Danıştay 6. Daire 2019/19466 Esas 2021/10347 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/19466
Karar No : 2021/10347


DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1-…
VEKİLİ : Av. …
2- … Başkanlığı-…
VEKİLİ : Av. …

MÜDAHİL (DAVALILAR YANINDA): … Belediye Başkanlığı - …
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU : Rize ili, Hemşin ilçesi, Ortaköy Mahallesinde ilan edilen rezerv yapı alanı içerisinde bulunan taşınmazların, bölgedeki sağlıksız yapılaşmanın çözümüne yönelik projenin ivedilikle hayata geçirilmesi amacıyla Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 18/09/2019 tarih ve 30892 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 17/09/2019 tarih ve 1553 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının, … ada, … parsel sayılı taşınmaz yönünden iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının amacının bölgedeki sağlıksız yapılaşmanın çözümüne yönelik projenin hayata geçirilmesi olduğu, davaya konu projenin … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih, E:…, K:… sayılı kararıyla iptaline karar verilen proje olduğu, Danıştay Altıncı Dairesinin 11/03/2015 tarih, E:2012/1897, K:2015/1446 sayılı iptal kararında kentsel dönüşüm ve gelişim projesinin, bölgenin fiziksel çevresiyle olan ilişkisi, niteliği ve yer seçimi itibarıyla kentin gelişme yön ve potansiyelleri ile uyumlu olmadığı, planlama ve şehircilik ilkelerine uygun olmadığının belirtildiği, anılan kararlara esas alınan bilirkişi raporları incelendiğinde dava konusu projenin uygulanmaya devam edilmesinin dava konusu kararda yer alan amacın tam tersi sonuca yol açacağı, tüm kent merkezinin ve tarım alanlarının kamulaştırılmasının uygun olmadığı, mülkiyet hakkının ağır ihlaline yol açan ölçüsüz, orantısız bir işlem olduğu ve dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMASI :
Cumhurbaşkanlığı tarafından; taşınmazların sürekli yağış alan bölgede can ve mal kayıplarına sebebiyet vermemesi ve inşaatı devam eden projeyle ilgili plan bütünlüğünde yapılacak çalışmaları akamete uğratmaması, bu kapsamda anlaşma yapan hak sahiplerinin kamulaştırmadan kaynaklanan gecikme nedeniyle mağduriyet yaşamaması için işin aciliyetine binaen acele kamulaştırma kararının alındığı, Ortaköy Mahallesi sınırları içerisinde yer alan parseller üzerindeki mevcut yapılaşmaların çoğunluğunun gecekondu, kaçak ve çarpık yapılar olduğu, altyapılarının yetersiz olması sebebiyle anılan yapıların tasfiye edilmesi gerektiği, bu yapıların bulunduğu alanlarda mülkiyet, imar, altyapı gibi sorunların çözülemediği dikkate alınarak ilçenin planlı gelişmesi, yöresel özellikleri ile ön plana çıkan bir yaşam alanının ortaya çıkmasının sağlanması amacıyla 6306 sayılı Kanunun 2. maddesinin (c) bendi uyarınca “rezerv yapı alanı” olarak ilan edildiği ve dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
TOKİ Başkanlığı tarafından; Ortaköy Mahallesi sınırları içerisinde yer alan mevcut yapılaşmaların çoğunluğunun gecekondu, kaçak ve çarpık yapılar olduğu, altyapılarının yetersiz olması sebebiyle anılan yapıların tasfiye edilmesi gerektiği, bu yapıların bulunduğu alanlarda mülkiyet, imar, altyapı gibi sorunların çözülemediği dikkate alınarak ilçenin planlı gelişmesi, yöresel özellikleri ile ön plana çıkan bir yaşam alanının ortaya çıkmasının sağlanması amacıyla 6306 sayılı Kanunun 2. maddesinin (c) bendi uyarınca “rezerv yapı alanı” olarak ilan edildiği, mülkiyet birliğinin sağlanarak yapılaşmanın ivedilikle sağlanması amacıyla rezerv alan ilan edilen alandaki taşınmazların acele kamulaştırılmasında kamu yararı görüldüğü, gecekondu tarzı çarpık yapıların tasfiye edilerek yüksek standartlarda yöresel özelliklere saygılı, halkın ihtiyaçlarını önceleyen, mevcut kullanım sürekliliğinin devamının sağlayacak özellikte yaşam alanı oluşturulması, davacının ileri sürdüğü hususların eski imar planı ile ilgili olduğu, rezerv alan ilanına bağlı olan acele kamulaştırma kararı ve yeni imar planıyla bağlantısının olmadığı ve dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

MÜDAHİLİN (DAVALILAR YANINDA) SAVUNMASININ ÖZETİ: 1400 tapu malikinden 1320'si ile rızaen anlaşma sağlandığı, bu işlemler sonucunda 32.000 m² alanın kamulaştırmasının tamamlandığı, inşaat sürecinin başladığı, projenin ihale edilmesinden 90 gün sonra … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi tarafından kentsel dönüşüm kararına ilişkin meclis kararının iptal edildiği, bunun üzerine sahadaki çalışmalara ara verildiği, ancak gerçekleştirilen bütün çalışmalar dikkate alındığında projeden vazgeçilmesi halinde hak sahiplerinin mağdur olacağı, sahada yapılan geri dönülemez düzenlemeler sebebiyle heyelan tehlikesi oluşacağı, proje alanının 24/07/2019 tarih ve 172203 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı onayıyla rezerv yapı alanı olarak belirlendiği, proje alanında gelinen durum gözönünde bulundurularak alanda can ve mal güvenliğini sağlamak ve mağduriyetleri gidermek adına proje alanında kalan kamulaştırma işlemleri tamamlanmayan 10 parselle ilgili olarak acele kamulaştırma kararının alındığı, 12 bloktan 7 bloğun kaba inşaatının tamamlandığı, 1500 fore kazıktan 700 adedinin çakıldığı, alandaki heyelan riskinin ortadan kalkması için inşaatların en kısa sürede tamamlanması gerektiği ve dava konusu işlemde usul ve hukuka aykırılık bulunmadığı öne sürülerek davanın reddi gerektiği ileri savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'IN DÜŞÜNCESİ : Dava Rize ili, Hemşin ilçesi, Ortaköy Mahallesinde ilan edilen rezerv yapı alanı içerisinde bulunan özel mülkiyete konu parsellerin Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından acele kamulaştırılması için alınan 17.09.2019 tarihli, 1553 sayılı Cumhurbaşkanı kararının iptali istemiyle açılmıştır.
Anayasanın 35. maddesinde: "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz." hükmü yer almaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Ek 1 No'lu Protokolünün "Mülkiyetin korunması" başlıklı 1. maddesinde: "Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Herhangi bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez." hükmüne yer verilmiştir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3. maddesinin birinci fıkrasında, idarelerin kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini ödemek suretiyle kamulaştırma yapabilecekleri düzenlenmiş; aynı Kanunun 6. maddesinin son fıkrasında da, onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için kamu yararı kararı alınmasına gerek olmaksızın yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir kararın alınması yeterli görülmüştür.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinin birinci fıkrasında, "3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. "hükmüne yer verilmiştir.
6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 1. maddesinde, bu Kanunun amacının afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemek olduğu ifade edilmiş, "Tanımlar" başlıklı 2. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, "Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını", (b) bendinde "İdare: Belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeleri, bu sınırlar dışında il özel idarelerini, büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerini ve Bakanlık tarafından yetkilendirilmesi hâlinde büyükşehir belediyesi sınırları içindeki ilçe belediyelerini", (c) bendinde, "Rezerv yapı alanı: Bu Kanun uyarınca gerçekleştirilecek uygulamalarda yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere, TOKİ’nin veya İdarenin talebine bağlı olarak veya resen, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenen alanları" ifade edeceği belirtilmiştir.
Aynı Kanununun 6. maddesinin birinci fıkrasının 2. bendinde: "Üzerindeki bina yıkılmış olan arsanın maliklerine yapılan tebligatı takip eden otuz gün içinde en az üçte iki çoğunluk ile anlaşma sağlanamaması hâlinde, gerçek kişilerin veya özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetindeki taşınmazlar için Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından acele kamulaştırma yoluna da gidilebilir. Bu Kanun uyarınca yapılacak olan kamulaştırmalar, 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki iskân projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılır ve ilk taksit ödemesi, mezkûr fıkraya göre belirlenen tutarların beşte biri oranında yapılır. Tapuda mülkiyet hanesi açık olan taşınmazlar ile mirasçısı belirli olmayan, kayyım tayin edilmiş, ihtilaflı veya üzerinde sınırlı ayni hak tesis edilmiş olan taşınmazların kamulaştırma işlemleri aynı madde hükümlerine tabidir. Bakanlık, TOKİ veya İdare; kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesi için mirasçılık belgesi çıkartmaya, kayyım tayin ettirmeye veya tapuda kayıtlı son malike göre işlem yapmaya yetkilidir." hükmü, 5. bendinde, "Bakanlık; a) Riskli yapılara, rezerv yapı alanlarına ve riskli yapıların bulunduğu taşınmazlara ilişkin her tür harita, plan, proje, arazi ve arsa düzenleme işlemleri ile toplulaştırma yapmaya, b) Bu alanlarda bulunan taşınmazları satın almaya, ön alım hakkını kullanmaya, bağımsız bölümler de dâhil olmak üzere taşınmazları trampaya, taşınmaz mülkiyetini veya imar haklarını başka bir alana aktarmaya, c) Aynı alanlara ilişkin taşınmaz mülkiyetini anlaşma sağlanmak kaydı ile menkul değere dönüştürmeye, ç) Kamu ve özel sektör işbirliğine dayanan usuller uygulamaya, kat veya hasılat karşılığı usulleri de dâhil olmak üzere inşaat yapmaya veya yaptırmaya, arsa paylarını belirlemeye, d) 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundaki esaslara göre paylaştırmaya, payları ayırmaya veya birleştirmeye, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu uyarınca sınırlı ayni hak tesis etmeye yetkilidir." hükmü, 6. ve 7. bendinde, "(6) Bakanlık, riskli alanlardaki ve rezerv yapı alanlarındaki uygulamalarda faydalanılmak üzere; özel kanunlar ile öngörülen alanlara ilişkin olanlar da dâhil, her tür ve ölçekteki planlama işlemlerine esas teşkil edecek standartları belirlemeye ve gerek görülmesi hâlinde bu standartları plan kararları ile tayin etmeye veya özel standartlar ihtiva eden planlar yapmaya, onaylamaya ve kent tasarımları hazırlamaya yetkilidir. (7) Bu Kanun çerçevesinde dönüştürmeye tabi tutulan taşınmazların, üzerindeki köhnemiş yapılar da dâhil olmak üzere, muhdesatı ile birlikte değer tespiti işlemleri ve dönüşüm ile oluşacak taşınmazların değerlemeleri Bakanlık, TOKİ veya İdarece yapılır veya yaptırılır." hükümleri ile 12. bendinde de, "Bakanlık, bu Kanunda belirtilen iş ve işlemlere ilişkin olarak TOKİ’ye veya İdareye yetki devrine ve bu iş ve işlemlerden hangilerinin TOKİ veya İdare tarafından yapılacağını belirlemeye yetkilidir." hükmü yer almaktadır.
Dosyanın incelenmesinden, Hemşin ilçesinde kentsel dönüşüm projesi uygulaması konusunda Toplu Konut İdaresinden talepte bulunulması, önerilen alana ilişkin protokol imzalanması ve taşınmazların devrine ilişkin olarak belediye başkanının yetkili kılınmasına ilişkin … tarihli, … sayılı Hemşin Belediye Meclisi kararı alındığı , … İdare Mahkemesinin … tarihli, E:…, K:… sayılı kararı ile anılan belediye meclisi kararının iptaline karar verildiği, Hemşin Belediye Meclisinin … tarihli, … sayılı kararına dayanılarak TOKİ ile imzalanan protokolün ise … İdare Mahkemesinin … tarihli, E:…, K:… sayılı kararı ile iptaline karar verildiği, iptal kararları sonrası Bakanlar Kurulunun 27.12.2011 tarihli, 2011/2653 sayılı kararı ile Hemşin ilçesinde sınırları gösterilen alanın "kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı" olarak belirlendiği, Danıştay Altıncı Dairesinin 11.03.2015 tarihli, E:2012/1897, K:2015/1446 sayılı kararı ile anılan Bakanlar Kurulu kararının iptaline karar verildiği . bu kararın İdari Dava Daireleri Kurulu kararı ile onanarak kesinleştiği , Bakanlar Kurulunun 27.12.2011 tarihli, 2011/2653 sayılı kararı dayanak alınarak Rize İli, Hemşin İlçesi, Ortaköy Mahallesinde yürütülen kentsel dönüşüm ve gelişim projesi kapsamında taşınmazların 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca Hemşin Belediye Başkanlığı tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 16.04.2012 tarihli, 2012/3094 sayılı Bakanlar Kurulu kararının ise Danıştay Altıncı Dairesinin 21/04/2015 tarihli, E:2012/4293, K:2015/2505 sayılı kararı ile iptaline karar verildiği, bu kararın İdari Dava Daireleri Kurulu kararı ile onanarak kesinleştiği, Hemşin Belediye Başkanlığı tarafından, Rize ili, Hemşin ilçesinde 421 hektar alanda yapılan 1/5000 ölçekli ilave+revizyon nazım imar planının onaylanmasına ilişkin … tarihli, … sayılı belediye meclisi kararı, 1/1000 ölçekli ilave+revizyon uygulama imar planının onaylanmasına ilişkin … tarihli, … sayılı belediye meclisi kararı, Karayolları Kent İçi Geçişine ait 2 adet 1/5000 ölçekli nazım imar planı paftası ile 7 adet 1/1000 ölçekli uygulama imar planı paftasındaki değişikliklerin onaylanmasına ilişkin 06.10.2015 tarihli, 28 sayılı belediye meclisi kararı, Hemşin ilçe merkezindeki 5,1 hektarlık alanın "Hemşin Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı" olarak belirlenmesine ilişkin … tarihli, … sayılı belediye meclisi kararı alındığı, anılan kararlara karşı açılan davada … İdare Mahkemesinin … tarihli, E:…, K:… sayılı kararı ile davanın reddine karar verildiği , anılan kararın … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarihli E:…, K: … sayılı kararı ile kaldırılarak dava konusu işlemlerin iptaline karar verildiği, TOKİ tarafından 4.02.2019 tarihinde ihale gerçekleştirildiği, buna göre 106 konut, 27 dükkan, 1 kaymakam lojmanı, 1 anaokulu ve çevre düzenlemesi işi inşaat sürecinin başlatıldığı, 6306 sayılı Kanun kapsamında Rize ili, Hemşin ilçesi, Ortaköy Mahallesi sınırları içinde yer alan parseller üzerindeki mevcut yapılaşmaların büyük çoğunluğunun gecekondu, kaçak ve çarpık yapılardan meydana gelmesi, alt yapılarının yetersiz olması nedeniyle bölgedeki yapıların tasfiye edilmesinin gerektiği, bu yapıların bulunduğu alanlarda mülkiyet, imar, altayapı gibi sorunların çözülemediği dikkate alınarak ilçenin planlı gelişmesini ve hak sahibi olan vatandaşlara gereken konut ve dükkan imalatının sağlanabilmesi, bu yolla yöresel özellikleri ile ön plana çıkan bir yaşam alanının ortaya çıkmasının sağlanmasını teminen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından uyuşmazlığa konu proje alanı 6306 sayılı Kanun kapsamında 24.7.2019 tarihli, 172203 sayılı olur ile "rezerv yapı alanı" "ilan edildiği bu kapsamda yapılması gereken işlemler için TOKİ'nin yetkilendirildiği, daha sonra 18.9.2019 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 17.9.2019 tarihli 1553 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile ekli haritada sınır ve koordinatları gösterilen alan içerisinde kalan taşınmazların 6306 sayılı Kanunun 6. maddesi uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından acele kamulaştırılmasına karar verilmesi üzerine anılan Cumhurbaşkanlığı kararının iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlık konusu olayda, davacının taşınmazının Çevre ve Şehircilik Bakanlığının rezerv yapı alanı olarak belirlenen alan sınırlarında kaldığı, bu alanda daha önce Hemşin Belediyesince yürütülmüş kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında, özel mülkiyet sahipleri ile anlaşmalar sağlandığı, tapu devirlerinin gerçekleştirildiği, inşaat çalışmalarına başlanıldığı, 12 bloktan 5 adedinin yapıldığı, 10 taşınmaz sahibi ile anlaşma sağlanamadığı, taşınmazların sürekli yağış alan ve inşaat çalışmalarına başlanan bölgede bulunduğu, can ve mal kaybına sebebiyet vermemesi nedeniyle 6306 sayılı Kanunun amacına uygun olarak afet riski alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, yapıların iyileştirilmesi, tasfiyesi ve yenilenmesine ilişkin uygulamaların ivedilikle yapılmasının kamu yararının gereği olduğu; fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere riskli olduğu tespit edilen yapının yerine yenisinin yapılması sürecinde maliklerin haklarına zarar vermeden, ancak uygulamanın da sürüncemede kalmasına yol açılmadan iş ve işlemlerin yürütülmesinin hedeflendiği; bu doğrultuda anlaşmama iradesi gösteren maliklerin süreci uzatmalarını önlemek amacıyla acele kamulaştırma kararı alınmasında kamu yararının bulunduğu, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27.maddesinde belirtilen acele kamulaştırma şartının gerçekleştiği, davaya konu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği, düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 29/09/2021 tarihinde, davacı vekili Av. …, davalılar Cumhurbaşkanlığı vekili Av. …, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı vekili Av. …, müdahil Hemşin Belediye Başkanlığı vekili Av. …'ın geldiği, dosyada düşüncesi bulunan Danıştay Savcısı …'ın raporlu olmasından dolayı duruşmaya katılamayacak olması nedeniyle düşüncesini okumak üzere Danıştay Başsavcılığı tarafından görevlendirilen Danıştay Savcısı …'ın hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Hemşin ilçesinde kentsel dönüşüm projesi uygulaması konusunda Toplu Konut İdaresinden talepte bulunulması, önerilen alana ilişkin protokol imzalanması ve taşınmazların devrine ilişkin olarak belediye başkanının yetkili kılınmasına ilişkin … tarihli, … sayılı Hemşin Belediye Meclisi kararı alınmış, bu kararın iptali istemiyle davacı tarafından açılan davada verilen … İdare Mahkemesinin … tarihli, E:…, K:… sayılı kararı ile anılan belediye meclisi kararının iptaline karar verilmiş ve karar temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir.
Hemşin Belediye Meclisinin anılan kararına dayanılarak TOKİ ile imzalanan protokol ise yine davacı tarafından açılan davada verilen … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı ile iptal edilmiş, anılan iptal kararı temyiz edilmeden kesinleşmiştir.
Bakanlar Kurulunun 27/12/2011 tarih ve 2011/2653 sayılı kararı ile Hemşin İlçesinde sınırları gösterilen alan "Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı" olarak belirlenmiş, Danıştay Altıncı Dairesinin 11/03/2015 tarih ve E:2012/1897, K:2015/1446 sayılı kararı ile anılan Bakanlar Kurulu kararının iptaline karar verilmiş, bu karar Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararı ile onanarak kesinleşmiştir.
Bakanlar Kurulunun 27/12/2011 tarih ve 2011/2653 sayılı kararı dayanak alınarak Rize İli, Hemşin İlçesi, Ortaköy Mahallesinde yürütülen Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi kapsamında taşınmazların 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesi uyarınca Hemşin Belediye Başkanlığı tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 16/04/2012 tarih ve 2012/3094 sayılı Bakanlar Kurulu kararının ise, davacı tarafından açılan dava sonucu Danıştay Altıncı Dairesinin 21/04/2015 tarih ve E:2012/4293, K:2015/2505 sayılı kararı ile iptaline karar verilmiş, bu karar da Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararı ile onanarak kesinleşmiştir.
Hemşin Belediye Meclisinin; Rize İli, Hemşin İlçesinde 421 hektar alanda yapılan 1/5000 ölçekli ilave+revizyon nazım imar planının onaylanmasına ilişkin … tarih ve … sayılı kararı; 1/1000 ölçekli ilave+revizyon uygulama imar planının onaylanmasına ilişkin … tarih ve … sayılı kararı; Karayolları Kent İçi Geçişine ait 2 adet 1/5000 ölçekli nazım imar planı paftası ile 7 adet 1/1000 ölçekli uygulama imar planı paftasındaki değişikliklerin onaylanmasına ilişkin … tarih ve … sayılı kararı; Hemşin İlçe merkezindeki 5,1 hektarlık alanın "Hemşin Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı" olarak belirlenmesine ilişkin … tarih ve … sayılı kararına yönelik davacı tarafından açılan davada; Rize İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı ile davanın reddine karar verilmiş, ancak anılan Mahkeme kararı … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K: … sayılı kararı ile kaldırılarak dava konusu Belediye Meclisi kararlarının iptaline karar verilmiştir.
TOKİ tarafından, 04/02/2019 tarihinde ihale edilen, 106 konut, 27 dükkan, 1 kaymakam lojmanı, 1 anaokulu ve çevre düzenlemesi işinin inşaat süreci başlatılmıştır.
6306 sayılı Kanun kapsamında Rize İli, Hemşin İlçesi, Ortaköy Mahallesi sınırları içinde yer alan parseller üzerindeki mevcut yapılaşmaların büyük çoğunluğunun gecekondu, kaçak ve çarpık yapılardan meydana gelmesi, alt yapılarının yetersiz olması nedeniyle bölgedeki yapıların tasfiye edilmesinin gerektiği, bu yapıların bulunduğu alanlarda mülkiyet, imar, altyapı gibi sorunların çözülemediği dikkate alınarak ilçenin planlı gelişmesini ve hak sahibi olan vatandaşlara gereken konut ve dükkan imalatının sağlanabilmesi, bu yolla yöresel özellikleri ile ön plana çıkan bir yaşam alanının ortaya çıkmasının sağlanmasını teminen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından uyuşmazlığa konu proje alanı 6306 sayılı Kanun kapsamında 24/07/2019 tarih ve 172203 sayılı Bakan oluru ile "Rezerv Yapı Alanı" ilan edilmiştir.
Bu kapsamda yapılması gereken işlemler için TOKİ yetkilendirilmiş, daha sonra 18/09/2019 tarih ve 30892 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 17/09/2019 tarih ve 1553 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile ekli haritada sınır ve koordinatları gösterilen alan içerisinde kalan taşınmazların 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 27. maddesi uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından acele kamulaştırılmasına karar verilmiştir.
Bakılan dava, dava konusu acele kamulaştırma kararının davacıya ait taşınmaz yönünden iptali istemiyle açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın 35. maddesinde: "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz." hükmü yer almaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Ek 1 No'lu Protokolünün "Mülkiyetin korunması" başlıklı 1. maddesinde: "Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Herhangi bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez." hükmüne yer verilmiştir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 3. maddesinin ikinci fıkrasında; "Cumhurbaşkanınca kabul olunan, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda, bir gerçek veya özel hukuk tüzelkişisine ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanunu'nda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bedelinin altıda birinden az olamaz. Bu miktarın üstünde olan kamulaştırma bedelleri, peşin ödeme miktarından az olmamak ve en fazla beş yıl içinde faiziyle birlikte ödenmek üzere eşit taksitlere bağlanır. Taksitlere, peşin ödeme gününü takip eden günden itibaren, Devlet borçları için öngörülen en yüksek faiz haddi uygulanır." hükmüne, 27. maddesinde ise; 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10. madde esasları dairesinde ve 15. madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10. maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, bu Kanunun 3. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedeli olduğu düzenlemesine yer verilmiştir.
6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, Kanun'un amacının, afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemek olduğu belirtilmiş, 2. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, "Rezerv yapı alanı", Kanun uyarınca gerçekleştirilecek uygulamalarda yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere, TOKİ’nin veya İdarenin talebine bağlı olarak veya re'sen, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenen alanlar olarak tanımlanmıştır.
Aynı Kanun'un 6. maddesinin ikinci fıkrasında, "Üzerindeki bina yıkılmış olan arsanın maliklerine yapılan tebligatı takip eden otuz gün içinde en az üçte iki çoğunluk ile anlaşma sağlanamaması hâlinde, gerçek kişilerin veya özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetindeki taşınmazlar için Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından acele kamulaştırma yoluna da gidilebilir. Bu Kanun uyarınca yapılacak olan kamulaştırmalar, 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki iskân projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılır ve ilk taksit ödemesi, mezkûr fıkraya göre belirlenen tutarların beşte biri oranında yapılır..." hükmü yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Özel mülkiyet hakkının korunması gereken temel insan hakları arasında öngörüldüğü, anayasa ve uluslararası sözleşmelerde mülkiyet hakkını korumaya yönelik düzenlemelere yer verildiği, bu düzenlemelerde mülkiyet hakkına müdahalelerin olabileceğinin öngörüldüğü, ancak bu müdahalelerde kamu yararı gerekçesi, kanuni düzenleme gereği ve ölçülülük yada orantılılık gibi uluslararası hukukun genel ilkelerinin varlığının dikkate alınması gerektiği, aksi durumda müdahalenin mülkiyet hakkı ihlaline neden olacağı kabul edilmiştir. Nitekim Anayasa Mahkemesi kararları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarıyla da bu hususların açık bir şekilde ortaya konulduğu görülmektedir.
Anayasa’nın 35. maddesinin ikinci fıkrasında mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabileceği belirtilmek suretiyle mülkiyet hakkına yönelik müdahalelerin Kanunda öngörülmesi gereği ifade edilmiştir Acele kamulaştırma usulü idareye kamulaştırma işlemlerinin neticelenmesini beklemeden kamulaştırılan taşınmaza el koyma imkânı tanıyan olağanüstü bir kamulaştırma usulüdür. Acele kamulaştırmada, kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile Mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın kanunda belirtilen usule göre bilirkişilerce tespit edilecek değeri idare tarafından mal sahibi adına bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. Acele kamulaştırma usulü, olağan kamulaştırmada malik lehine getirilen usule ilişkin güvenceleri bertaraf etmemekte; yalnızca bu usullerin işletilmesinden önce idareye, kamulaştırılacak taşınmaza el koyma imkânı tanımaktadır. Taşınmaza el konulduktan sonra idare tarafından öncelikle satın alma yolunun işletilmesi, bunun mümkün olamaması durumunda ise Asliye Hukuk Mahkemesinde bedel tespiti ve tescil davası açılması gerekmektedir. Kamulaştırılmasına karar verilen taşınmaza acele olarak ihtiyaç duyulması halinde, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca kamulaştırma acele usulle yapılmaktadır.
Bu çerçevede, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile acele kamulaştırmada olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığı aranmış ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Anılan hüküm uyarınca taşınmazların bir an önce kullanılmasına ihtiyaç duyulan, kamu düzenine ilişkin olarak acelilik halinin bulunduğu durumlarda Cumhurbaşkanınca, taşınmazların acele kamulaştırılmasına karar verilebilmektedir.
Acele kamulaştırma istisnai bir yöntem olduğundan, olağan kamulaştırma gerekçeleri dışında aceleliğin varlığına dair şartlarının ortaya konulması gerekmektedir.
Acelelik koşulunun kamu düzenine ilişkin olması gerektiği ve kamu yararının ise, olağan kamulaştırma usulü ile sağlanması amaçlanan kamu yararından farklı olarak, acele kamulaştırma yapılmasını gerektiren, aceleliği zorunlu kılan bir yarar olduğu açıktır.
Uyuşmazlıkta; davaya konu taşınmazın acele kamulaştırılmasına yönelik şartların oluşup oluşmadığı, yani acelelik durumunun bulunup bulunmadığı yönünden bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.
2942 sayılı Kanunun 3. maddesinin ikinci fıkrası ile, Cumhurbaşkanınca kabul olunan, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda, kamulaştırma yöntemi konusunda özel bir düzenleme getirilmiştir.
Buna göre, Cumhurbaşkanınca kabul olunan bu tür projelerin gerçekleştirilmesi, acelelik kapsamında görülmektedir.
6306 sayılı Kanun'un, afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemek olarak belirtilen genel amacıyla birlikte değerlendirildiğinde, "Rezerv Yapı Alanı"na yönelik ilanların, iskan projesi niteliği taşıdığı açıktır.
Buna göre, "Rezerv Yapı Alanı" ilan edilen bölgede gerçekleştirilecek projelerde, acelelik halinin bulunduğu tartışmasızdır.
Öte yandan, "Rezerv Yapı Alanı" ilanına ilişkin değerlendirme ve tespit raporunda, Rize İli, Hemşin İlçesi, Ortaköy Mahallesi sınırları içerisindeki bu alanda, altyapı sorunları bulunan gecekondu tarzı kaçak ve çarpık yapıların tasfiye edilerek, bu alanda kamu eliyle yüksek standartlarda, halkın ihtiyaçlarını önceleyen, mevcut kullanım sürekliliğinin devamını sağlayacak özellikte bir yaşam alanı oluşturulması ve bu yolla mülk sahiplerine üretilecek alandaki mekanlardan faydalanma imkanı sunulmasının amaçlandığının belirtildiği ve bu alanda daha önce Hemşin Belediyesince yürütülmüş kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında, özel mülkiyet sahipleri ile anlaşmalar sağlandığı, tapu devirlerinin gerçekleştirildiği, inşaat çalışmalarına başlanıldığı, 12 bloktan 7 adedinin yapıldığı, yalnızca 10 taşınmaz sahibi ile anlaşma sağlanamadığı hususları göz önünde bulundurulduğunda, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere riskli olduğu tespit edilen yapının yerine yenisinin yapılması sürecinde, maliklerin haklarına zarar vermeden, ancak uygulamanın da sürüncemede kalmasına yol açılmadan iş ve işlemlerin yürütülmesinin hedeflenmesi nedeniyle, uzlaşma iradesi göstermeyen maliklerin süreci uzatmalarını önlemek amacıyla acele kamulaştırma kararı alınmasında kamu yararının da bulunduğu sonucuna varılmıştır.
Bu durumda, davaya konu kamulaştırmada, 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesindeki acelelik halinin bulunduğu sonucuna varıldığından, "Rezerv Yapı Alanı" ilan edilen bölgede kalan taşınmazın acele kamulaştırılması yolundaki dava konusu Cumhurbaşkanı kararında hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı davalar için belirlenen …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
4.Davalılar yanında müdahil tarafından yapılan …-TL yargılama giderinin davacıdan alınarak müdahile verilmesine
5. Varsa posta avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya ve müdahile iadesine,
6. 5.2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(g) maddesi uyarınca, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 29/09/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.