Danıştay 6. Daire 2021/5509 Esas 2021/11462 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/5509
Karar No : 2021/11462

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ... Elektrik Malzemeleri ve Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Valiliği

MÜDAHİL (DAVACI YANINDA) : ... Mermer Madencilik Tur. Tic. ve İnş. A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... . İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:... , K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Isparta Valiliği'nin, İR:... ruhsat nolu sahada faaliyet göstermekte olan ... Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. ile bu şirketin rödovansçısı olan ... Mermer İnş. Mal. Nak. Tic. ve San. AŞ ve ... Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş'nin faaliyetlerinin durdurulmasına ilişkin ...tarihli, ...sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ...İdare Mahkemesi'nce verilen ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararda; mevzuata aykırı şekilde ve mevzuatın öngördüğü izinler alınmadan pasa dökümü yapılan alanın, İR ... ruhsat nolu saha dışında bir alan olduğu, 'ÇED Olumlu' kararı alınmaksızın başlanılan faaliyetler kapsamında bulunduğu ve izin alınmaksızın faaliyet gösterilen alandaki faaliyetin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca durdurulabileceği, diğer taraftan faaliyetin durdurulması kararının da daha önceden 'ÇED Gerekli Değildir' kararı bulunan İR ... ruhsat nolu saha için verilemeyeceği anlaşılmakla, ruhsat sahası dışında bulunan, 'ÇED Olumlu' başvurusu yapılan ve henüz 'ÇED Olumlu' kararı alınmayan alana izinsiz pasa döküldüğünün tespit edildiğinden bahisle 'ÇED Gerekli Değildir' kararı bulunan ruhsatlı alanı kapsayacak şekilde faaliyetin durdurulması kararı verilmesine yönelik dava konusu işlemde yetki unsuru yönünden hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlem hukuka aykırı bulunarak dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu belirtilerek başvurunun reddine dair verilen kararın temyiz edilmesi suretiyle Dairemizin 17/09/2020 tarih ve E:2020/3721, K:2020/7821 sayılı kararıyla bozulması üzerine, bozma kararına uyularak verilen temyize konu karar ile; 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı "ÇED Gerekli Değildir" kararının ve bu karara dayanak teşkil eden Proje Tanıtım Dosyası'nın tek olup, davacının da faaliyet gösterdiği alanın bütününe ilişkin olduğu, PTD'de davacı şirket tarafından verilen taahhütlerin, hem davacı şirket hem de bu şirket ile imzalanan rödovans sözleşmesine dayanarak alanda faaliyet gösteren diğer şirketler için de bağlayıcı olduğu, davacı şirket ile 3. kişiler arasında rödovans sözleşmesi imzalanmasının, ruhsat sahibi olan davacı şirketin, Çevre Kanunu ve bu Kanun'a dayanılarak çıkarılan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nden kaynaklanan sorumluluklarını ortadan kaldırmayacağı, bu itibarla, rödövansçı şirketin davacı tarafından verilen taahhüde uymamasından kaynaklanan yaptırımların, davacı şirket açısından da uygulanabilir olduğu, bununla birlikte, bu taahhütlere uyulmaması halinde, idarenin, söz konusu aykırılığın yaptırımını "faaliyetin durdurulması" olarak belirlediği durumlarda, bu yaptırımın, alanın bütününü kapsar şekilde uygulanmasının 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin amacına daha uygun olduğu hususları göz önünde bulundurulduğunda; Proje Tanıtım Dosyası'nda verilen taahhüte aykırı olarak pasa döküm sahası dışına pasa yığıldığının 01/09/2016 günlü, 3 numaralı idari yaptırım tutanağıyla sabit olması karşısında, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, istinaf başvurusunun kabulüne, dava konusu işlemin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararının kaldırılarak davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : İzinsiz pasa dökümünün söz konusu olmadığı, işlemin hukuka aykırı olduğu, temyize konu kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

MÜDAHİLİN İDDİALARI : Pasa dökümünün söz konusu olmadığının adli yargı bilirkişi raporu ile sabit olduğu, süre verilmeden faaliyet durdurmanın mevzuata aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile 2577 sayılı Kanunun 50. maddesi dikkate alındığında, bozma kararımıza uygunlukla sınırlı olarak inceleme yapılabileceğinden, usul ve yasaya uygun temyize konu kararın onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunun 17/2 maddesi uyarınca duruşma yapılmasına gerek görülmeyerek, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, yürütmenin durdurulması istemi hakkında Dairemizce 23/06/2021 tarihinde karar verildiğinden, ikinci kez aynı istem hakkında karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Isparta İli, Sütçüler İlçesi, ...Köyü, ...Tepe Mevkiinde, ... Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. adına kayıtlı İR:... ruhsat nolu sahada 01/09/2016 tarihinde yapılan denetimlerde, 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı "ÇED Gerekli Değildir" kararına dayanak teşkil eden Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen pasa döküm alanı ve ruhsat sahası dışına pasa döküldüğü ve bu alan için ÇED sürecinin başlatılmış olduğu hususları tespit edilmiş; bunun üzerine, Isparta Valiliği'nin 03/10/2016 tarihli, ...sayılı işlemiyle, taahhüte aykırı olarak pasa dökülen alana ilişkin "ÇED Olumlu" kararı alınıncaya kadar, İR:... ruhsat nolu sahada faaliyet gösteren proje sahibi ... Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. ile bu şirketin rödovansçısı olan ... Mermer İnş. Mal. Nak. Tic. Ve San. A.Ş ve ... Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş.'nin faaliyetlerinin durdurulmasına karar verilmiştir.
Bunun üzerine, anılan kararın iptali istemiyle görülmekte olan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde; "Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır." hükmüne; "Tanımlar" başlıklı 2. maddesinde Çevresel Etki Değerlendirmesi, "Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar", Proje Tanıtım Dosyası, "Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve belgeleri içeren dosya" tanımlarına; "Faaliyetlerin durdurulması" başlıklı 15. maddesinde, "(1) Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti düzeltmek üzere Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından bir defaya mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir. (2) Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda aykırılık düzeltilmez ise Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulur. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre verilmeksizin durdurulur. (3) Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur. (4) Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu Kanunda öngörülen cezaların uygulanmasına engel teşkil etmez." hükmüne yer verilmiştir.
25/11/2014 tarihli, 29186 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve işlem tarihinde yürürlükte bulunan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin "Yatırımın izlenmesi ve kontrol edilmesi" başlıklı 18. maddesinin 1. fıkrasında, "Bakanlık, "ÇED Olumlu" kararı veya "ÇED Gerekli Değildir" kararı verilen projelerle ilgili olarak, Nihai ÇED Raporu ve/veya “ÇED Gerekli Değildir” kararına esas Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususların yerine getirilip getirilmediğini izler ve kontrol eder." kuralına; "Yönetmeliğe aykırı uygulamaların durdurulması" başlıklı 19. maddesinde ise, "(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki projelerde; a) “ÇED Olumlu” kararı alınmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur. "ÇED Olumlu" ya da "ÇED Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça yatırıma ilişkin durdurma kararı kaldırılmaz. “ÇED Olumlu" ya da "ÇED Gerekli Değildir" kararı alınmaz ise, yatırımcı faaliyet alanını eski haline getirmekle yükümlüdür. 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir. b) (Değişik:RG-9/2/2016-29619) “ÇED Olumlu” kararı ya da “ÇED Gerekli Değildir” kararı verildikten sonra, proje sahibi tarafından nihai ÇED Raporu veya Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususlara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda söz konusu taahhütlere uyulması için projeyle ilgili Bakanlıkça/valilikçe bir defaya mahsus olmak üzere ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir. Bu süre sonunda taahhüt edilen hususlara uyulmaz ise yatırım durdurulur. Yükümlülükler yerine getirilmedikçe durdurma kararı kaldırılmaz. 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir." kuralına yer verilmiştir.
6/11/2010 tarihli ve 27751 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ve işlem tarihinde yürürlükte bulunan mülga Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği'nin "Rödövans işlemleri" başlıklı 100. maddesinin 2. fıkrasında ise, "Maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödövans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumluluklar rödövansçıya aittir. Ancak bu durum ruhsat sahibinin Kanundan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz." kuralı bulunmaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen hükümlerin birlikte incelenip değerlendirilmesinden; çevresel etki değerlendirmesi ile, gerçekleştirilmesi planlanan projelerin hazırlık, inşaat ve işletme sırasında ya da işletme sonrasında, çevre unsurlarında doğrudan ya da dolaylı olarak, kısa veya uzun dönemde, geçici ya da kalıcı, olumlu ya da olumsuz yönde ortaya çıkması olası etkilerinin belirlendiği, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin irdelendiği, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirildiği, ayrıca projelerin uygulanmasının izlendiği ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaların belirlendiği bir sürecin öngörüldüğü; Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde sunulan Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususlara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda söz konusu taahhütlere uyulması için valilikçe takdiren bir defaya mahsus olmak ve bir yılı aşmamak üzere ilgilisine süre verilerek ya da herhangi bir süre verilmeksizin faaliyetlerin durdurulabileceği, eğer taahhüde aykırı olan faaliyet, çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetlerden ise süre verilmeksizin faaliyetin durdurulacağı, idarelerce somut olaydaki taahhüde aykırılığın niteliği dikkate alınarak süre verip vermeme hususundaki takdir haklarının kullanılabileceği, aksi halde takdir hakkının sınırsız kullanımının sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir çevre dengesini bozacağı; öte yandan, ruhsat sahipleri ile üçüncü kişiler arasında rödovans sözleşmesi imzalanmasının, yalnızca madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumlulukların rödovansçıya ait olması sonucunu doğuracağı, bu durumun, ruhsat sahibinin, Maden Kanunu'ndan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmayacağı gibi, diğer kanunlardan kaynaklanan sorumluluklarının da devam edeceği anlaşılmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; Isparta İli, Sütçüler İlçesi, ...Köyü sınırları içerisinde bulunan İR:... ruhsat numaralı sahaya ilişkin olarak, davacı ... Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından 03/12/2010 tarihli, ...sayılı ve 29/11/2011 tarihli, ...sayılı "ÇED Gerekli Değildir" kararları alınarak madencilik faaliyetlerinde bulunulduğu; söz konusu şirket ile imzalanan rödovans sözleşmeleri uyarınca, dava dışı ... Mermer İnş. Mal. Nak. Tic. ve San. A.Ş. İle ... Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş.'nin de aynı sahada faaliyet gösterdiği; 01/09/2016 tarihinde, her üç şirkette de denetim yapıldığı; ... Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş'de yapılan denetime ilişkin 01/09/2016 günlü, ...numaralı tutanakla, pasanın, 29/11/2011 tarihli, ...sayılı "ÇED Gerekli Değildir" kararına dayanak olan Proje Tanıtım Dosyası'ndaki taahhütlere aykırı olarak, dosyada belirlenen pasa döküm sahası dışına taşırıldığının tespit edildiği; bunun üzerine, Isparta Valiliği'nin 03/10/2016 tarihli, ...sayılı işlemiyle, alanda faaliyet gösteren her üç şirketin de faaliyetlerinin durdurulmasına karar verildiği; bu kararının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı, ... Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş. Tarafından adli yargıda açılan ...D. İş nolu tespit davasında yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonrası alınan 11/10/2016 tarihli bilirkişi raporunda, anılan ruhsat sahası dışına pasa dökümünün gerçekleşmediğinin tespit edildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda; yukarıda anılan 11/10/2016 tarihli bilirkişi raporunda, ruhsat sahası dışına pasa dökümünün gerçekleşmediğinin tespit edildiğinden taahhüde aykırılığın söz konusu olmadığı gibi, uyuşmazlıktaki taahhüdün niteliği de dikkate alındığında davalı idare tarafından bir defaya mahsus olmak ve bir yılı aşmamak üzere taahhütlere uyulması için yatırımcıya belli bir süre verilmesi, bu süre içinde istenilen hususlar yerine getirilmediği takdirde durdurma işleminin tesis edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla; dava konusu işlemde hukuka uyarlık, aksi yöndeki temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile anılan kararının kaldırılarak yukarıda özetlenen gerekçeyle davanın reddi yolundaki temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 14/10/2021 tarihinde, kesin olarak, oyçokluğuyla karar verildi.


KARŞI OY (X) :
Yukarıda bahsi geçen 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun "Faaliyetlerin durdurulması" başlıklı 15. maddesi ile 25/11/2014 tarihli, 29186 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve işlem tarihinde yürürlükte bulunan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin "Yönetmeliğe aykırı uygulamaların durdurulması" başlıklı 19. maddesi birlikte değerledirildiğinde, Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde sunulan Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususlara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda söz konusu taahhütlere uyulması için valilikçe bir defaya mahsus olmak ve bir yılı aşmamak üzere ilgilisine süre verilerek ya da herhangi bir süre verilmeksizin faaliyetlerin durdurulabileceği, ilgilisine süre verip vermeme hususunda idarelerin takdir yetkisinin olduğu, aksi durumda takdir yetkisinin kısıtlanılarak yerindelik denetimi yapılmış olacağından, ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının onanması gerektiği oyuyla çoğunluk kararına katılmıyorum.