Danıştay 8. Daire 2018/4843 Esas 2021/4691 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2018/4843
Karar No : 2021/4691


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Gıda San. ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Ticaret Borsası
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … gün ve E:… , K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Dava, davacı şirket tarafından, şirketin faaliyetlerine ilişkin olarak yapılan alım satımları yasal süresi içinde tescil ettirmediği ve tescil ücretini ödemediğinden bahisle, İstanbul Ticaret Borsasının 03/03/2016 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile alınan re’sen tescil kararına karşı İstanbul Ticaret Borsası Meclis Başkanlığı’na yapılan itirazın İstanbul Ticaret Borsası Yönetim Kurulu‘nun … tarih ve … sayılı kararı ile reddine ilişkin işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararıyla; davacı şirketin ticari merkezinin İstanbul olduğu ve bunun 17/02/2009 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yer aldığı, dolayısıyla davalı idare yönetim kurulunun dava konusu işlemi tesis etme yetkisini haiz olduğu, ayrıca dava konusu işlemde de yer aldığı üzere davalı idarenin dava konusu işlem ile davacının yaptığı itirazların karşılanarak Sakarya Ticaret Borsasına tescili yapılan alım satımlara ilişkin tescil ücretinin mahsup edildiği ve dava konusu işlemin mahsup sonucu kalan alım satım işlemlerinin resen tescili ile tescil ücretinin %50 fazlasıyla davacıdan istenilmesine yönelik olduğu, bu durumda, ticari merkezi İstanbul olan davacı şirket hakkında, muhtelif dönemlere ilişkin alım satım işlemlerini yasal süresi içinde tescil ettirmediği ve tescil ücretini ödemediğinden bahisle tesis edilmiş olan dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, davalı Borsa tarafından ilk hesaplamaya yapılan itiraz neticesinde … İcra Dairesi’nin E:… sayılı dosyası üzerinden İstanbul Ticaret Borsası'na yapılan 43.519,74-TL ödeme düşülerek yeni bir hesaplama yapıldığı, İstanbul Ticaret Borsası tarafından tescil edilmediği ileri sürülen 26613 adet faturaya ilişkin ayrıntılı Excel Tablosunun İdare Mahkemesine sunulmasına karşın, Mahkemece hüküm kurulurken bu faturaların dikkate alınmadığı, davacı şirketin Türk Ticaret Kanunu’nun verdiği hak ve yetkiye istinaden ticaret merkezini yurt içinde başka bir adrese taşıdığı 10/06/2009 tarih ve 7329 sayı 899 sayfa No’lu ilan ile Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilan ettiği, iki borsa arasındaki uygulamadaki tescil ücretlendirmesinden kaynaklanan farklılıkların davacıya ceza uygulaması olarak yansıtıldığı, 2011-2012-2013-2014 yıllarına ait alım ve satımlara ilişkin tescil işlemlerinin Sakarya Ticaret Borsası nezdinde gerçekleştirildiği, davacı şirketin aynı tarihler için bir de İstanbul Ticaret Borsasına tescil yaptırmasının beklenemeyeceği, davacıya uygulanan idari para cezasının, karar ve ceza verme zamanaşımı süreleri geçtikten sonra verildiği belirtilerek, Bölge İdare Mahkemesince verilen ret kararının hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, mükerrer tescil veya ödemenin sözkonusu olmadığı, dava konusu işlemin idari para cezası olduğuna yönelik davacı taraf iddialarına itibar edilemeyeceği, dava konusu işlemin re'sen tescil ücreti olduğu, bu nedenle idari para cezaları için geçerli olan zamanaşımı sürelerinin uygulanma alanı bulunmadığı, bir alım satımın tescil edilip edilmediğini ispatlayan belgenin "tescil beyannamesi" olduğu, bu halde davacı tarafından sunulan cari hesap ekstreleri ve faturalar ile tescilin ispatının mümkün bulunmadığı, İstanbul'da önce merkezi sonra bölge müdürlüğü bulunan firmanın hiçbir şekilde yetki alanına girmeyen ve üyelik zorunluluğu bulunmayan yetkisiz bir borsaya kayıt olmasının hem kanuna hem de ticari teamüllere aykırı olduğu, bu durumun firmanın tüm alım ve satımlarına ilişkin tescil ücretini ödemekten kaçınmak için izlediği bir yol olduğu, davacının Sakarya Ticaret Borsası'na 2016 yılında üye olduğu, dava konusu alım satımların ise bu tarihten önceye ait olduğu, dava konusu işleme ilişkin alım ve satımların davacının İstanbul'daki alım ve satımları olduğu ve bunların tescilinin İstanbul Ticaret Borsasında yapılması gerektiği, davacının Sakarya'da merkezi veya şubesi bulunması ve bunların alım satımlarının bulunması halinde tescilinin Sakarya Ticaret Borsasında yapılabileceği, davacı hakkında tesis edilen işlemin kanuna ve hukuka uygun olduğu belirtilerek, istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … 'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra ve dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
İstanbul Ticaret Borsasına ... sayılı sicil ile kayıtlı bulunan davacı şirketin, 2011, 2012, 2013, 2014 yıllarına ait satmış olduğu ve 2011, 2012, 2014 yıllarına ait ithal etmiş olduğu davalı idare borsa kotasyonuna at muhtelif gıda maddelerinin tescil işlemlerini yasal süresi içerisinde yerine getirmemesi sebebiyle, söz konusu alım satımların tescili ile 2011, 2012, 2013, 2014 yılları için toplam tescil ücreti 327.190,08 TL'lik kısmın %50 oranında artırılması sonucunda 490.785,12 TL tutarın yasal yoldan tahsiline karar verilmiş olup davacı tarafından buna yapılan itiraz sonucunda bir kısım alım satım işlemlerinin Sakarya Ticaret Borsasına kaydedilmiş olduğunun tespit edilmesi üzerine, tescili yapılan alım satımların düşülmesi sonucunda toplamda İstanbul Ticaret Borsasının … tarih ve … sayılı kararıyla davacı adına düzenlenen 447.265,38 TL tutarlı tescil ücreti işleminin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'nun "Ticaret Borsaları" başlıklı 28. maddesinin birinci fıkrasında; "Ticaret borsaları, bu Kanunda yazılı esaslar çerçevesinde borsaya dahil maddelerin alım satımı ve borsada oluşan fiyatlarının tespit, tescil ve ilânı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlardır.", "Borsaların çalışma alanları" başlıklı 30. maddesinde; "Borsanın çalışma alanı, bulunduğu il sınırlarıdır. Bu çalışma alanı, çevre illeri de kapsayacak şekilde ve o illerde borsa kuruluncaya kadar geçerli olmak üzere, Birlik Yönetim Kurulu tarafından genişletilebilir veya daraltılabilir.", "Borsaya kayıt zorunluluğu" başlıklı 32. maddesinin birinci fıkrasında; "Ticaret borsası kotasyonuna dahil maddelerin alım veya satımı ile uğraşanlar, bulundukları yerin borsasına kaydolmak zorundadırlar. Buna uymayanların kayıtları, borsaca re’sen yapılır ve kendilerine tebliğ edilir. Meslek gruplarına göre yapılacak bu üye kayıtları, elektronik ortamda Bakanlık ve Birlik bünyesinde düzenlenen ortak veri tabanında güncel olarak tutulur.", ikinci fıkrasında; "Borsaya kayıt zorunluluğunda olanların durumlarında meydana gelen ve Türk Ticaret Kanununa göre tescil ve ilânı gereken her türlü değişikliğin, gerçekleşmesinden itibaren bir ay içinde kayıtlı oldukları borsalara bildirilmesi gerekir. İlgili sicile tescili zorunlu olup da kanunî şekil ve sürede tescil ettirilmemiş olan bir hususu haber alan ilgili borsa, bu zorunluluğu yerine getirmeyenlerin durumlarını gerekli sicil değişikliklerinin yapılması için ilgili sicil memurluğuna
bildirir. Sicil memurluğu, bu bildirim üzerine gerekli işlemleri yapmakla yükümlüdür.", üçüncü fıkrasında; "Merkezî borsa çalışma alanı dışında bulunmakla beraber, borsa çalışma alanı içinde faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilerin, ticaret veya esnaf siciline tescil edilmiş ya da edilmemiş şube, irtibat bürosu, fabrika, temsilcilik, depo, alım satım yeri ve buna benzer ünitelerinin de borsaya kaydolmaları gerekir.", "Borsa işlemlerinin tescili" başlıklı 46. maddesinin birinci fıkrasında; " Borsaya tâbi maddelerin en az miktarları üzerinde yapılan alım satım muamelelerinin borsalara tescili zorunludur. Elektronik ticaret yoluyla yapılan satışlar da bu madde kapsamındadır.", ikinci fıkrasında; "Borsalarca gösterilen yerlerde yapılan işlemler aynı gün, borsa dışında alınıp satılmasına müsaade edilen maddelere ait işlemler en geç otuz gün içinde tescil ettirilir. Geçerli bir neden olmaksızın belirtilen sürelerde tescil zorunluluğunun yerine getirilmemesi durumunda, tescil
ücreti yüzde elli fazlasıyla tahsil olunur.", dördüncü fıkrasında; "Tescil yükümlülüğü aşağıdaki şekilde yerine getirilir: a) Alıcı ve satıcının aynı borsanın çalışma alanı içinde bulunmaları halinde, işlem borsa örf ve adetlerine göre tespit olunan tarafça o borsaya tescil ettirilir ve tescil ücreti ödenir. Tescil ile yükümlü olan tarafın yokluğu halinde, diğer taraf tescili yaptırmak ve ücretini ödemekle yükümlüdür. b) Alıcı ve satıcıdan birinin borsanın çalışma alanı içinde, diğerinin dışında olması halinde; 1) İki tarafın bulunduğu yerde borsa mevcut ve mal her iki borsaya tâbi ise ve işlem de yazışma, telgraf, telefon, teleks ile yapılmış veya elektronik ortamda gerçekleştirilmişse, sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yerdeki tarafça o yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir. Sözleşmenin nerede kabul ile tamam olduğu tespit edilemediği takdirde, işlem satıcının merkezinin bulunduğu yerdeki borsaya, satıcı tarafından tescil ettirilir ve ücreti ödenir. 2) Taraflardan birinin bulunduğu yerde borsa mevcut değil veya borsa mevcut olmasına rağmen, mal o borsaya dahil değil veya taraflardan biri yurt dışında ise, işlem diğer tarafça kendi merkezinin bulunduğu yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir. c) Borsaya kayıtlı üyeler, borsanın çalışma alanı dışında yaptıkları ve bu fıkrada belirlenen tescil işlemleri dışında kalan alım veya satımları, kayıtlı bulundukları borsalara tescil ettirir ve ücretini öderler. d) Borsanın çalışma sınırları dışında alım satım yapan taraflardan biri tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu ve tescil ücretini ödeme yükümlülüğü tacir ve sanayici olan diğer tarafa aittir. Alım satım yapan tarafların her ikisi de tacir veya sanayici
sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu uygulanmaz." sekizinci fıkrasında; "Bu maddenin uygulanmasına ait usul ve esaslar, Birlik tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir." hükmüne yer verilmiştir.
Ticaret Borsalarına Tabi Maddeler ve Bu Maddelerin Alım veya Satımlarının Tescili Hakkında Yönetmeliğin "Tescil Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi" başlıklı 10. maddesinde; "Tescil yükümlülüğü aşağıdaki şekilde yerine getirilir: a) Alıcı ve satıcının aynı borsanın çalışma alanı içinde bulunmaları halinde, işlem borsa örf ve adetlerine göre tespit olunan tarafça o borsaya tescil ettirilir ve tescil ücreti ödenir. Tescil ile yükümlü olan tarafın yokluğu halinde, diğer taraf tescili yaptırmak ve ücretini ödemekle yükümlüdür. b) Alıcı ve satıcıdan birinin borsanın çalışma alanı içinde, diğerinin dışında olması halinde; 1) İki tarafın bulunduğu yerde borsa mevcut ve mal her iki borsaya tâbi ise ve işlem de yazışma, telgraf, telefon, teleks ile yapılmış veya elektronik ortamda gerçekleştirilmişse, sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yerdeki tarafça o yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir. Sözleşmenin nerede kabul ile tamam olduğu tespit edilemediği takdirde, işlem satıcının merkezinin bulunduğu yerdeki borsaya, satıcı tarafından tescil ettirilir ve ücreti ödenir. 2) Taraflardan birinin bulunduğu yerde borsa mevcut değil veya borsa mevcut olmasına rağmen, mal o borsaya dahil değil veya taraflardan biri yurt dışında ise, işlem diğer tarafça kendi merkezinin bulunduğu yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir. c) Borsaya kayıtlı üyeler, borsanın çalışma alanı dışında yaptıkları ve bu fıkrada belirlenen tescil işlemleri dışında kalan alım veya satımları, kayıtlı bulundukları borsalara tescil ettirir ve ücretini öderler. d) Borsanın çalışma sınırları dışında alım satım yapan taraflardan biri tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu ve tescil ücretini ödeme yükümlülüğü tacir ve sanayici olan diğer tarafa aittir. Alım satım yapan tarafların her ikisi de tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu uygulanmaz. e) Kamu iktisadi kuruluşları ile sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait olan kamu kuruluşlarınca yapılan destekleme alım ve satımlarına ilişkin borsa tescil ücreti muamelenin yapıldığı günü takip eden en geç otuz gün içinde ilgili borsaya ödenir." düzenlemesi yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu olayda; davacı … Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin 17/02/2009 tarih ve 7251 sayı, 357. sayfa Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ticari merkezinin İstanbul olarak belirtildiği, … Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin 2008 yılına ait olağan genel kurulunun 22/05/2009 tarihinde yapıldığı, anılan genel kurulda şirket merkezinin İstanbul'dan Kocaeli ili … ilçesine taşınmasına karar verildiği ve anılan genel kurur kararının 10/06/2009 tarih ve 7329 sayı, 899. sayfa Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde yayımlandığı, hali hazırda 25/06/2021 tarih ve 10357 sayı, 376. sayfa Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde şirket merkezinin Kocaeli ili … ilçesi olarak belirtildiği, davacı şirketin … tarihinde … Borsa Sicil Numarası ile Sakarya Ticaret Borsası'na kayıt olduğu tespit edilmiştir.
Yukarıda anılan mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; alıcı ve satıcıdan biri borsanın çalışma alanında diğeri çalışma alanında değilse, tescilin sözleşmenin kabul ve tamam olduğu yerdeki borsaya, sözleşmenin nerede kabul ve tamam olduğu tespit edilemiyorsa satıcının merkezinin bulunduğu yerdeki borsaya satıcı tarafından tescil ettirilmesi gerekmektedir. Taraflardan birinin yurtdışında olması durumunda ise; işlem diğer tarafça kendi merkezinin bulunduğu yer borsasına tescil ettirilecektir.
Bu durumda, dava dosyası Ekinde yer alan bilgi ve belgelerden davacının Sakarya dışında bulunan yurt içi firmalara satışlarını merkezinin bulunduğu ve kayıtlı olduğu Sakarya Ticaret Borsası'na tescil ettirdiği, bu hususta taraflar arasında itilaf bulunmadığı, nitekim davalı idare tarafından belirlenen tescil miktarından bu tescillerin mahsup edildiği, davacının yurt dışı ithalatlarının da mevzuat gereği merkezinin bulunduğu Sakarya Ticaret Borsası'na tescil ettirildiği, her ne kadar İdare Mahkemesi kararında davacı şirketin merkezinin İstanbul ili olduğu belirtilmekle birlikte, davacı şirketin İstanbul olan ticari merkezinin Kocaeli ili … ilçesi olarak değiştirilerek, 10/06/2009 tarihi itibariyle Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilmiş olması karşısında, davacının yaptığı satım ve ithalatlara ilişkin işlemleri Sakarya Ticaret Borsası'na tescil ettirmesinin 5174 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik hükümlerine uygun olduğu görüldüğünden, İstanbul Ticaret Borsası Yönetim Kurulunca tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla; davanın reddi yönündeki … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … gün ve E:… , K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan … -TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 20/10/2021 tarihinde kesin olarak oybirliği ile karar verildi.