Danıştay 2. Daire 2021/9054 Esas 2021/3831 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İKİNCİ DAİRE
Esas No : 2021/9054
Karar No : 2021/3831


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Kaymakamlığı - …

İSTEMİN KONUSU : …İdare Mahkemesince verilen …günlü, E:…, K:…sayılı kararın, dilekçede yazılı nedenlerle 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması isteminden ibarettir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava Konusu İstem : Dava; davacı idare tarafından, mülkiyeti … Köyü tüzel kişiliğine ait, Ankara ili, Kızılcıhamam ilçesi, …Köyü, …ada, …parsel sayılı 11862,00 m² yüzölçümlü taşınmaz ile üzerinde bulunan memba suyu ve işletmesinin; 06/12/2012 günlü, 28483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında, tapu kaydının 22/05/2014 günlü, 2574 yevmiye numarası ile Belediye Başkanlığı adına tescili yapıldığından bahisle, bu taşınmazın tahliye edilmesi istemiyle davalı idareye yapılan başvurunun reddine ilişkin …günlü, …sayılı Kızılcahamam Kaymakamlığı işleminin iptali istemiyle açılmıştır.

İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti : …İdare Mahkemesinin temyize konu kararıyla; dava konusu taşınmaz …Köyü tüzel kişiliğine ait iken, köy muhtarı tarafından, … isimli kişiyle, 01/01/1988 günlü, 25 yıl süreli kira sözleşmesinin akdedildiği, sözleşmede; sözleşmenin bitimine bir yıl kala, taraflar birbirine sözleşmenin bitimine ilişkin resmi kanaldan bildirimde bulunmazlarsa, sözleşmenin ikişer yıllık dönemler halinde aynı koşullarla uzatılmış sayılacağı hükümlerinin bulunduğu, 01/01/2013 gününde kira sözleşmesinin süresinin dolduğu, bitim tarihinden en az bir yıl önce yani 31/12/2011 tarihinden önce bitime ilişkin herhangi bir resmi yola başvurulmaması nedeniyle kira sözleşmesinin otomatik olarak iki yıl sonrası olan 01/01/2015 gününe kadar uzadığı, 6360 sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesi sonucunda, dava konusu taşınmazın 22/05/2014 tarihinde Kızılcahamam Belediye Başkanlığı adına tescilinin yapıldığı, 31/12/2013 tarihine kadar kira sözleşmesinin sona ereceğine dair herhangi bir başvuru olmadığından kira sözleşmesinin iki yıl daha uzadığı ve sözleşmenin 01/01/2017 tarihine kadar geçerli olduğu, davacı idarenin dava konusu taşınmazı, devam eden kira sözleşmesiyle birlikte edindiği ve 6098 sayılı Kanun uyarınca sözleşmenin tarafı olduğu ancak kira sözleşmesi sona ermediğinden, geçerli bir hukuki sebebe dayanarak kullanan kiracının fuzuli şagil olarak nitelendirilemeyeceğinden dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, 2886 sayılı Devlet İhale Kanun'un 75. maddesinin belediye taşınmazları için de geçerli olduğu, gayrimenkullerin 10 yıldan fazla süreli kiraya verilemeyeceği, sözleşmede aksi düzenleme bulunsa bile 2886 sayılı Kanuna göre ihale yapılmaksızın tekrar kiralamanın mümkün olmadığı, tahliye talebinde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığından mahkeme kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN CEVABI : Cevap verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay İkinci Dairesince; Danıştay (Kapatılan) Onyedinci Dairesi tarafından, Danıştay Başkanlık Kurulunun 01/08/2016 günlü, K:2016/32 sayılı kararının "Ortak Hükümler" kısmının 1. fıkrası uyarınca, ayrıca bir gönderme kararı verilmeksizin Danıştay Onuncu Dairesine gönderilen, daha sonra anılan Daire tarafından, Danıştay Başkanlık Kurulunun 18/12/2020 günlü, K:2020/62 sayılı kararının "Ortak Hükümler" kısmının 6. fıkrası uyarınca, ayrıca bir gönderme kararı verilmeksizin Dairemize iletilen dosyada, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY : Mülkiyeti … Köyü tüzel kişiliğine ait …ilçesi, …Köyü, …ada, …parsel sayılı, 11862 m² yüzölçümlü taşınmaz ile üzerinde bulunan memba suyu ve işletmesinin 06/12/2012 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında, tapu kaydının …günlü, …yevmiye numarası ile Belediye Başkanlığı adına tescili yapıldığından bahisle bu taşınmazın tahliye edilmesi istemiyle davalı idareye yapılan başvurunun reddine ilişkin …günlü, …sayılı Kızılcahamam Kaymakamlığı işleminin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT :
01/07/2012 gününde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 339. maddesinin 2. fıkrasında; kamu kurum ve kuruluşlarının, hangi usul ve esaslar içinde olursa olsun yaptıkları bütün kira sözleşmelerine de konut ve çatılı işyeri kiralarına ilişkin hükümlerin uygulanacağı hüküm altına alınmış, 6101 sayılı Türk Borçlar Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun'un 8. maddesinde; "Diğer mevzuatta, bu Kanun veya Türk Borçlar Kanunuyla yürürlükten kaldırılmış ya da değiştirilmiş bulunan kanunların maddelerine yapılan yollamalar, o maddeleri karşılayan yeni hükümlere yapılmış sayılır. Bununla birlikte, bu Kanunun 1 inci maddesinin hükümleri saklıdır." hükmüne yer verildikten sonra, 10. maddesinde açık bir şekilde 6570 sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanunu'nun yürürlükten kaldırıldığının belirtilmesine rağmen, yasa koyucunun aynı düzenlemeyi 2886 sayılı Kanun için öngörmediğinden dava konusu olayda uygulanan 75. maddenin halen yürürlükte bulunduğu anlaşılmaktadır.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle 75. maddesinin 1. fıkrasında, Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malları ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ile idare ve temsil ettiği mazbut vakıflara ait taşınmaz malların, gerçek ve tüzel kişilerce işgali üzerine fuzuli şagilden, bu Kanun'un 9. maddesindeki yerlerden sorulmak suretiyle, ecrimisilin idareden taşınmaz ve değerleme konusunda işin ehli veya uzmanı üç kişiden oluşan komisyonca tespit tarihinden geriye doğru beş yılı geçmemek üzere tespit ve takdir edilerek isteneceği; 3. fıkrasında, kira sözleşmesinin bitim tarihinden itibaren, işgalin devam etmesi halinde, sözleşmede hüküm varsa ona göre hareket edileceği, aksi halde ecrimisil alınacağı; 4. fıkrasında ise, işgal edilen taşınmaz malın, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edileceği hükümlerine yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15. maddesinde de 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 75. maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hükmü yer almaktadır.
2886 sayılı Kanun’un 75. maddesi ile Hazineye ait taşınmazların işgali sonucu tahliyesine ilişkin özel hükümler getirilmiş olup, kira sözleşmesinin bitimi üzerine fuzuli şagil durumuna düşen kişilerin tahliyesinin mülki amirden istenebilmesine imkan sağlanmıştır.
2886 sayılı Kanun’un 75. maddesinde, Hazine arazileri üzerindeki taşınmazların tahliyesine ilişkin olarak idarelere verilen mülki amirden tahliye talep etme yetkisinin 13/07/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15. maddesi hükmü uyarınca, mülkiyeti belediyelere ait taşınmazlar için belediyeler tarafından da kullanılması mümkündür.


HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
Dava dosyasının incelenmesinden, mülkiyeti …Köyü tüzel kişiliğine ait iken dava konusu taşınmazın, köy muhtarı tarafından … isimli kişiye 01/01/1988 tarihinde yürürlüğe giren Kızılcahamam Noterliğinin …günlü, …yevmiye nolu Memba Suyu İşletme ve İmtiyaz Sözleşmesi ile 25 yıl süreli kiraya verildiği, kira süresinin 31/12/2013 tarihinde dolduğu, 06/12/2012 günlü, 28489 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında, tapu kaydının …günlü, …yevmiye numarası ile Kızılcahamam Belediye Başkanlığı adına tescil edilmesine dayanılarak 23/01/2015 günlü, Kızılcahamam Belediye Başkanlığı yazısıyla, taşınmazın 2886 sayılı Devlet İhale Kanun'un 75. maddesi uyarınca tahliyesinin sağlanılmasının davalı idareden istenildiği, kiracı ile kira sözleşmesinin devam ettiğinden bahisle Kızılcahamam Belediye Başkanlığının talebinin …günlü, …sayılı Kızılcahamam Kaymakamlığı işlemiyle reddi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Bakılan uyuşmazlıkta, dava konusu taşınmazın 25 yıl süreli dava dışı üçüncü kişiye kiraya verildiği, 31/12/2013 tarihinde kira sözleşmesinin sona ermiş olmasına rağmen taşınmazın tahliye edilmediği görüldüğünden, kira sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren dava konusu taşınmazın fuzulen işgal edildiği açık olup, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca fuzuli şagil konumunda olan kişinin tahliyesi istemiyle yapılan başvuru üzerine, 2886 sayılı Devlet İhale Kanun'un 75. Maddesi uyarınca taşınmazın tahliyesi yolunda işlem tesisi gerektiğinden, davacı belediyenin tahliye istemli başvurusunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolunda verilen temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVACININ TEMYİZ İSTEMİNİN KABULÜNE,
2. …İdare Mahkemesince verilen …günlü, E:…, K:…sayılı kararın, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun temyize konu kararın verildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan haliyle 49. maddesinin 1/b fıkrası uyarınca BOZULMASINA,
3. Aynı maddenin 3622 sayılı Yasa ile değişik 3. fıkrası uyarınca, yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın adı geçen İdare Mahkemesine gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Yasa'nın (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş (15) gün içinde Danıştay'da karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 27/10/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.



(X) KARŞI OY :

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 1. maddesinde "Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin (5018 sayılı kanunu katma bütçe kaldırılmış ve bu kapsamda yer alan kamu idareleri; idari ve mali statüsüne göre genel bütçeli ya da özel bütçeli olarak belirlenmiştir.) özel idare ve belediyelerin kiralanması işlerinin bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütüleceği";
75. Maddesinde, "Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malların, gerçek ve tüzelkişilerce işgali üzerine" fuzuli şagilin idari yoldan tahliye edileceği;
13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yayımı tarihinde yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediye Kanun'un 15. maddesinin 5. fıkrasında ise; 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 75. Maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Orta malları ve kamu hizmeti niteliğindeki etkinliklerin konusu ve aracı olan "Kamu malı" ile; kamu hizmetlerinin yürütülmesinde doğrudan doğruya bir rol oynamayan ve yalnız sağladıkları gelir nedeniyle, dolaylı olarak, kamu yararını sağlayan, kural olarak özel hukuka tâbi "Devletin özel malı" nın kiraya verilmesi ve tahliyeleri; özel şahıslara ait taşınmaz mallardan farklı olarak, kamu hukukunun belirlediği usule göre yapılmaktadır. Her ne kadar, kiracının belirlenmesi, kamu hukukunun belirlediği usule göre yapılmakta ise de tarafların yaptıkları kira sözleşmesi özel hukuk hükümlerine tabi olmakta, idare kiralayan sıfatını almaktadır.
Kira sözleşmesinin gerçekleşmesine kadar olan, başka bir anlatımla ihale aşamasından kaynaklı; ihalenin iptal edilmesi, ihale şartnamesinin de yer alan kuralların belirlenmesi,... gibi uyuşmazlıklar idare hukuku alanında kalmakta ve idari yargı denetimine tabi olmakla birlikte; ihale kararını takiben, idare ve kiracı arasında kira sözleşmesinin kurulmakta, kira sözleşmesi, özel hukuk alanında kalmakta, idare kiralayan sıfatını almakta ve kira sözleşmesine dayalı uyuşmazlıklar adli yargının görev alanında bulunmaktadır. 2886 sayılı Kanun'un uyarınca yapılan kira sözleşmesinin hangi tarihte sonlanmış olduğuna ve kiracılık ilişkisinin devam edip etmediğine... ilişkin uyuşmazlıklar, adli yargıda karar bağlanmaktadır.
Bu itibarla, 2886 sayılı Kanun uyarınca yapılan kira sözleşmesinin sona ermesi nedeniyle anılan Kanun'un 75. Maddesi uyarınca tesis edilen tahliye işleminin iptali istemiyle idari yargıda açılan davada; kira sözleşmesinde gösterilen sürenin, uyuşmazlığın çözümünde belirleyici olacağı; kira sözleşmesine dayalı olarak ileri sürülen iddiaların idari yargıda incelenemeyeceği; ancak davacı tarafından, kiracılığının sürdüğü yolunda kiralayan idareye karşı adli yargıda açılmış bir dava var ise bu davanın bekletici mesele kabul edileceği; verilen kararın ise kira sözleşmesinin taraflarını bağlayacağı, tarafların sözleşme serbestisi kapsamında kurulmuş oldukları hukuki tasarruf olan kira sözleşmesinin sürüp sürmediğini belirleyeceği, bu karar sonucuna göre tahliye işleminin sonuçlandırılacağı açıktır.
Konuya ilişkin kararlar incelendiğinde; 2886 Sayılı Kanun uyarınca yapılan kira sözleşmelerinden sonra, işgal ne kadar süre devam ederse etsin kiralananın, 6570 sayılı Yasaya ya da Türk Borçlar Kanunu'na tabi olup olmadığına bakılmaksızın her zaman gerek adli yargıda dava açarak, gerekse mülkiye amirinden, kiralananın, 6570 sayılı Yasaya ya da Türk Borçlar Kanunu'na tabi olup olmadığına bakılmaksızın her zaman mülkiye amirinden tahliyesini isteyebileceği (Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin 06/04/2021 tarihli E:2021/2183, K:2021/3667);
Mahkemece, sözleşmenin dayanağını oluşturan ihalenin yürütmesinin durdurulduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş ise de bir kira sözleşmesinin feshi, mahkeme kararı, tarafların birbirine uygun fesih bildirimi veya kiralananın yok olması ile mümkündür. İhalenin yürütmesinin durdurulmasına karar verilmesi doğrudan sözleşmenin ortadan kaldırılması sonucunu doğurmayacağı (Yargıtay 6. Hukuk Dairesinin 18.11.2015 tarihli E:2015/6743, 2015/10042); kararlarının verildiği;
Usulüne uygun düzenlenen kira akdinin tek yanlı karar ile feshi söz konusu olamayacağı (Yargıtay 6. Hukuk Dairesinin 08.02.2016 tarihli E:2015/4208, K:2016/637); kira sözleşmesinin yapılması ile birlikte, sözleşmenin taraflarının özel hukuk alanına girmesinden sonra ihale aşamasına ilişkin idareden kaynaklı kira sözleşmesi feshinin "iyi niyet kurallarına ve hukuk devleti ilkelerine aykırı olduğu" (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 06.04.2021 tarihli, E: 2017/(6)3-2641, K:2021/411) gerekçeli ısrar kararının ise onandığı;
Danıştay İdari Dava Dairelerinin 01/04/2019 tarih ve E:2017/728, K:2019/1476 sayılı kararla; ihalenin iptal edilmesinin... kira sözleşmesinin doğrudan feshi ve davalı şirketin fuzuli şagil sayılması için yeterli olmayıp, sözleşmenin feshi sağlanmadıkça davalı şirketin kiracı olarak kabulü gerektiğine karar verildiği görülmektedir.
Görevli yargı yerlerince verilen bu kararlar ışığında, kiralama öncesi idareden kaynaklı kusurlara dayalı ortaya çıkan aykırılıkların, kira sözleşmesini geçersiz kılmadığı yolunda, içtihadın oluştuğu anlaşılmaktadır.
2886 sayılı Kanun kapsamında bulunan taşınmaz malın kiralanması usulünün anılan Kanun uyarınca öngörülen ihale yöntemi ile yapılması gerekirken, kiralamanın idarece bu yönteme uyulmadan yapılması ya da 2886 sayılı Kanun kapsamında olan bir taşınmazın, kiralanması usulünün belirlendiği başka bir düzenleme uyarınca kiralandıktan sonra, 2886 sayılı Kanun 75. maddesi uyarınca kiracının tahliyesinin gerçekleştirilip gerçekleştirilmeyeceği hususunun ayrıca incelenmesi gereklidir.
2886 sayılı Kanun ile; kiralanabilecek taşınmazın niteliği, kiralama koşulları, kiralama süresi, kiralama usulü, ihale öncesi hazırlanan şartnamede bulunacak hususlar, kira süresi sonunda tahliyenin nasıl gerçekleştirilebileceği... belirlenmiştir. Ancak kiraya ilişkisine ilişkin tek düzenleme yapan kanun, 2886 sayılı Kanun değildir. Bu hususta ki diğer yasal düzenlemelerin kurallarının da; yürürlükte oldukları sürece hüküm doğuracakları tartışmasızdır. Kaldı ki, 2886 sayılı Kanun'un tahliyeyi düzenleyen 75. maddesi dahil, kiralamaya ilişkin hükümlerinin; diğer kanunların kurallarını aşan bir sonucu olduğu yolunda bir özel düzenleme de bulunmamaktadır.
Bu durumda, 2886 sayılı Kanun dışındaki düzenlemeler uyarınca akdedilmiş kira sözleşmeleri devamında gerçekleştirilecek tahliyeleri; sözleşme hukuku kapsamında, kira sözleşmesi yapılırken tabi olunan kurallara göre olması gerektiği, ilgili düzenlemelere göre kurulmuş sözleşmenin kurallarının incelenmesi suretiyle, kira süresinin ne zaman sonlandığının ve tahliye koşullarının oluşup oluşmadığının değerlendirilmesinin bu çerçevede görevli yargı yerince yapılabileceği, kiralananın vasfından yola çıkılarak; taraflar arasında kurulmuş olan kira sözleşmesi aşılmak suretiyle, tahliye usulü belirlenmesine imkan bulunmadığı görülmektedir.
Öte yandan, 2886 sayılı Kanun uyarınca yapılması gerekirken, bu Kanun'a uyulmadan kiralama yapılması halinde, ilgili kamu görevlilerinin ceza ve hukuki sorumlulukları açısından soruşturularak ve kamu zararı doğmuş ise tazmini edlmesini sağlanmak suretiyle kamu düzeninin ve menfaatinin korunmasının gerektiği açıktır.
Uyuşmazlıkta; memba işletmesinin, mülkiyeti köy tüzel kişiliğine ait iken, 25 yıl süreyle kiraya verildiği, kira süresinin 31/12/2013 tarihinde dolduğu, 6360 sayılı Kanun kapsamında, tapu kaydının 22/05/2014 günlü, 2574 yevmiye numarası ile Kızılcahamam Belediye Başkanlığı adına tescil edilmesine dayanılarak 23/01/2015 günlü, Kızılcahamam Belediye Başkanlığı yazısıyla, taşınmazın 2886 sayılı Devlet İhale Kanun'un 75. maddesi uyarınca tahliyesinin sağlanılmasının davalı idareden istenildiği, kiracı ile kira sözleşmesinin devam ettiğinden bahisle Kızılcahamam Belediye Başkanlığının talebinin Kızılcahamam Kaymakamlığı işlemiyle reddi üzerine, bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Taşınmaza ilişkin, kira sözleşmesinin, ihale yapılması suretiyle akdedilmemesi karşısında, 2886 sayılı Kanun'un uygulamaları kapsamında yapılmış olan kira sözleşmelerşne ilişkin olan, anılan Kanun'un 75. madde hükmü uyarınca, taşınmazın tahliye edilmesi isteminin reddine ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin reddiyle; davanın reddi yolunda verilen kararın anılan gerekçeyle onanması gerektiği oyu ile aksi yönde oluşan Daire kararına katılmıyorum.