Danıştay 9. Daire 2019/1138 Esas 2021/4873 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 2019/1138
Karar No : 2021/4873

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …Yapı ve Proje Taah. Ltd. Şti.
… İnşaat Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Başkanlığı-…
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından ihaleye çıkarılıp davacı ortaklık tarafından üstlenilen "Sakarya İli Sapanca İlçesi, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 740 Adet Konut, 35 Adet Dükkan İnşaatları ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi" nedeniyle hakediş ödemelerinden kesilen 163.051,00-TL'nin 3/4'lik kısmına tekabül eden 122.288,00-TL damga vergisinin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan düzeltme şikayet başvurusunun reddine ilişkin işlemin iptali ile ödenen tutarın tahsil tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte iadesi istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … Vergi Mahkemesi … gün ve E:…, K:… sayılı kararıyla; dosyanın incelenmesinden; davacı tarafından, Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca yapılan "Sakarya İli Sapanca İlçesi, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 740 Adet Konut, 35 Adet Dükkan İnşaatları ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi"ne ilişkin ihale kapsamında ödenen hakedişler üzerinden 163.051,00-TL tutarında damga vergisi kesintisinin yapıldığı, yapılan kesintinin 1/4 aşan miktarın iadesi için yapılan düzeltme ve şikayet başvurularının reddi üzerine görülmekte olan davanın açıldığı, Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca düzenlenen 29/11/2017 tarihli yazıda söz konusu işin 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Bölgesi ilan edildiğinin belirtildiği, üstlenilen yapım işinin 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında bulunduğu, hak ediş ödemelerinin de söz konusu yapım işinin bir aşamasını oluşturduğu, ihale sürecinin davacı şirket açısından ihale edilen yapım işinin tamamlanması, Başkanlık açısından ise işin teslim alınması ve ihale tutarının tamamının ödemesinin yapılması ile sonuçlanacağı, yapım işi ile yapım işi dolayısıyla yapılan avans ödemesinin bütünlük arzettiği, zira ihale dökümanlarının hem gerçekleştirilecek işi hem de ödemeleri düzenlediği, ihale konusu iş ile ödemenin ayrı safhalar olarak düşünülemeyeceği, sonuç itibariyle hak ediş ödemelerinin ve ödemeye ilişkin kağıtların da 5393 sayılı Belediye Kanununda ilgili yapılara ilişkin dörtte birinin alınacağı belirtilen vergi, resim ve harca ilişkin belgeler kapsamında bulunduğu ve isabet edecek vergilerden 5393 sayılı Yasa'nın 73/6.maddesinde belirtilen orandan arta kalacak şekilde bağışık bulunduğu açık olduğundan, söz konusu iş kapsamında hakediş ödemeleri üzerinden yapılan 163.051,00-TL kesinti tutarının ilgili yasada belirtilen oran gözetilmeksizin kesilen ve 3/4'üne tekabül eden 122.288,00-TL'lik miktarında hukuka uyarlık bulunmadığı, davacının talebi doğrultusunda kesintinin tahsil tarihinden itibaren 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun'da öngörülen yasal faiz oranında hesaplanacak faiziyle birlikte iadesi gerektiği gerekçesiyle davanın kabulüne, 122.288,00-TL damga vergisi kesintisinin kesintinin yapıldığı tarihten iade tarihine kadar geçen süre için hesaplanacak yasal faizi ile birlikte davacıya iadesine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: 5393 sayılı Belediye Kanunun kentsel dönüşüm ve gelişim alanı başlıklı 73. maddesinin altıncı fıkrasında, kentsel dönüşüm ve gelişim alanları içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkullerin harca esas değer üzerinden belediyelere devredileceği, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında "yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarla" ilgili vergi, resim ve harçların dörtte birinin alınacağının düzenlendiği, münferit sözcüğünün Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğü'nde, "tek, ayrı, kendi başına olan"; Türk Hukuk Sözlüğü'nde de "tek tek; ayrı ayrı; tek başına" olarak açıklanmış olması karşısında, 5393 sayılı Kanunun yukarıda anılan düzenlemesinde geçen "münferit yapı" ibaresinin tek-ayrı yapıları işaret ettiği; bu yapıların da, 5393 sayılı Kanun kapsamında ilan edilen uygulama alanı içerisinde daha önce mevcut olup, uygulama kapsamında yıkılarak yeniden inşalarının söz konusu olması halinde ancak maddede öngörülen kısmi istisnanın uygulanabileceği sonucuna varıldığı, davacılara ihale edilen "Sakarya İli Sapanca İlçesi, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 740 Adet Konut, 35 Adet Dükkan İnşaatları ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi"nin, 5393 sayılı Kanunun 73/6 maddesi kapsamında, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı içerisinde kalan mevcut yapıların yıkılarak yeniden yapımına değil, bu uygulama alanında inşası planan "yeni" konut ve işyerlerinin yapımına ilişkin olması karşısında, davacılar tarafından yapımı üstenilen yapıların münferit yapı niteliğini taşıdığından söz edilemeyeceğinden, anılan madde ile tanınan indirim hakkından yararlandırılmalarına olanak bulunmadığı açık olup, aksi yolda verilen mahkeme kararında yasaya uyarlık görülmediği gerekçesiyle davalı idare istinaf isteminin kabulü ile Vergi Mahkemesi kararının kaldırılmasına, davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Dava konusu işin 5393 sayılı Kanun kapsamında olduğunun Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından verilen ara karar cevabı ile sabit olduğu, hakediş ödemelerinin ve ödemeye ilişkin kağıtların 5393 sayılı Kanun kapsamında bulunduğu ve 3/4 lük muafiyetin uygulanması gerektiği iddiasıyla kararın bozulması istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya uygun olan Bölge İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Uyuşmazlıkta, BBaşbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından ihaleye çıkarılıp davacı ortaklık tarafından üstlenilen "Sakarya İli Sapanca İlçesi, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 740 Adet Konut, 35 Adet Dükkan İnşaatları ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi" nedeniyle hakediş ödemelerinden kesilen 163.051,00-TL'nin 3/4'lik kısmına tekabül eden 122.288,00-TL damga vergisinin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan düzeltme şikayet başvurusunun reddine ilişkin işlemin iptali ile ödenen tutarın tahsil tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte iadesi istemiyle davanın açıldığı görülmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT:
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 122. maddesinde, mükelleflerin, vergi muamelelerindeki hataların düzeltilmesini vergi dairesinden isteyebilecekleri; 124. maddesinde de, vergi mahkemelerinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanların, şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilecekleri açıklanmıştır. Bu maddeler uyarınca düzeltilmesi vergi dairelerinden istenebilecek vergi hatasının tanımı ise aynı Kanun'un 116. maddesinde, vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınması olarak yapılmış, 117. maddesinde, hesap hataları olarak; matrah hataları, vergi miktarında hatalar ve verginin mükerrer olması; 118. maddesinde de, vergilendirme hataları olarak; mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzuda hata ve vergilendirme veya muafiyet döneminde hatalar gösterilmiş bulunmaktadır.
5393 sayılı Belediye Kanununun "Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı" başlıklı 73. maddesinin birinci fıkrasında belediyelerin, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabileceği ; altıncı fıkrasında kentsel dönüşüm ve gelişim alanları içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkullerin harca esas değer üzerinden belediyelere devredileceği, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarda ilgili vergi, resim ve harçların dörtte biri alınacağı belirtilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinin gerekçesinde de sağlıksız ve hızlı kentleşmenin ülkemizin önemli sorunlarının başında geldiği, kentlerimizin özellikle ülkemizin batı bölgelerinde aşırı şekilde büyüdüğü fakat buna uygun sosyal imkanlarla donatılmadığı, büyük kentlerde trafik, hava kirliliği, yetersiz konut, çarpık yapılaşma, alt yapı hizmetleri ve benzeri sorunların acilen çözüm beklediği, bu düşünceden hareketle büyükşehir belediyeleri ve nüfusu 50.000'in üzerinde belediyelerin kentin gelişimine uygun konut alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları ve sosyal donatılar oluşturmak, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak ve restore etmek amacıyla kentsel gelişim alanları ilan etme ve uygulayabilmelerine imkan vermenin kaçınılmaz olduğu, maddenin bu amaçla düzenlendiği yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıdaki maddenin ve gerekçesinin birlikte değerlendirilmesinden; yeni yapının yapılacağı alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanında yer alması ve bu alanda yer alan mevcut (eski) yapının yıkılarak yeni bir yapının inşa edilmesi koşullarının gerçekleşmesi halinde yapılacak bu yapılarla ilgili alınması gereken vergi, harç ve resmin 3/4'lük kısmının tahsil edilmeyeceğinin kurala bağlandığı ve söz konusu alan içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkullerin harca esas değer üzerinden belediyelere devredileceği belirtildikten sonra "yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarda" ibaresinde yer alan "Münferit" kelimesinin yapının niteliğini belirtmek amacıyla kullanıldığı, eski yapıların hak sahipleri veya üçüncü kişiler tarafından yıktırılarak yeniden yapılması yönünden kısmi ödemeye ilişkin herhangi bir ayrıma gidilmediği anlaşılmaktadır.
Olayda, Toplu Konut İdaresi Başkanlığının … tarih ve … sayılı yazısında; Sakarya İli Sapanca İlçesi, Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 740 Adet Konut, 35 Adet Dükkan İnşaatları ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi'ne ait bölgenin 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında Kentsel Dönüşüm ve Gelişim bölgesi olarak ilan edildiğinin belirtildiği, işe ilişkin özel idari ve teknik şartnamenin 8. maddesi uyarınca inşaatın yapılacağı alan üzerindeki mevcut yapıların ve müştemilatların yıkımı, molozların yasal döküm yerlerine naklinin ihale kapsamında olduğu ve bu çerçevede kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanında yer alan mevcut (eski) yapıların yıkıldığı ve bu yapıların söz konusu Kanun kapsamında yeniden yapıldığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, dava konusu olayda 5393 sayılı Kanunun 73. maddesinde öngörülen koşulların gerçekleşmesi nedeniyle hakedişler ödemeleri üzerinden kesinti suretiyle tahsil edilen damga vergisinin 3/4'lük kısmının düzeltme şikayet hükümleri kapsamında vergilendirme hatası olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varıldığından fazladan ödenen damga vergisinin iadesi talebiyle yapılan dava konusu işlemde ve davanın kabulüne karar veren Vergi Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile Vergi Mahkemesi kararının kaldırılarak davanın reddine ilişkin Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuka uygunluk görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle kabulüne ilişkin Vergi Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin kabulü ve davanın reddi yolundaki … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesine gönderilmesine , 20/10/2021 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.