Danıştay 13. Daire 2021/1222 Esas 2021/3492 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/1222
Karar No:2021/3492


TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ... Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. ..., Av. ...

KARŞI TARAF (DAVACI) : ... Kimya Endüstrisi A.Ş.
(Eski Unvanı: ... Genel Müdürlüğü)

VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, davalıya ait 398 ton muhtelif hurda malzemenin (ray, demir, paslanmaz bakır kablo, hurda tren tekeri vb.) satışına ilişkin 15/05/2020 tarihinde gerçekleştirilecek olan ihalenin iptal edilerek, söz konusu hurda malzemelerin satış suretiyle kendilerine devredilmesi istemiyle 12/05/2020 tarihinde yapılan başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; resmî daire ve idarelerin, davalı ve diğer iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca kabul edilecek fiyatlarla davacıya satılacağının açık olduğu, bu itibarla, 3284 sayılı Kanun ile 20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, kamu kurum ve kuruluşlarına ait her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının davacıya satılması gerekirken, ihale suretiyle yapılacak satışın iptal edilerek davacının hurda malzemenin kendilerine satılması yönündeki başvurusunun zımnen reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı tarafından, belediye şirketlerinin mevzuatta tanımlanan resmî daire ve idareler ile diğer kuruluşlar kapsamında olmadığı, hukukî statüleri ticarî esaslara göre faaliyet gösteren belediye iktisadi teşebbüsü niteliğinde olup, hisselerinin %99,78’inin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait olduğu, toplu taşımacılık alanında hizmet veren bağımsız bütçeli ve özel hukuk tüzel kişiliğine sahip bir anonim şirket olduklarından davacı ile sözleşme yapma yükümlülüklerinin bulunmadığı, konuyla ilgili yasal düzenlemelerin Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, Mahkeme kararının hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ... 'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile Mahkeme kararının Dairemiz kararında belirtilen gerekçeyle onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davalının duruşma istemi yerinde görülmeyerek gereği görüşüldü:
03/07/2021 tarih ve 31530 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun'un Geçici 2. maddesinin ikinci fıkrasında, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu'nun leh ve aleyhine açılmış davalarda ve icra takiplerinde şirketin kendiliğinden taraf sıfatını kazanacağı kuralına yer verildiğinden, bakılan davada, davacı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü yerine Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.'nin davacı sıfatını haiz olduğu görülmüştür.

İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY:
Davacı tarafından, 398 ton muhtelif hurda malzemenin ihale yoluyla satılacağının öğrenilmesi üzerine, söz konusu ihalenin iptal edilerek mer'i mevzuat çerçevesinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca belirlenen fiyatlar üzerinden kendilerine satış yapılması gerektiği ileri sürülerek 12/05/2020 tarihinde davalıya başvurulmuş, başvurunun zımnen reddi üzerine bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, alüminyum, antimuvan ve nikel hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş bilumum muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasını yasak etmeye Cumhurbaşkanı'nın yetkili bulunduğu, bu maddelerin memleket içinde satılmasının serbest olduğu; 2. maddesinde, resmî daire ve müesseselerde birinci maddede yazılı mevaddan kendi ihtiyaçlarından fazla olanların, 2490 sayılı Kanun'un 66. maddesine göre askeri fabrikalara devredileceği kurala bağlanmıştır.
20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tespit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devredileceği belirtilmiştir.
Öte yandan, 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelgede, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin, kamu kurum ve kuruluşlarınca ... Endüstrisi Kurumu Hurda Sanayi İşletmeleri A.Ş.'ye (... A.Ş.) satış suretiyle devri öngörülmüştür.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 26. maddesinde, "Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 08/09/1983 tarih ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tâbi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tâbidir." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Davalının Anayasa'ya aykırılık iddiası ciddi görülmemiştir.
5216 sayılı Kanun ve şirket ana sözleşmesi çerçevesinde ... İstanbul Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin hukukî statüsü irdelendiğinde; hisselerinin tamamının doğrudan ve dolaylı olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne ait, tüzel kişiliği haiz bir belediye şirketi olduğu, faaliyet alanının hisselerine sahip olan büyükşehir belediyesinin görev ve hizmet alanlarıyla sınırlı olduğu, büyükşehir belediyesinin yetki ve sorumluluğu altındaki toplu ulaşım hizmetinin işletmeciliğini yaptığı, bu hâle göre kamu hizmeti niteliğindeki toplu taşıma hizmetini yürütmekle görevlendirilen bir kamu kurumu olduğu anlaşılmaktadır.
... İstanbul Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin şirket statüsünde kurulmuş olması, kamu kurumu olma niteliğini ortadan kaldırmamaktadır. Kamu kurumu olarak ... İstanbul Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin birtakım kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleriyle donatıldığı açıktır. Kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleri özel hukuku aşan her türlü hüküm ve şarttır. Örneğin; tek taraflı işlem yapma yetkisi, bir tüzel kişinin karar organlarında idare tarafından atanan üyelerin bulunması, Sayıştay denetimine ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na tâbi olma gibi ayrıcalık ve yükümlülükler kamu gücü barındıran ayrıcalık ve yükümlülükleridir. Kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülüklerine tâbi olma şartının gerçekleşmesi için, belediye şirketlerinin bütünüyle kamu hukuku rejimine tâbi olması gerekli değildir. Kaldı ki, bu şirketlerin ana sözleşmelerinde, yönetim kurulu başkanının büyükşehir belediyesi başkanı olması gibi özel hukuku aşan birtakım hükümlere de rastlamak mümkündür. (GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, Cilt I, 2019, Bursa, s. 687-688).
Kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleriyle donatılan bir kamu kurumu olan ... İstanbul Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin, 3284 sayılı Kanun uyarınca resmî daire ve müessese kavramı içerisinde yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Kamusal yükümlülük getiren mezkur Kanun gereğince resmî daire ve müesseselerin malik oldukları hurda malzemeyi Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.'ye devretme zorunluluğu bulunduğundan, kamu kurumu olan ... İstanbul Sanayi ve Ticaret A.Ş. de bu yükümlülüğe tâbidir.
Bu itibarla, kamu kurumu olan davalının, hurda malzemelerini kamusal yükümlülüğünün bir sonucu olarak davacıya satış suretiyle devretmesi gerektiği anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uygunluk, işlemin iptali yolundaki temyize konu Mahkeme kararında ise sonucu itibarıyla hukukî isabetsizlik bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin reddine,
2. Dava konusu işlemin iptali yolundaki ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı temyize konu kararında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından anılan Mahkeme kararının yukarıda belirtilen GEREKÇEYLE ONANMASINA,
3. Temyiz giderlerinin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına,
4. Posta giderleri avansından artan tutarın davalıya iadesine,
5. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
6. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 25/10/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.