Danıştay 6. Daire 2020/6615 Esas 2021/12453 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/6615
Karar No : 2021/12453


KARARIN DÜZELTİLMESİNİ İSTEYEN
(DAVALI) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACILAR) : 1- … 2- …
3- … 4- …
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN ÖZETİ : Danıştay Altıncı Dairesince verilen 23/09/2019 tarihli, E:2016/8180, K:2019/7830 sayılı kararın, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 54. maddesi uyarınca düzeltilmesi istenilmektedir.

SAVUNMANIN ÖZETİ : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … 'ÜN DÜŞÜNCESİ: Kararın düzeltilmesi isteminin reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü.
6545 sayılı Türk Ceza Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 103. maddesinin b) bendi ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 54. maddesi yürürlükten kaldırılmış ise de; anılan Yasanın 27. maddesiyle 2577 sayılı Yasaya eklenen Geçici 8. maddenin 1. fıkrasındaki "Bu Kanunla idari yargıda kanun yollarına ilişkin getirilen hükümler, 2576 sayılı Kanunun, bu Kanunla değişik 3 üncü maddesine göre kurulan bölge idare mahkemelerinin tüm yurtta göreve başlayacakları tarihten sonra verilen kararlar hakkında uygulanır. Bu tarihten önce verilmiş kararlar hakkında, kararın verildiği tarihte yürürlükte bulunan kanun yollarına ilişkin hükümler uygulanır." kuralı uyarınca, bu maddeye göre kararın düzeltilmesi yolundaki istemin incelemesine geçilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 54. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendine göre kararın düzeltilmesi istemi yerinde görüldüğünden Dairemizin 23/09/2019 tarihli, E:2016/8180, K:2019/7830 sayılı kararı kaldırılarak işin esası incelendi:
Dava, Aydın İli, Efeler İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın Işıklı Doğal Yaşam Parkı kapsamında kamulaştırılması gerektiğine yönelik plan ve bütçe komisyonu ile imar ve bayındırlık komisyonu raporlarının kabulüne ilişkin … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye meclisi kararı ile anılan taşınmazın kamulaştırılmasına ilişkin … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye encümeni kararının iptali istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince; taşınmazın içerisinde yer aldığı alanın 1/100000 ölçekli Aydın-Muğla-Denizli Çevre Düzeni Planında bölge parkı-büyük kentsel yeşil alan olarak ayrıldığı, alanda üst ölçekli plan amaçları doğrultusunda Işıklı Doğal Yaşam Parkı yapılması için hazırlanan alt ölçekli 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye meclisi kararıyla onaylandığı, alt ölçekli planlarda alanın hayvanat bahçesi ve doğal yaşam parkı olarak planlandığı, söz konusu planlara karşı davacılar tarafından açılmış herhangi bir davanın olmadığı, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7. maddesi uyarınca, bölge parkları ve hayvanat bahçesi yapmak konusunda büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkisinin bulunduğu hususları gözetildiğinde dava konusu işlemlerin kamu yararı ve hizmetin gereğine uygun olarak tesis edildiği, her ne kadar davacılar vekili tarafından uyuşmazlık konusu kamulaştırmaya başlandığında kamu yararı kararı alınmadığı ve henüz alt ölçekli planların da mevcut olmadığı ileri sürülmekte ise de, uyuşmazlık konusu kamulaştırma işlemine konu taşınmazın bulunduğu alanın 1/100000 ölçekli planda bölge parkı-büyük kentsel yeşil alan olarak tanımlı olduğu, uyuşmazlık konusu kamulaştırma işlemine … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye encümeni kararıyla kamulaştırma (kamu yararı) kararı alınmak suretiyle başlandığı, kamulaştırma sürecinde alt ölçekli planların da kabul edilerek yürürlüğe girdiği görüldüğünden davacının söz konusu iddialarına itibar edilmemesi gerektiği sonucuna varıldığından dava konusu işlemler hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir, anılan karar davacılar vekili tarafından temyiz edilmiştir.
İdare ve vergi mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz yolu ile incelenerek bozulabilmeleri 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinde belirtilen nedenlerden birinin bulunması halinde mümkündür.
… İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı karar ve dayandığı gerekçe hukuk ve usule uygun olup, bozulmasını gerektirecek bir sebep bulunmadığından, temyiz isteminin reddi ile anılan kararın ONANMASINA, dosyanın adı geçen Mahkemeye gönderilmesine, 15/11/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.


(X) KARŞI OY : Dava, Aydın İli, Efeler İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın Işıklı Doğal Yaşam Parkı kapsamında kamulaştırılması gerektiğine yönelik plan ve bütçe komisyonu ile imar ve bayındırlık komisyonu raporlarının kabulüne ilişkin … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye meclisi kararı ile anılan taşınmazın kamulaştırılmasına ilişkin … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye encümeni kararının iptali istemiyle açılmıştır.
Dosyanın incelenmesinden, davaya konu taşınmazın da bulunduğu alanın 09.03.2011 tarihinde onaylanan 1/100000 ölçekli Aydın-Muğla-Denizli Çevre Düzeni Planında bölge parkı-büyük kentsel yeşil alan kullanımında kaldığı, … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye meclisi kararıyla, 1/100000 ölçekli çevre düzeni planında büyük kentsel yeşil alan olarak planlanan alanda Işıklı Doğal Yaşam Parkı yapılabilmesi için 1/5000 ölçekli nazım imar planı, 1/1000 ölçekli uygulama imar planı ve kamulaştırma işlemlerinin İller Bankasına yaptırılmasına ve bu konuda her türlü evrakı imzalamak üzere büyükşehir belediye başkanına yetki verilmesine karar verildiği, bu karar üzerine dava konusu … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye meclisi kararıyla, Işıklı Doğal Yaşam Parkı alanı içerinde bulunan taşınmazların satın alınması veya kamulaştırılması için yeterli ödenek ayrılmasına ilişkin plan ve bütçe komisyonu ile imar ve bayındırlık komisyonu raporlarının kabulüne, … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye encümeni kararıyla da Işıklı Doğal Yaşam Parkı alanında yer alan, aralarında uyuşmazlık konusu taşınmazın da bulunduğu toplam 37 adet taşınmazın kamulaştırılmasına karar verildiği, bu karardan sonra ise … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye meclisi kararıyla, Işıklı Doğal Yaşam Parkına yönelik 1/5000 ölçekli nazım imar planı ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planının kabulüne karar verildiği, bu planların 03.08.2015 - 02.09.2015 tarihleri arasında askıya çıkarıldığı, uyuşmazlık konusu alanın, anılan bu 1/5000 ölçekli nazım imar planında park alanında, 1/1000 ölçekli uygulama imar planında hayvanat bahçesi (doğal yaşam parkı) alanında kaldığı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlığın, Aydın İli, Efeler İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın Işıklı Doğal Yaşam Parkı kapsamında kamulaştırılması gerektiğine yönelik plan ve bütçe komisyonu ile imar ve bayındırlık komisyonu raporlarının kabulüne ilişkin … tarihli, … sayılı Aydın Büyükşehir Belediye Meclisi kararının iptali istemine ilişkin kısmı bakımından;
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 6. maddesinde; "Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır." hükmüne, 8. maddesindeyse; "İdarelerin, bu Kanuna göre, tapuda kayıtlı olan taşınmaz mallar hakkında yapacağı kamulaştırmalarda satın alma usulünü öncelikle uygulamaları esastır. Kamulaştırma kararının alınmasından sonra kamulaştırmayı yapacak idare, bu Kanunun 11. maddesindeki esaslara göre ve konuyla ilgili uzman kişi, kurum veya kuruluşlardan da rapor alarak, gerektiğinde Sanayi ve Ticaret Odalarından ve mahalli emlak alım satım bürolarından alacağı bilgilerden de faydalanarak taşınmaz malın tahmini bedelini tespit etmek üzere kendi bünyesi içinden en az üç kişiden teşekkül eden bir veya birden fazla kıymet takdir komisyonunu görevlendirir. Ayrıca idare, tahmin edilen bedel üzerinden pazarlıkla satın alma ve trampa işlemlerini yürütmek ve sonuçlandırmak üzere kendi bünyesi içinden en az üç kişiden teşekkül eden bir veya birden fazla uzlaşma komisyonunu görevlendirir. İdare, kıymet takdir komisyonunca tespit edilen tahmini bedeli belirtmeksizin, kamulaştırılması kararlaştırılan taşınmaz mal, kaynak veya bunların üzerindeki irtifak haklarının bedelinin peşin veya bu Kanunun 3. maddesinin ikinci fıkrasına göre yapılıyor ise, bu fıkradaki usullere göre taksitle ödenmesi suretiyle ve pazarlıkla satın almak veya idareye ait bir başka taşınmaz malla trampa yoluyla devralmak istediğini resmi taahhütlü bir yazıyla malike bildirir. Malik veya yetkili temsilcisi tarafından, bu yazının tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde, kamulaştırmaya konu taşınmaz malı pazarlıkla ve anlaşarak satmak veya trampa isteği ile birlikte idareye başvurulması halinde; komisyonca tayin edilen tarihte pazarlık görüşmeleri yapılır, tespit edilen tahmini değeri geçmemek üzere bedelde veya trampada anlaşmaya varılması halinde, yapılan bu anlaşmaya ilişkin bir tutanak düzenlenir ve anlaşma konusu taşınmaz malın tüm hukuki ve fiili vasıfları ile kamulaştırma bedelini içeren tutanak malik veya yetkili temsilcisi ve komisyon üyeleri tarafından imzalanır...Anlaşma olmaması veya ferağ verilmemesi halinde bu Kanunun 10. maddesine göre işlem yapılır." hükümleri yer almaktadır.
Uyuşmazlıkta; dava konusu … tarihli, … sayılı büyükşehir belediye meclisinin, Işıklı Doğal Yaşam Parkı alanı içerinde bulunan taşınmazların satın alınması veya kamulaştırılması için yeterli ödenek ayrılmasına ilişkin plan ve bütçe komisyonu ile imar ve bayındırlık komisyonu raporlarının kabulüne ilişkin kararı kesin ve yürütülmesi zorunlu bir kamulaştırma kararı olmayıp yapılacak kamulaştırmaya ilişkin bir ön işlem (hazırlık işlemi) olduğundan ve hazırlık (ön işlem) işlemlerinin idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi zorunlu işlemler kategorisinde bulunmadığından, bu işlem bakımından davanın esasının incelenmesine olanak bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Uyuşmazlığın, Aydın İli, Efeler İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın Işıklı Doğal Yaşam Parkı kapsamında kamulaştırılmasına ilişkin … tarihli, … sayılı Aydın Büyükşehir Belediye Encümeni kararının iptali istemine ilişkin kısmı bakımından;
3194 sayılı İmar Kanununun “Tanımlar” başlıklı 5. maddesinde, çevre düzeni planı; varsa mekansal strateji planlarının hedef ve stratejilerine uygun olarak yerleşim, gelişme alanları ve sektörlere ilişkin alt ölçek planlarını yönlendiren genel arazi kullanım kararları çerçevesinde ilke ve kriterleri belirleyen, bölge, havza veya il bütününde hazırlanan, plan hükümleri ve raporuyla bir bütün olan plan olarak tanımlanmış, aynı Kanunun 6. maddesinde, mekansal planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından mekansal strateji planlarına uygun olarak çevre düzeni planları ve imar planları olarak iki ana kategoriye ayrılmış, imar planları da nazım imar planı ve uygulama imar planı olarak sınıflandırılarak, her planın bir üst kademedeki plana uygun olarak hazırlanacağı belirtilmiştir. Anılan Yasanın 8. maddesinde ise planların tanımlanmasına yer verilerek planlar bölge planı, çevre düzeni planı, nazım imar planı ve uygulama imar planı olarak kademelendirilmiş ve alt ölçekli planların, üst ölçekli planlarda belirlenen planlama ana ilkelerine, stratejilerine ve kararlarına uyumlu olması zorunluluğu getirilmiştir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun "Amaç ve kapsam" başlıklı 1. maddesinin 1. fıkrasında; kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların, Devlet ve kamu tüzel kişilerince kamulaştırılmasında yapılacak işlemleri, kamulaştırma bedelinin hesaplanmasını, taşınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan taşınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taşınmaz malların devir işlemlerini, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenleyeceği, 3. maddesinde; idarelerin, kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini nakden ve peşin olarak veya aşağıda belirtilen hallerde eşit taksitlerle ödemek suretiyle kamulaştırma yapabileceği, 6. maddesinin son fıkrasında; onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek olmadığı, bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınacağı kurala bağlanmıştır.
1/100000 ölçekli çevre düzeni planları genel nitelikli, leke planlar olup bu planlarda öngörülen kullanım kararları daha soyut ve genel niteliktedir. Bu planlarda arazi kullanımları ile yerleşme alanları şematik olarak gösterildiğinden, çevre düzeni planına göre uygulama yapılamaz. Bu planlarda alt ölçekli planlara yön veren ana ilke ve stratejiler belirlenerek bölgesel anlamda arazi kullanım belirlemelerine yer verilir.
Bu anlamda, 1/100000 ölçekli çevre düzeni planlarında plan sınırları içindeki ana arazi kullanım kararlarının geliştirildiği, korunması gerekli doğal alanların belirlendiği, ana ulaşım sisteminin kurgulandığı, 1/100000 ölçeğinin teknik anlatımının gereği olarak düzenlemeye ilişkin ayrıntıya gidilemediğinden, alanı kapsayacak 1/5000 ölçekli nazım imar planının ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planının yapılması gerekmektedir. 1/5000 ölçekli nazım imar planı, 1/100000 ölçekli çevre düzeni planında göre daha büyük ölçekli olduğundan, üst ölçekte alınan plan kararlarının daha ayrıntılı olarak belirlenmesi ve bir alt ölçek olan 1/1000 ölçekli planlara ışık tutacak bir biçimde düzenlemesini teknik açıdan olanaklı kılan plandır.
Bu nedenle, imar mevzuatımızın öngördüğü planlama süreci doğrultusunda, 1/100000 ölçekli çevre düzeni planı uyarınca hazırlanan ve daha somut belirlemelere yer veren alt ölçekli imar planlarının onaylanmasının ardından uygulamaya geçilmesi gerekmektedir.
Öte yandan, 3194 sayılı Kanun, umumi hizmetlerin görülmesi için ihtiyaç duyulan taşınmazların elde edilebilmesi için idareye çeşitli alternatifler sunmuştur. İmar planlarının uygulanması aşamasında kamulaştırma işlemi tek çözüm yolu olmayıp, idarenin alternatif seçeneklerinden bir tanesidir. İdareler şartların gereklerine göre bu alternatifler arasından seçim yapabilir. Umumi hizmetlerin sunumu için ihtiyaç duyulan taşınmazların hangi yöntemle (kamulaştırma ile mi, parselasyon işlemi neticesinde mi) kamunun kullanımına geçeceği 1/5000 ölçekli nazım imar planının ve ardından 1/1000 ölçekli uygulama imar planının onaylanmasından sonra belli olmaktadır.
Olayda, aralarında dava konusu parselin de bulunduğu toplam 37 adet taşınmazın Işıklı Doğal Yaşam Parkı kapsamında kamulaştırılmasına ilişkin dava konusu kararların, 1/100000 ölçekli çevre düzeni planında bölgesel park-büyük kentsel yeşil alan kullanımında kalan alana yönelik olarak alındığı, alt ölçekli imar planlarının ise kamulaştırma kararından sonra kabul edildiği anlaşılmıştır.
Alt ölçekli 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve bu kapsamda 1/1000 ölçekli uygulama imar planı henüz onaylanmadan ve bu doğrultuda kamu hizmetinin sunumu için kamunun kullanımına ayrılacak taşınmazların hangi yöntemle kamunun kullanımına geçeceğine yönelik alternatif seçeneklerin değerlendirilmesi imkanı doğmadan, 1/100000 ölçekli genel nitelikli, leke çevre düzeni planı esas alınarak, dava konusu taşınmazın doğrudan kamulaştırılmasına ilişkin işlemde hukuka uyarlık görülmemiştir.
Bu itibarla, dava konusu belediye meclisi kararının iptali istemi bakımından uyuşmazlığın esası incelenmeyeceğinden davanın incelenmeksizin reddine, belediye encümeni kararının iptali istemi bakımından ise dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerektiğinden, İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği oyuyla, davanın reddi yolunda verilen temyize konu kararın onanmasına ilişkin Dairemiz kararına katılmıyorum.