Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2020/2094 Esas 2021/2422 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2020/2094
Karar No : 2021/2422

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ... Süt Sürünleri A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Bakanlığı
VEKİLİ : ...

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Onuncu Dairesinin 20/02/2020 tarih ve E:2015/1150, K:2020/734 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 08/02/2015 tarih ve 29261 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği'nin (TEBLİĞ NO: 2015/6) 14. maddesinin (i) bendinde yer alan "süzme..." ibaresinin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Onuncu Dairesinin 20/02/2020 tarih ve E:2015/1150, K:2020/734 sayılı kararıyla;
Türk Gıda Kodeksi Hazırlama Yönetmeliği çerçevesinde hazırlanarak 21/01/2014 tarihinde tüm tarafların görüşüne açılan ve anılan Yönetmelik gereği oluşturulan "Süt ve Süt Ürünleri" Komisyonunda; konunun uzmanlarının, bakanlık temsilcilerinin, üniversitelerden uzman öğretim görevlilerinin, davacı şirket temsilcilerinin de yer aldığı; sektör temsilcilerinin katılımıyla yapılan toplantıda alınan karar gereği, Tebliğ'de iptali istenilen düzenlemeye de yer verildiği,
Danıştay Onuncu Dairesinin 11/06/2015 tarihli ara kararı ile davalı idareden, "süzme" tekniği ile "ultrafiltrasyon" ibaresinin teknik olarak birbirinin eşdeğeri olup olmadığının ve "süzme" ibaresinin peynirin etiketleme aşamasında kullanılabilmesi amacıyla yazılmasına izin verilmesinin hukuki ve teknik gerekçelerinin/zorunluluklarının sorulduğu; anılan ara karara ilişkin sunulan beyan dilekçesinin, dosyadaki bilgi ve belgeler ile savunmasının incelenmesinden; ingilizce "filtration" kelimesinin dilimize "filtrasyon" olarak geçtiği; başta kimya, tıp, mikrobiyoloji ve gıda biliminde olmak üzere literatürde "filtrasyon" veya "süzme" olarak kullanıldığı, Ortadoğu Teknik Üniversitesi tarafından hazırlanan "Gıda Mühendisliği Terimleri Rehberi"nde "filtration" kelimesinin, Türkçe'ye "süzme" olarak çevrildiği,
En genel anlamda ayırma işlemi olarak tanımlanan "filtrasyonun", akışkan haldeki bir madde içerisinde çözülmüş veya dağılmış hedef kitlenin bir filtre marifetiyle ayrılması işlemi olduğu, kullanılan filtrenin sahip olduğu gözenek büyüklüğüne ve yapısına göre hiperfiltrasyon, nano filtrasyon gibi çeşitli süzme teknikleri geliştirilmiş olup membran filtre kullanılarak yapılan süzme işlemine de "ultrafiltrasyon” tekniği denildiği; kaldı ki, süzme ibaresine dava konusu tebliğin sadece "etiketleme" bölümünde yer verildiğinin belirtildiğinin görüldüğü,
Bunun yanında, 03/08/2015 tarihli savunma dilekçesi ekinde yer alan ve davacı firma tarafından davalı idareye sunulan, şirket yetkililerinin imzasını içeren 12/01/2009 tarihli "... Tam Yağlı Beyaz Peynir (Ultrafiltrasyon-Süzme Tekniği ile) Etiket bilgileri" başlıklı yazıda, süzme peynirin aşamalarının gösterildiği ve "süzme" ibaresinin peynir yapım tekniği olduğunun belirtildiği,
Buna göre, peynirin üretimi aşamasında uygulanan bir üretim şeklini ifade ettiği taraflarca kabul edilen "ultrafiltrasyon" yönteminin ülkemizde, "süzme peynir" olarak adlandırılan peynir çeşidinin elde edilmesinde kullanıldığı ve söz konusu Tebliğ'in hazırlık aşamasında, davacı şirket temsilcileri ve konunun uzmanlarından oluşan alt komisyonunca da anılan düzenlemenin itirazsız kabul edildiği görüldüğünden, dava konusu düzenlemede farklı bir peynir çeşidi olarak değil, ancak üretim tekniğine ilişkin olarak "süzme" ibaresinin "ultrafiltrasyon” ibaresiyle birlikte peynirin etiketinde kullanılmasına izin verildiğinin anlaşıldığı, bu haliyle iptale konu Tebliğ hükmünde dayanağı mevzuat hükümlerine ve hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, Daire tarafından "süzme" ibaresinin peynir yapım tekniği olduğu şeklinde bir gerekçe kurulmasının mesnetsiz olduğu; kendilerinin sunduğu belgelerde "ultrafiltrasyon" ifadesinin kulanılmasının teknik olarak "süzme" ibaresinin bir peynir üretim şekli olduğunu kanıtlamayacağı; "ultrafiltrasyon" tekniğinin, basitçe "süzme" olarak adlandırılmayacak kadar kapsamlı bir üretim tekniği olduğu; "süzme" ifadesinin ne bir peynir çeşidini, ne de bir peynir elde etme yöntemini ifade ettiği; konunun açıklığa kavuşturulması için bilirkişi incelemesi yaptırılması gerektiği; "süzme/ultrafiltrasyon" şeklinde ibare kullanımın tüketicide kafa karışıklığı yaratacağı; dava konusu Tebliğ'in "Tanımlar" kısmı dahil, 14. maddesi haricinde, hiçbir maddesinde "süzme" ibaresinin kullanılmadığı; 14. maddesinde de hangi saikle yer aldığının anlaşılamadığı; kamunun yanlış bilgilendirilmesinden dolayı bir kamu yararı da gerçekleşmeyeceği çünkü "süzme" ile "ultrafiltrasyon" ibarelerinin teknik olarak birbirinin aynı olmadığı; dava konusu Tebliğ'e ilişkin alt komisyonlarda yapılan çalışmalarda alınan kararların tavsiye niteliğinde olduğu; dava konusu düzenleme nedeniyle marka ve ticaret hukuku açısından menfaat ihlaline uğradıkları ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Daire kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
İLGİLİ MEVZUAT :
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği'nde, bu Yönetmeliğin amaç ve kapsamının, gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere ilişkin asgari teknik ve hijyen kriterleri, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, ambalajlama, etiketleme, numune alma, analiz metotları, taşıma ve depolama ile ilgili yatay ve dikey gıda kodeksine ilişkin esaslar ile coğrafi işaretle ilgili özel hükümlerin belirlenmesine dair kuralları düzenlemek olduğu hükmü yer almış; Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği'nin (1). maddesinde," Bu Yönetmeliğin amacı, hayvansal gıda üreten gıda işletmecisinin Gıda Hijyeni Yönetmeliğinde belirtilen kurallara ek olarak uyması gereken özel hijyen gerekliliklerini belirlemektir." kuralına yer verilmiş; Mülga Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği'nin işlem tarihindeki şekliyle 1 . maddesinde, "Bu Yönetmeliğin amacı; son tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine arz edilen gıdaların genel ve belirli özel etiketleme kurallarını, beslenme yönünden etiketleme kurallarını, tanıtımı ve reklâmına ilişkin belirli kuralları ve gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin kuralları belirlemektir."; 17. maddesinde de, "Gıdanın fiziksel durumuna veya geçirdiği özel işleme ilişkin bilgilerin (örneğin; toz haline getirilmiş, dondurularak kurutulmuş, derin dondurulmuş, konsantre, tütsülenmiş, gibi) bulunmamasının satın alan kişiyi yanıltabileceği durumlarda, bu bilgiler gıdanın adında yer alır veya gıdanın adının yanında belirtilir." hükümleri düzenlenmiştir.
Dava konusu Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği'nin, "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "(1) Bu Tebliğin amacı, doğrudan tüketime veya daha ileri işlemeye sunulan peynirlerin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretilmesi, işlenmesi, muhafaza edilmesi, taşınması ve piyasaya arz edilmesini sağlamak üzere özelliklerini belirlemektir."; "Kapsam" başlıklı 2. maddesinde, "(1) Bu Tebliğin 4. maddesinde tanımlanan, doğrudan insan tüketimine sunulan ve/veya üretim sonrası diğer ürünlere işlenmek üzere hammadde ya da yarı ürün olarak kullanılan tüm peynirleri kapsar."; "Tanımlar" başlığını taşıyan 4. maddesinin (z) bendinin (ğğ) alt bendinde; "ğğ) Ultrafiltrasyon: Sütün konsantre edilmesi amacıyla kullanılan, molekül boyutlarıyla ayrım yapan ve basınç altında uygulanan filtrasyon yöntemini... ifade eder."; "Etiketleme" başlıklı 14. maddesinin (1). fıkrasının (i) bendinde ise, "Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendi hükümleri saklı kalmak kaydıyla bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin etiketinde peynirin piyasaya sunulduğu biçimine, üretim tekniğine, şekline ve kullanım amacına göre “tost peyniri”, “süzme/ultrafiltrasyon”, “üçgen” gibi ibareler kullanılabilir." kuralları yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Anayasa Mahkemesinin birçok kararında da belirtildiği üzere, Anayasa'nın 2. maddesinde ifade edilen hukuk devleti, eylem ve işlemleri hukuka uygun, insan haklarına saygılı, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa'ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık, yasaların üstünde Anayasa'nın ve yasa koyucunun da uyması gereken temel hukuk ilkeleri bulunduğunun bilincinde olan devlettir.
Hukukun temel ilkelerinden olan "öngörülebilirlik" ilkesine göre, kanunî ve idari düzenlemelerin açık ve net olması gerekmektedir. Buradaki amaç, ilgili kişilerin davranışlarını belirleyebilmesi ve belirli eylemlerin yol açabileceği sonuçları önceden öngörebilmesidir.
Öte yandan, hukukun diğer temel ilkelerinden olan "belirlilik" ilkesine göre ise, düzenlemenin keyfiliğe izin vermeyecek şekilde yani idare tarafından takdir yetkisine dayanılarak keyfi uygulamalara imkan verilmeyecek şekilde yapılması gerekmektedir. Anayasa Mahkemesi de, bir çok kararında "hukuki belirlilik" ilkesine vurgu yapmış; kanuni ve idari düzenlemelerin belirlilik ilkesine uygun olması gerektiğini belirtmiştir.
Uyuşmazlıkta, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 08/02/2015 tarih ve 29261 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği'nin (TEBLİĞ NO: 2015/6) 14. maddesinin (i) bendinde yer alan "süzme/ultrafiltrasyon" ibaresinden "süzme" ibaresinin iptali istenilmektedir.
Anılan Tebliğ'in, "Etiketleme" başlığını taşıyan 14. maddesinde, Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin etiketinde, peynirin piyasaya sunulduğu biçimine, üretim tekniğine, şekline ve kullanım amacına göre “tost peyniri”, “süzme/ultrafiltrasyon”, “üçgen” gibi ibareler kullanılabileceği belirtilmiş; "Tanımlar" başlığını taşıyan 4. maddesinde ise, sadece "ultrafiltrasyon" ibaresine ilişkin tanıma yer verilmiş, bu tanımda "süzme" ibaresine yer verilmemiştir.
Bu bağlamda, Tebliğ'in "Tanımlar" kısmında sadece "ultrafiltrasyon" ibaresine ilişkin tanıma yer verilip, bu tanımda "süzme" ibaresine yer verilmemesine rağmen Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği'nin (TEBLİĞ NO:2015/6) dava konusu 14. maddesinin (i) bendinde, üretim tekniği olarak birbirinin yerine geçecek şekilde "süzme/ultrafiltrasyon" ibarelerinin birlikte kullanılmasının, hukukun "öngörülebilirlik" ve "belirlilik" ilkelerine aykırılık teşkil ettiği ve bu haliyle dava konusu ibarenin hukuka aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, davanın reddi yolundaki Daire kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Danıştay Onuncu Dairesinin temyize konu 20/02/2020 tarih ve E:2015/1150, K:2020/734 sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Daireye gönderilmesine,
4. Kesin olarak, 15/11/2021 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY
X- Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; Danıştay Onuncu Dairesinin 20/02/2020 tarih ve E:2015/1150, K:2020/734 sayılı kararının usul ve hukuka uygun olduğu, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, temyiz isteminin reddi ile temyize konu kararın onanması gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.