık biçimde yayılmasının öngörülmesi şehircilik ve planlama ilkeleri açısından doğru bir planlama yaklaşımı değildir.
Çerkezköy’de orman alanları içinde termik santral yapımını öngören plan değişikliği işlemleri 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planının “bölgenin ülkesel anlamda en büyük potansiyeli olan tarımsal üretimi desteklemek” ve “tarım dışındaki fonksiyonları da bu doğrultuda düzenlemek” ilkesi; “sanayi gelişimini planlarla sınırlandırmak” ilkesi; “koruma kullanma dengesinin sağlanması” ilkesi; “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” ilkesine aykırıdır ve bu ana ilkeleri zedelemektedir. 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planının ana ilkeleriyle bağdaşmayan bir plan değişikliği işlemi söz konusudur.
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Plan Açıklama Raporunun ana hedefi ve yaklaşımları kapsamında belirtilen “Trakya bölgesindeki aşırı sanayi büyümesinden kaynaklı olarak tarımsal ve doğal alanların kaybedilmesi ve yer altı sularının azalması ve kirlenmesinin engellenmesi” yönündeki temel plan stratejileri dikkate alındığında, Çerkezköy’de orman alanları üzerine getirilen termik santral yapımına yönelik 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli plan değişikliği işlemleri ile 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planının ana kararları, özellikle koruma-kullanma dengelerine ilişkin kurgu ve dolayısıyla plan bütünlüğü olumsuz etkilenmektedir.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde çevre düzeni planları için “çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabilir” ifadesi yer almakta olup, davaya konu plan değişikliği, planlama alanının bu alt bölgesinde (Çerkezköy’de) çevre düzeni planında belirlenen ana plan kararını ve bu kararın sürekliliği ile bütünlüğünü bozan nitelikte olduğu için işlemler bu nedenle ilgili yönetmeliğe de aykırıdır." saptaması ve ifadeleri yer almaktadır.
Bilirkişi raporunda konunun, ülkemizin çok değerli havzalarından birisi olan Ergene Havzası'nın bu özelliği, Havzanın su kirliliği, toprak kirliliği, hava kirliliği, yeraltı su seviyesinin düşmesi ve çok nitelikli tarım topraklarının amacı dışında kullanılması gibi çok büyük çevre sorunlarıyla karşı karşıya olan ve bu yönlerden ayrıntılı analiz ve sentez çalışmalarını içeren plan analitik raporu üzerine hazırlanan ve temel vizyon ve hedef olarak çevreye duyarlılığı ve çevre kirliliğinin önlenmesini önceleyen 2009 onaylı revizyon çevre düzeni planı ve bu plan hakkında verilen yargı kararlarıyla birlikte ayrıntılı bir şekilde incelendiği ve raporun içeriğinin kapsamlı ve tutarlı olduğu görülmüştür. Uyuşmazlığa konu 17.10.2017 tarihli 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliği, dava dosyası, bilirkişi raporu, birlikte keşif yapılan diğer dosyalardaki bilgi ve belgelerle bilirkişi raporları birlikte değerlendirilerek incelenmiştir.
Bu durumda;
1-Çevre düzeni planlarında yapılacak değişikliklerle ilgili yukarıda içeriğine yer verilen ve mevzuata yansıyan ilkeler göz önüne alındığında; dava konusu değişikliklerin çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik olmadığı, plan değişikliğine davalı idarece neden olarak gösterilen hususların plana teknik ve bilimsel bir katkı sağlamadığı, Yönetmelik'teki ilkelere uygun olmadığı,
1/100.000 ölçekli revizyon çevre düzeni planı ve 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planında sanayi gelişiminin sınırlandırılmasının ana ilke olmasına karşın, planın vizyon ve ilkeleri ile taban tabana zıt ve aykırı biçimde, tarım toprakları aleyhine ve yeraltı su rezervlerine zarar verebilecek şekilde kömür çıkarılmasını öngören ve çevre kirliliğine yol açma potansiyeli bulunan sanayi/enerji yatırımlarını destekleyen planlamanın anılan ilkelerle uyumlu olmadığı;
Dava konusu plan değişikliğinde bu yönlerden planlama esaslarına ve hukuka uyarlık bulunmadığı anlaşılmış olup; davalı idarece bilirkişi raporuna bu hususlarla ilgili olarak yapılan itirazlar da yerinde görülmemiştir.
2-Plan Açıklama Raporunda, Trakya Bölgesi’nde kömür çıkarılmasının akiferler üzerinde yapacağı tahribatlar belirtilmesine karşın, Tekirdağ ili, Çerkezköy ilçesinde orman alanı üzerinde enerji üretim alanı (EÜA) gösterimi ile bölgedeki mevcut kömür rezervlerinin kullanılması amacıyla bir adet termik santral öngörülmesine ilişkin plan değişikliğinin santralin ihtiyaç duyacağı soğutma ve diğer kullanım suyunun, yeraltı su rezervleri üzerinde olumsuz yönde etki yapacak olması ve Ergene Havzasının başta gelen çevre sorunu haline gelen yeraltı su kaynaklarındaki hızlı azalışı nedeniyle yeraltı suyu kullanacak yeni sanayilerin kurulmasına izin verilmeyen Revizyon Çevre Düzeni Planı kararının sürdürülebilirlik ve planlama ilkelerine aykırı olması nedenleriyle uygun olmadığı;
Davalı idarenin; kömür çıkarımının çevreye ve doğal değerlere zarar vermeden, bu alanlar üzerinde olumsuz etkileri en aza indirmenin önemli olduğu, kömür çıkarmaya ilişkin çevre düzeni planının (ÇDP'nin) Plan Açıklama Raporunda bu yönde ifadelerin yer aldığı, bu planın yol gösterici ve stratejiler ürettiği, aksi yönde bilirkişi raporunda yapılan değerlendirmelerin doğru olmadığı, DSİ Genel Müdürlüğünün analizleri doğrultusunda oluşturulan 'Yer altı Suyu Besleme Alanları' ve 'Aşırı Yer Altı Suyu Çekim Alanları'nın plan kararı olarak ÇDP'de yer aldığı, planda aykırılık olmadığı yolundaki itirazlarının rapordaki saptamalar karşısında isabetsiz olduğu;
Dolayısıyla dava konusu 1/100.000 ölçekli plan değişikliği ile getirilen Kırklareli Vize İlçesi ve Çerkezköy de ( 2016 değişikliği ile önerilen ve 2017 değişikliği ile konumu değişen) Ergene Havzasında başta gelen çevre sorunu haline gelen yeraltı su kaynaklarındaki hızlı azalış nedeniyle yeraltı suyu kullanacak yeni sanayilerin kurulmasına izin verilmemesine rağmen bu kapsamda bulunan ithal ve/veya yerli kaynaklı ve mevcut kömür rezervinin kullanılmasına dönük olarak kömüre dayalı termik santral (soğutma sistemi yönünden bir ayrım yapılmaksızın) kurulmasına olanak sağlayan planlamanın Ergene Havzası açısından sürdürülebilirlik ilkesine, planlama esaslarına ve kamu yararına uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Tekirdağ ili, Çerkezköy ilçesinde termik santral yapılması amacıyla "enerji üretim alanı" planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 17.10.2017 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Değişikliği (F.20 sayılı plan paftası)ile bu değişikliğe davacı belediye tarafından yapılan ... tarihli, ... sayılı itirazın reddine ilişkin ... tarihli, ... sayılı işlemin İPTALİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
4. Keşif ve bilirkişi incelemesi giderinden artan …-TL'nin davacıya iadesine, posta gideri avanslarından artan tutarların kararın kesinleşmesinden sonra tarafların göstereceği hesaba iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 28/09/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.