Danıştay 13. Daire 2020/142 Esas 2021/3120 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2020/142
Karar No:2021/3120

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … İnşaat A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Belediye Başkanlığı

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Yenimahalle Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü'nce 05/08/2019 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen … ihale kayıt numaralı "Yenimahalle Belediye Sınırlarında Kullanılmak Üzere 24 Ay Süre ile Bitümlü Sıcak Karışım Temini ile Kaplama ve Tamir Yapılması İşi" ihalesinin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; Yenimahalle Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü'nce 05/08/2019 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen dava konusu ihalenin 08/07/2019 tarihinde kamu ihale bülteninde yayınlandığı, aynı tarihte bahse konu ihaleden haberdar olan davacı şirket tarafından, ihalede usulsüzlükler bulunduğundan bahisle ihalenin iptali istemiyle davalı idareye 18/07/2019 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun süresi geçtikten sonra yapıldığından bahisle reddedildiği, davacı şirket tarafından 01/08/2019 tarihinde yapılan itirazen şikâyet başvurusunun ise Kamu İhale Kurulu'nun … tarih ve … sayılı kararı ile reddi üzerine, 01/10/2019 tarihinde bakılan davanın açıldığı, olayda, davanın konusunu 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesi kapsamında ivedi yargılama usulüne tabi olan ihaleye ilişkin bir işlemin oluşturduğu, dava dilekçesinde davaya konu ihalenin öğrenme tarihinin 08/07/2019 olarak gösterildiği, bu durumda, davacı tarafından dava konusu ihalenin öğrenme tarihi olarak gösterilen 08/07/2019 tarihinden itibaren 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesi uyarınca 30 günlük yasal dava açma süresi içerisinde dava açılması gerekirken, bu süre geçirildikten sonra 01/10/2019 tarihinde açılan bu davanın süre aşımı nedeniyle esasının incelenmesi olanağı bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, 2577 sayılı Kanun'un 15/1-b maddesi uyarınca davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, şikâyet ve itirazen şikâyet başvurularının dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yolları olduğu, idarî yargı yerlerinde dava açılmadan önce idarî bir kuruluşa başvurulması yasada öngörülmüş ise bu başvuru yerine getirilmeden dava açılması hâlinde idarî merci tecavüzü olacağından, kendileri tarafından kanunda öngörülen şikâyet ve itirazen şikâyet yolları tüketildikten sonra süresi içerisinde dava yoluna başvurulduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, Mahkeme kararının hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacı şirket tarafından, Yenimahalle Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü'nce 05/08/2019 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen … ihale kayıt numaralı "Yenimahalle Belediye Sınırlarında Kullanılmak Üzere 24 Ay Süre ile Bitümlü Sıcak Karışım Temini ile Kaplama ve Tamir Yapılması İşi" ihalesinin, ihale dokümanında açıkça yasaya aykırı olarak temin edilecek malzemelerin 30 km mesafe içerisinden temininin yeterlik şartı olarak belirlendiği, yaklaşık maliyetin gizli kalması gerekirken açıklandığı, ihalenin kamu yararına, hukuka ve mevzuata aykırı olduğu ileri sürülerek iptali istenilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü" başlıklı 11. maddesinin birinci fıkrasında, "Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır."; "Hak arama hürriyeti" başlıklı 36. maddesinde ise, "Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir." kuralına yer verilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6. maddesinin birinci fıkrasında, "Herkes, davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir."; 13. maddesinde ise, "Bu Sözleşme’de tanınmış olan hak ve özgürlükleri ihlâl edilen herkes, söz konusu ihlâl resmî bir hizmetin ifası için davranan kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olsa dahi, ulusal bir merci önünde etkili bir yola başvurma hakkına sahiptir." kuralı yer almaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 3. maddesinde, idari davaların, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılacağı; dilekçelerde, davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı delillerin ve davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihinin gösterileceği; anılan Kanun'un 14. maddesinde, dilekçelerin 3. ve 5. maddelere uygun olup olmadıkları yönünden inceleneceği; 15. maddesinde ise, anılan maddelere uygun olmayan dilekçelerin otuz gün içinde 3. ve 5. maddelere uygun şekilde yeniden düzenlenmek veya noksanları tamamlanmak üzere reddedileceği, dilekçenin reddedilmesi üzerine, yeniden verilen dilekçelerde aynı yanlışlıklar yapıldığı takdirde davanın reddedileceği kurala bağlanmıştır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 54. maddesinin birinci fıkrasında, "İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler, bu Kanunda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilirler."; ikinci fıkrasında ise, "Şikâyet ve itirazen şikâyet başvuruları, dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yollarıdır." kuralı yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava dilekçelerinde, talebin incelemeye konu olabilecek nitelikte açık, belirli ve somut olmaması durumunda dava dilekçesinin reddi gerekeceği açıktır. Talep sonucunun belirlenmesinde ise, dava dilekçesinin bir bütün olarak ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. "Talep sonucunun çok açık olmaması hâlinde, onu dava dilekçesinin diğer bölümlerinde yazılanların ışığı altında bir yoruma tâbi tutarak, davacının bu dava ile neyin hüküm altına alınmasını istediği tespit edilmelidir." (KURU Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt II, 6. Baskı, İstanbul, 2001, s. 1608).
Öte yandan, adil yargılanma hakkının temel unsurlarından biri olan mahkemeye erişim hakkı, bir uyuşmazlığı mahkeme önüne taşıyabilmek ve uyuşmazlığın etkili bir şekilde karara bağlanmasını isteyebilmeyi içermektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, mahkemeye etkili erişim hakkını “hukukun üstünlüğü” ilkesinin temel unsurlarından biri olarak kabul etmekte ve mahkemeye etkili erişim hakkının, mahkemeye başvuru konusunda tutarlı bir sistemin var olmasını ve dava açmak isteyen kişilerin mahkemeye ulaşmada açık, pratik ve etkili fırsatlara sahip olmasını gerektirdiğini ifade etmektedir.
Nitekim, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin 14/10/2008 tarih ve 36533/04 başvuru numaralı Mesutoğlu-Türkiye kararında, "mahkemelerin yargılama usullerini uygularken bir yandan davanın hakkaniyetine halel getirecek kadar abartılı şekilcilikten, öte yandan, kanunla öngörülmüş olan usûl şartlarının ortadan kalkmasına neden olacak kadar aşırı bir esneklikten kaçınmaları gerektiği" belirtilmiş, Anayasa Mahkemesi tarafından da kararlarında aynı ilke vurgulanarak (AYM, Kamil Koç, B. No: 2012/660, 7/11/2013, § 65), "Usûl kurallarının, hukukî güvenliğin sağlanması ve yargılamanın düzgün bir şekilde yürütülmesi sonucu adaletin tecelli etmesine hizmet etmek yerine kişilerin davalarının yetkili bir mahkeme tarafından görülmesi bakımından bir çeşit engel hâline gelmeleri durumunda mahkemeye erişim hakkının ihlâl edilmiş olacağı" tespiti yapılmıştır (AYM, Kamil Koç, B. No: 2012/660, 7/11/2013, § 68).
AİHM bir kararında, "adil yargılanma hakkı demokratik bir toplumda öyle önemli bir yer teşkil eder ki Sözleşme'nin 6/1. maddesinin dar bir yoruma tâbi tutulması için hiçbir gerekçe meşru kabul edilemez" gerekçesine yer vermek suretiyle bu hakkın önemini vurgulamıştır (AİHM, Perez/Fransa, B. No: 47287/99, 12/02/2004, § 64).
Usule ilişkin ulusal kurallar, maddi olaylar ve dayanılan hukukî argümanlar da dahil olmak üzere bir dava veya temyiz dilekçesinin belirli bir forma uygun olarak yazılmasını da gerektirebilir. Buna karşın, söz konusu şart aşırı şekilciliğe meydan vermemeli ve mutlak bir açıklık veya net bir taleple ortaya konulmamış olsalar bile ulusal mahkemelerin bir başvurucunun iddialarının esasına dair meseleyi araştırmak için belirli bir tahkikatı yürütmelerini gerektirmelidir (AİHM, Dattel/Lüksemburg, B. No: 18522/06, 30/07/2009, § 36-47).
Bireysel başvurulara ilişkin ihlâl kararlarının objektif ve subjektif olmak üzere iki farklı etkisi vardır. Kararların subjektif yönü başvurucunun kendisine dair bireysel düzeyde somut bir önlem alınması veya işlem yapılmasını gerektirirken objektif yönü ise gelecekteki benzer nitelikli ihlâllerin önlenmesi için yasama, yürütme ve yargı organları tarafından genel nitelikli önlemler alınmasını gerektirir (KARAN Ulaş, Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar, s. 12).
İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday, istekli ile istekli olabileceklerin şikâyet ve itirazen şikâyet başvurularında bulunabilirler. Söz konusu başvurular dava açılmadan önce tüketilmesi gereken zorunlu idarî başvuru yollarıdır. Başka bir anlatımla, ancak şikâyet ve itirazen şikâyet başvuruları üzerine tesis edilen Kamu İhale Kurulu kararının iptali istemiyle dava açılabilir.
Davacı şirket tarafından ihalenin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla Kamu İhale Kurumu'na yapılan itirazen şikâyet başvurusunun reddi üzerine bakılan davanın açıldığı görülmektedir.
Dava dilekçesi incelendiğinde, her ne kadar "Sonuç ve İstem" kısmında ihalenin iptalinin istenildiği görülmekte ise de dilekçenin içeriğinde ihaleyi yapan idarece şikâyet başvurusunun reddedilmesi üzerine Kamu İhale Kurumu'na itirazen şikâyet başvurusunda bulunulduğu ve Kamu İhale Kurulu'nun nihaî kararının tebliğinden itibaren süresi içerisinde dava açıldığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, İdare Mahkemesi'nce, ancak itirazen şikâyet başvurusu üzerine Kamu İhale Kurulu tarafından verilen kararın dava konusu edilebileceği hususu belirtilerek dava dilekçesinin reddine karar verilmesi gerekirken, davanın süre aşımı nedeniyle reddi yönünde verilen kararda usûl hükümlerine uygunluk bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 04/10/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.