Danıştay 13. Daire 2020/3520 Esas 2021/3679 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2020/3520
Karar No:2021/3679


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Odası …
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı Oda tarafından, davalı idarece gerçekleştirilen … ihale kayıt numaralı "Türkiye Genelinde Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'nca Yapılacak Olan Konut, Sosyal Donatı, Eğitim Yapıları, Yerleşim Alanları Kentsel Tasarım Projeleri ile İlgili Mühendislik ve Mimarlık Tasarım Hizmetleri 19 Paket Danışmanlık Hizmeti Alım İşi" ihalesinin iptal edilerek yeniden düzenlenmesi istemiyle yapılan 31/03/2020 tarihli başvurunun reddine ilişkin davalı idarenin … tarihli ve … sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; idarî işlemlerin hukuka uygunluğunun yargı yoluyla denetimini amaçlayan iptal davasının görüşülebilmesinin ön koşullarından birisi olan "dava açma ehliyeti", her idarî işleme karşı herkes tarafından iptal davası açılmasının, idarenin işlemlerinde istikrarsızlığa neden olmaması ve idarenin işleyişinin bu yüzden olumsuz etkilenmemesi için, dava konusu edilecek işlem ile dava açacak kişi arasında belli ölçütler içinde menfaat ilgisinin varlığını ifade ettiği, iptal davasının açılabilmesi için idari işlem nedeniyle davacının menfaatinin etkilenmiş olması ve bu etkilenmenin somut, güncel ve meşru olması gerektiği, davacının dava konusu ihale işlemlerinin Oda mensuplarının ne tür menfaatlerini etkilediğini açık ve anlaşılır olarak ortaya koyamadığı ve ihale işlemleri ile Oda arasında somut, güncel ve meşru bir menfaat alakası bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olarak meslek mensuplarının menfaatlerini koruma görevi bulunduğu, idarenin ihaleyi Türkiye genelinde yürütmesi nedeniyle ihaleye katılma yeterliliği sağlayamayan meslek mensuplarının işsiz kaldığı, her il ve ilçe için ayrı ihaleye çıkılması hâlinde daha fazla katılım sağlanarak rekabetin korunacağı ve çok daha fazla meslek mensubuna iş sağlanacağı, ehliyet koşulunun dar yorumlanmasının hukuk devleti ilkesini ihlâl edeceği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, yargı içtihatları uyarınca davacının iptal davası açabilmesi için idari işlemin kişisel, güncel ve meşru bir menfaatini ilgilendirmesi gerektiği ve davacı Odanın dava açma ehliyetinin bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur
.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … 'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından … tarihinde … ihale kayıt numaralı "Türkiye Genelinde Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'nca Yapılacak Olan Konut, Sosyal Donatı, Eğitim Yapıları, Yerleşim Alanları Kentsel Tasarım Projeleri ile İlgili Mühendislik ve Mimarlık Tasarım Hizmetleri 19 Paket Danışmanlık Hizmeti Alım İhalesi" gerçekleştirilmiştir. Davacı Oda tarafından, anılan ihalenin Kamu İhale Kanunu'nun temel ilkelerine aykırı olduğu, sadece proje üretim hizmeti veren serbest mimarlar arasında haksız rekabet yarattığı, yüksek malî kriterler nedeniyle ihalelere katılamayan meslek mensuplarının işsiz kaldığı, Türkiye genelinde bulunan muhtelif taşınmazlar için ihaleye çıkılması yerine il ve ilçe temelinde ihaleye çıkılması hâlinde daha fazla meslek mensubunun iş bulacağı ileri sürülerek uyuşmazlık konusu ihalenin iptal edilerek yeniden düzenlenmesi istemiyle 31/03/2020 tarihinde davalı idareye başvuruda bulunulmuş, ancak söz konusu başvuru davalı idarenin … tarihli ve … sayılı işlemiyle reddedilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını düzenleyen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 135. maddesinin 1. fıkrasında; "Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleridir." kuralına yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinde, iptal davaları, idarî işlemler hakkında menfaatleri ihlâl edilenler tarafından, tam yargı davaları da idarî eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan davalar olarak tanımlanmış; 14. maddesinin 3/c bendinde, dava dilekçelerinin, diğer ilk inceleme konuları yanında ehliyet yönünden de inceleneceği belirtilmiş; aynı Kanun'un 15. maddesinin 1/b bendinde ise, 14. maddenin 3/c, 3/d ve 3/e bentlerinde yazılı hâllerde davanın reddine karar verileceği kurala bağlanmıştır.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 2. maddesinin 1. ve 2. fıkrasında, "Birliğin kuruluş amacı ile yapamayacağı faaliyetler ve işler aşağıda gösterilmiştir. Birliğin kuruluş amacı: a) Bütün mühendis ve mimarları ihtisas kollarına ayırmak ve her kol için bir oda kurulmasına karar vermek; Bu suretle aynı ihtisasa mensup meslek mensuplarını bir Odanın bünyesinde toplamak; merkezde idare heyeti, haysiyet divanı ve murakıplar gibi görevlilere yetecek kadar üyesi bulunmayan Odanın merkezini, Umumi Heyetin belirleyeceği yerde açmak; b) Mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; c) Meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmektir. Birlik ve organları, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar.” kuralları yer almıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu işlem davalı idare tarafından gerçekleştirilen ihalenin iptali istemiyle yapılan başvurunun reddi işlemidir. Davacı, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu ile kurulmuş olan bir kamu hukuku tüzel kişisidir. Davacının görev ve yetkileri 1982 Anayasası'nın 135. maddesi ve 6235 sayılı Kanun’un 2. maddesinde, "meslek mensuplarının ortak ihtiyaçlarını karşılamak ve bu kişilerin menfaatlerini korumak, meslek mensuplarının faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halkla olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak ve meslek disiplinin ve ahlakını korumak" olarak belirtilmiştir.
Dava ehliyeti, 2577 sayılı Kanun'un 14. maddesinde ilk inceleme aşamasında göz önüne alınacak hususlar arasında sayılmış ve davacının dava açma ehliyeti bulunmaması hâlinde anılan Kanun'un 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca davanın reddine karar verileceği düzenlenmiştir. İdari yargılamada ehliyet, öğretide sübjektif ehliyet ve objektif ehliyet olarak ikiye ayrılmaktadır. Objektif ehliyet taraf ehliyeti ve dava ehliyeti olarak medeni kanundaki hak ehliyeti ile fiil ehliyetine tekabül etmektedir. Sübjektif ehliyet ise 2577 sayılı Kanun'un 2. maddesinde yer alan “menfaatleri ihlâl edilenler” ifadesi ile tanımlanmış, ancak daha detaylı bir şekilde yargı içtihatlarıyla somutlaştırılmıştır. Öğreti ve Danıştay içtihatları uyarınca davacının sübjektif ehliyetinin var olabilmesi için dava konusu idari işlemin davacının meşru, güncel ve kişisel bir menfaatini ihlâl etmiş olması aranmaktadır. (Bahtiyar Akyılmaz, Murat Sezginer, Cemil Kaya, Açıklamalı-İçtihatlı İdari Yargılama Hukuku, 1. Baskı, Ankara, Savaş Yayınevi, 2019, s. 559.)
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının sübjektif ehliyetinin varlığı, idari işlemin doğrudan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşuna yönelik tesisine veya mensuplarının hak ve menfaatlerini ilgilendirmesine bağlıdır.
Uyuşmazlık, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davacı Odanın başvurusunun, davalı idare tarafından gerçekleştirilen ihalelerin Türkiye genelinde yer alan muhtelif taşınmazları kapsayacak şekilde yapılması yerine il veya ilçe temelinde yapılarak malî kriterlerin azaltılmasıyla daha fazla meslek mensubunun ihaleye girebilmesinin sağlanmasına ve böylece daha fazla meslek mensubunun iş olanaklarına kavuşmasına yönelik olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle dava konusu işlem bakımından davacı Odanın ehliyetli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Her ne kadar temyize konu kararda Dairemizin 07/03/2019 tarih ve E:2018/1547, K:2019/710 sayılı kararıyla 03/06/2020 tarih ve E:2019/3393, K:2020/1136 sayılı kararı emsal gösterilmişse de ilgili kararlarda dava konusu işlemin davacı meslek kuruluşunun meslek mensuplarının ne tür menfaatlerini ihlâl ettiği hususunun açık ve anlaşılır bir şekilde ortaya konamadığı, bu nedenle dava konusu işlem ile Odanın arasında somut, meşru ve güncel bir menfaat ilişkisinin bulunmadığı gerekçesiyle verildiği, ancak uyuşmazlık bakımından davacı Odanın dava dilekçesinde; davaya konu ihalelerin gerçekleştiriliş usulü nedeniyle sadece proje üretim hizmeti veren serbest mimarlar arasında haksız rekabet yaratıldığı, ihaleye konu işi ifa etme yeterlilikleri olmasına rağmen serbest mimarlık hizmeti üreten ve Büro Tescil Belgeli meslek mensuplarının mâlî konularda belirlenen yüksek limitler nedeniyle ihalelere katılamadıkları, tüm mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin tek bir çatı altında toplanmasıyla mimarlık ve mühendislik mesleğinin "serbest meslek" olma özelliğiyle uyuşmadığı ve bu durum nedeniyle büroların tasfiyesine, taşeronlaşmaya, işsizleşmeye yol açtığı ileri sürülerek dava konusu ihale ile meslek mensuplarının menfaatlerinin nasıl ihlâl edildiğinin açık ve anlaşılır şekilde ortaya konulduğu görülmektedir. Bu durumda, İdare Mahkemesinin ilk inceleme aşamasındaki değerlendirmesini tamamlayarak bir karar vermesi gerekmektedir.
Bu itibarla, bakılan davada davacı Odanın ehliyetli olduğu sonucuna varıldığından, davanın ehliyet yönünden reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararında usul kurallarına uygunluk bulunmamaktadır.



KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 04/11/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.