Danıştay 9. Daire 2019/5081 Esas 2021/5142 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 2019/5081
Karar No : 2021/5142

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ... İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Başkanlığı

İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... Vergi Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) tarafından ihalesi gerçekleştirilen 2015/71748 ihale kayıt numartalı "Yozgat Boğazlıyan Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 285 Adet Konut, 1 Adet Belediye Binası, 1 Adet Kültür Merkezi Binası, 3 Adet Ticari Blok İnşaatı ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi" uhdesinde kalan davacı şirket tarafından ödenen 315.968,40-TL sözleşme damga vergisinin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ile ödenen tutarın tahsil tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle iadesi istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... Vergi Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararıyla; davacı vekili tarafından dosyaya ibraz edilen Toplu Konut İdaresi Başkanlığının ... tarih ve ... tarihli yazısında; TOKİ ile Yozgat Boğazlıyan Belediye Başkanlığı arasında imzalanan protokol kapsamında TOKİ tarafından ihalesi gerçekleştirilen dava konusu damga vergisine ilişkin işin ihale dokümanlarında 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun hükümlerine herhangi bir atıf yapılmadığı, söz konusu işin Yozgat ili Boğazlıyan ilçesi Kentsel Yenileme Projesi kapsamında ve 5393 sayılı Belediye Kanunu çerçevesinde gerçekleştirildiğinin belirtilmesi karşısında, davacı şirketin ihalesini üstlendiği kamu işinin "Belediye Kanunu" çerçevesinde ve "kentsel dönüşüm" kapsamında gerçekleştirildiği hususunda herhangi bir ihtilafın bulunmadığı ve söz konusu işe ilişkin "Anahtar Teslim Götürü Bedel Sözleşmesi" işlemlerine dair kağıt esas alınarak ödenen damga vergisinin "mevzuda hata" kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, sözleşmeye ilişkin damga vergisinin 5393 sayılı Kanun'un 73/6. maddesinde belirtilen oranda alınması gerekirken, Kanun'da belirtilen oran gözetilmeksizin 2015/Ağustos dönemine ilişkin mahsuben tahsilatı yapılan 315.968,40-TL tutarındaki sözleşme damga vergisinin dörtte üçüne isabet eden kısmında hukuka uyarlık, kalan kısmında ise hukuka aykırılık görülmediği, davalı idarece haksız alındığı sonucuna varılan damga vergisi nedeniyle yoksun kalınan tutarın, tecil faizi uygulanarak davacıya iadesi gerekmekte ise de dava dilekçesinde açıkça yasal faiz talebinde bulunulduğundan, taleple bağlılık ilkesi gereği, iadesi talep edilen damga vergisinin yasal faiz oranını aşmayacak şekilde hesaplanacak faizi ile davacı şirkete iadesi gerektiği, idarenin tek taraflı icrai nitelikli kararlarına ya da ihtirazi kayıtla verilen beyannameye dayalı tarh ve tahakkuk ettirildikten sonra ödenen vergi ve cezaların kaldırılması istemli açılan davaların kabulü halinde, vergi ve cezalara ödeme tarihinden, ancak yukarıda belirtilen hallerin dışındaki vergi ve ceza ödemelerine ise iade talepli başvuru tarihinden itibaren yasal faiz uygulanabilmesi nedeniyle, davacı şirketin yasal faiz isteminin, Dargeçit Vergi Dairesi Müdürlüğüne yapılan düzeltme başvurusu tarihinden geçerli olarak kabulü, öncesi dönemler için ise reddinin hakkaniyete uygun olacağı gerekçesiyle, dava konusu işlemin kısmen iptaline, 315.968,40-TL sözleşme damga vergisinin dörtte üçüne tekabül eden miktara ilişkin kısmının düzeltme başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davacıya iadesine, kalan kısım yönünden davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun kentsel dönüşüm ve gelişim alanı başlıklı 73. maddesinin 6. fıkrasında, kentsel dönüşüm ve gelişim alanları içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkullerin harca esas değer üzerinden belediyelere devredileceği, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında "yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarla" ilgili vergi, resim ve harçların dörtte birinin alınacağının düzenlendiği, münferit sözcüğünün Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğü'nde, "tek, ayrı, kendi başına olan"; Türk Hukuk Sözlüğü'nde de "tek tek; ayrı ayrı; tek başına" olarak açıklanmış olması karşısında, 5393 sayılı Kanun'un yukarıda anılan düzenlemesinde geçen "münferit yapı" ibaresinin tek-ayrı yapıları işaret ettiği; bu yapıların da 5393 sayılı Kanun kapsamında ilan edilen uygulama alanı içerisinde daha önce mevcut olup uygulama kapsamında yıkılarak yeniden inşalarının söz konusu olması hâlinde, ancak maddede öngörülen kısmî istisnanın uygulanabileceği sonucuna varıldığı, davacıya ihale edilen işin, 5393 sayılı Kanun'un 73/6. maddesi kapsamında, kentsel dönüşüm ve gelişim alanı içerisinde kalan mevcut yapıların yıkılarak yeniden yapımına değil, bu uygulama alanında inşası planan "yeni" konut ve iş yerlerinin yapımına ilişkin olması karşısında, davacı tarafından yapımı üstenilen yapıların münferit yapı niteliğini taşıdığından söz edilemeyeceğinden, anılan madde ile tanınan indirim hakkından yararlandırılmalarına olanak bulunmadığı açık olup aksi yolda verilen Mahkeme kararında yasaya uyarlık görülmediği gerekçesiyle davalı idare istinaf isteminin kabulü ile Vergi Mahkemesi kararının davanın kabulüne ilişkin hüküm fıkrasının kaldırılmasına, davanın bu kısmının da reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Dava konusu işin 5393 sayılı Kanun kapsamında olduğunun, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından verilen cevap ile sabit olduğu, Belediye ile TOKİ arasında imzalanan protokolde, söz konusu işin 5393 sayılı Kanun kapsamında yapıldığının belirtildiği dikkate alındığında, sözleşmeden damga vergisi alınmaması gerektiği iddiasıyla kararın bozulması istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Yasal dayanaktan yoksun olan temyiz isteminin reddi gerektiği yolundadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'NIN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Uyuşmazlıkta, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından ihalesi gerçekleştirilen ve davacı tarafından üstlenilen "Yozgat Boğazlıyan Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 285 Adet Konut, 1 Adet Belediye Binası, 1 Adet Kültür Merkezi Binası, 3 Adet Ticari Blok İnşaatı ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi" kapsamında ödenen 315.968,40-TL sözleşme damga vergisinin yasal faiziyle iadesi istemiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ile ödenen tutarın tahsil tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle iadesi istenilmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT:
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 122. maddesinde, mükelleflerin, vergi muamelelerindeki hataların düzeltilmesini vergi dairesinden isteyebilecekleri; 124. maddesinde de vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanların, şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilecekleri açıklanmıştır. Bu maddeler uyarınca düzeltilmesi vergi dairelerinden istenebilecek vergi hatasının tanımı ise aynı Kanun'un 116. maddesinde, vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınması olarak yapılmış, 117. maddesinde, hesap hataları olarak; matrah hataları, vergi miktarında hatalar ve verginin mükerrer olması; 118. maddesinde de vergilendirme hataları olarak; mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzuda hata ve vergilendirme veya muafiyet döneminde hatalar sayılmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı" başlıklı 73. maddesinin 1. fıkrasında, belediyelerin, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabileceği; 6. fıkrasında, kentsel dönüşüm ve gelişim alanları içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkullerin harca esas değer üzerinden belediyelere devredileceği, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarda ilgili vergi, resim ve harçların dörtte biri alınacağı belirtilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesinin gerekçesinde de sağlıksız ve hızlı kentleşmenin ülkemizin önemli sorunlarının başında geldiği, kentlerimizin özellikle ülkemizin batı bölgelerinde aşırı şekilde büyüdüğü fakat buna uygun sosyal imkanlarla donatılmadığı, büyük kentlerde trafik, hava kirliliği, yetersiz konut, çarpık yapılaşma, alt yapı hizmetleri ve benzeri sorunların acilen çözüm beklediği, bu düşünceden hareketle büyükşehir belediyeleri ve nüfusu 50.000'in üzerinde belediyelerin kentin gelişimine uygun konut alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları ve sosyal donatılar oluşturmak, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak ve restore etmek amacıyla, kentsel gelişim alanları ilan etme ve uygulayabilmelerine imkân vermenin kaçınılmaz olduğu, maddenin bu amaçla düzenlendiği ifade edilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıdaki maddenin ve gerekçesinin birlikte değerlendirilmesinden; yeni yapının yapılacağı alanın kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanında yer alması ve bu alanda bulunan mevcut (eski) yapının yıkılarak yeni bir yapının inşa edilmesi koşullarının gerçekleşmesi hâlinde, yapılacak bu yapılarla ilgili alınması gereken vergi, harç ve resmin dörtte üçünün tahsil edilmeyeceğinin düzenlendiği ve söz konusu alan içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkullerin harca esas değer üzerinden belediyelere devredileceği belirtildikten sonra "yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarda" ibaresinde yer alan "Münferit" kelimesinin, yapının niteliğini belirtmek amacıyla kullanıldığı, eski yapıların hak sahipleri veya üçüncü kişiler tarafından yıktırılarak yeniden yapılması yönünden kısmî ödemeye ilişkin herhangi bir ayrıma gidilmediği anlaşılmaktadır.
Olayda, Toplu Konut İdaresi Başkanlığının ... tarih ve ... sayılı yazısında; "Yozgat Boğazlıyan Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi 285 Adet Konut, 1 Adet Belediye Binası, 1 Adet Kültür Merkezi Binası, 3 Adet Ticari Blok İnşaatı ile Altyapı ve Çevre Düzenlemesi İşi'nin Yozgat ili Boğazlıyan ilçesi Kentsel Yenileme Projesi kapsamında ve 5393 sayılı Belediye Kanunu çerçevesinde gerçekleştirildiğinin belirtildiği, işe ilişkin Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ile Yozgat Boğazlıyan Belediye Başkanlığı arasında imzalanan 15/04/2011 tarihli protokolün 8. maddesi uyarınca inşaatın yapılacağı alan üzerinde yer alan tüm yapı ve eklentilerinin tasfiyesinin, yıkımının ve molozların temizlenmesinin anılan Belediye tarafından yapılacağı, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından ihalesi yapılacak alanların ihale sonrası müteahhitlere yer teslimi yapılıncaya kadar geçen süre zarfında tapulu, tapusuz her türlü işgalden arındırılarak boş olarak tesliminin, Belediyenin sorumluluğunda olduğu anlaşılmaktadır.
Bu durumda, dava konusu olayda, 5393 sayılı Kanun'un 73. maddesinde öngörülen koşulların gerçekleşmesi nedeniyle, sözleşme damga vergisinin dörtte üçlük kısmının düzeltme-şikayet hükümleri kapsamında vergilendirme hatası olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varıldığından, ödenen damga vergisinin iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun reddine ilişkin işlemin, sözleşme üzerinden alınan 315.968,40-TL tutarındaki damga vergisinin dörtte üçüne isabet eden miktara ilişkin kısmında ve davayı bu kısım yönünden reddeden Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuka uygunluk görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle kısmen kabulüne, kısmen reddine ilişkin Vergi Mahkemesi kararına yönelik davalı istinaf başvurusunun kabulü yolundaki ... Bölge İdare Mahkemesi ... Vergi Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ... Bölge İdare Mahkemesi ... Vergi Dava Dairesine gönderilmesine, 04/11/2021 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.