Danıştay 1. Daire 1989/161 Esas 1989/157 Karar Sayılı İlamı

Daire : BİRİNCİ DAİRE
Karar Yılı : 1989
Karar No : 157
Esas Yılı : 1989
Esas No : 161
Karar Tarihi : 30/10/989

CUMHURBAŞKANLIĞINA SEÇİLEN BİR BAŞBAKANIN CUMHURBAŞKANLIĞI GÖREVİNE BAŞLAYINCAYA KADAR GEÇECEK SÜRE İÇİNDE, ESKİ HÜKÜMETİN BİR ÜYESİNİN BAŞKANLIĞINDA GÖREVE DEVAM EDEBİLECEĞİ HK.

Cumhurbaşkanlığına seçilen bir Başbakanın, Cumhurbaşkanlığı görevine başlayıncaya kadar geçecek süre içinde Devletin hükümetsiz kalmaması için, eski hükümetin bir üyesinin başkanlığında göreve devam edip edemeyeceği konusunda istişari görüş istenmesine ilişkin Başbakanlığın yazısı incelendi:
"Anayasanın Yürütme bölümünde yer alan, Cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgili 101.maddesinin son fıkrasında, Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiğinin kesileceği ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinin sona ereceği kesin bir kural olarak belirtilmekte, Bakanlar Kurulunun kuruluşu ile ilgili 109.maddesinde ise, Başbakanın, Cumhurbaşkanınca Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanacağı hükme bağlanmaktadır. Görüldüğü gibi Başbakan seçilebilmek ve bu görevi yürütebilmek için Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmak şarttır.
Bu hükümler karşısında Cumhurbaşkanlığına seçilen Başbakanın Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile birlikte Başbakanlık görevi de kendiliğinden sona erecektir. Başbakanlık görevinin kendiliğinden sona ermesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinin sona ermesinin tabii bir sonucu olup bu konuda açık bir hükmün aranmasına da gerek bulunmamaktadır. Öte yandan örnek uygulamaların Anayasa hükümlerini bertaraf edeceği düşünülemeyeceğinden, bir Başbakanın Cumhurbaşkanı seçilmesi halinde doğabilecek hükümet boşluğunun Anayasanın 109,112 ve 116.maddelerindeki hükümler uygulanmak suretiyle giderilmesinin, Anayasaya ve demokratik hukuk devleti anlayışına uygun düşeceği düşüncesiyle çoğunluk görüşüne katılmıyoruz." yolundaki ayrışık oylarına karşı, Anayasanın 101.maddesinin son bendinde "Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği sona erer." hükmü yer almaktadır. 102.maddenin son bendinde de yeni seçilen Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder denilmektedir. Bu iki hükmün bir arada incelenmesi sonunda Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olan Başbakanın Cumhurbaşkanı seçilmesi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinin sona ereceği Anayasa emri olmakla beraber, Başbakanlığın kendiliğinden sona ermesine ilişkin açık bir hüküm yer almamaktadır. Başbakanlığın kendiliğinden sona ermesi durumları Devletin çok kısa bir süre için de olsa hükümetsiz kalması sonucunu doğuracağı ve buna da Devletin devamlılığı ilkesinin izin vermeyeceği çok açıktır. Örneğin genel seçimlerin yapılması ve mevcut hükümet başkanının milletvekili seçilememesi durumunda başbakanlık sıfatının ve bakanlar kurulunun görev ve yetkilerinin sona ereceği varsayılırsa, Millet Meclisi İçtüzüğünün 3.maddesi gereğince genel seçim kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca açıklanmasından itibaren ancak beş gün sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanabilmesi mümkün olduğundan bu kısa süre içinde bile Devletin hükümetsiz kalması söz konusu olabilecektir.
Oysa 14 Mayıs 1950 seçimleri sonunda … Hükümetindeki bakanların çoğu milletvekili seçilemediği ve 1924 Anayasasının 44.maddesi Bakanlar Kurulu üyelerinin milletvekili olması şartını aradığı halde yeni meclisin toplantı günü olan 22.5.1950 tarihine kadar aynı Hükümet görevini sürdürmüş ve böylece milletvekilliğinin sona ermesiyle hükümet üyeliğinin kendiliğinden sona ermeyeceği yolunda bir uygulama siyasal yaşamımızda yer almıştır.
Yukarıda anılan 102.maddenin son bendi gereğince, Başbakanın Cumhurbaşkanı seçildiğinin Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanınca açıklanmasıyla birlikte Cumhurbaşkanı sıfatını kazanacağı, ancak göreve başlayıncaya kadar Cumhurbaşkanlığı yetkilerini kullanmasının söz konusu olamayacağı, öte yandan da Cumhurbaşkanı seçilen Başbakanın, Başbakanlık yetki ve görevlerini sürdüremeyeceği açıktır. Bu nedenle Cumhurbaşkanı seçildikten sonra Başbakanın, halen görevde olan Cumhurbaşkanına istifasını sunması ve bu arada yeni hükümet kuruluncaya kadar Başbakanlığa hükümet üyelerinden birinin vekalet etmesini önermesi geçmiş uygulamalara uygun düşecektir. 18 Nisan 1972 gün ve 14163 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4-413 sayılı Cumhurbaşkanlığı tezkeresiyle Başbakan …'in istifası kabul edilmiş, istifa mektubuyla birlikte Başbakanlığa Milli Savunma Bakanı …'in vekalet etmesi önerilmiş ve bu öneri Cumhurbaşkanınca uygun görülerek …'in Başbakan vekilliğindeki eski hükümet, yenisi kuruluncaya kadar görevini sürdürmüştür ki, bu örnek uygulamanın da yukarıdaki görüşümüzü doğruladığı açıktır.
Açıklanan nedenlerle Cumhurbaşkanlığına seçilen bir Başbakanın Cumhurbaşkanlığı görevine başlayıncaya kadar geçecek süre içinde, eski hükümetin bir üyesinin başkanlığında göreve devam edebileceği mütalaa kılındı.