Danıştay 6. Daire 2021/7257 Esas 2021/12594 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/7257
Karar No : 2021/12594

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı- …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Samsun ili, Atakum ilçesi, … Mahallesi, …ada, … parsel sayılı, davacının hissedarı olduğu taşınmazın 1/1.000 ölçekli uygulama imar planında "ilköğretim okul alanı" olarak belirlenerek uzun süre kamulaştırılmaması nedeniyle uğranıldığı ileri sürülen zarar karşılığı (taşınmaz değeri) 1.000,00-TL (24/02/2020 havale tarihli miktar artırımı dilekçesiyle bu miktar 291.538,02-TL olmuştur.) tazminatın dava açma tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:…, sayılı kararda; taşınmazın imar planında ilköğretim alanı olarak belirlenmesi nedeniyle mülkiyet hakkı kısıtlanan davacının uğradığı zararlar karşılığı taşınmazın değeri olan 291.538,02 TL bedelden, 1.000,00-TL'lik kısmının dava tarihinden itibaren (21.12.2018), ıslah edilen 290.538,02-TL'lik kısmın ıslah dilekçesinin davalı idareye tebliğ tarihinden 02.03.2020 yasal faiziyle birlikte ödenmesine, öte yandan, davacıya ödenmesine hükmolunan tazminat tutarının (taşınmaz hisse bedelinin) taşınmazın idare adına tapuda tescil edilmesi sırasında kamulaştırma bedeli yerine geçecek miktar olarak kabul edilmesi ve buna göre işlem yapılmasının da zorunlu olduğu, ayrıca, taşınmazın tapu kaydı üzerinde Sultan Beyazıt Vakıf şerhi olduğu görüldüğünden, 5737 sayılı Vakıflar Kanununun 18. maddesinde; "Tapu kayıtlarında, icareteyn ve mukataalı vakıf şerhi bulunan gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde veya tasarrufundaki taşınmazlar, işlem tarihindeki emlak vergisi değerinin yüzde onu oranında taviz bedeli alınarak serbest tasarrufa terk edileceği, taviz bedelinin hesaplanmasında; ortaklığın giderilmesi veya cebri icra yoluyla satılanlarda satış bedeli, kamulaştırmalarda ise kamulaştırma bedelinin esas alınacağı, taviz bedelinin tamamı vakfı adına ödenmedikçe, taşınmaz üzerindeki temliki tasarrufların tapu dairelerince tescil olunamayacağı" düzenlendiğinden, tescil işlemi anında taviz bedelinin hükmolunan kamulaştırma bedelinden mahsubunun gerektiğinin açık olduğu gerekçeleriyle, davanın kabulüne karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İdari Dava Dairesince verilen kararda; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 4. fıkrası uyarınca taşınmazın değerine ve davanın kabulüne ilişkin kısmına karşı davalı idare tarafından; taşınmazın değerine ve davacı lehine maktu vekalet ücretine hükmedilmesine ilişkin kısmına karşı davacı tarafından yapılan istinaf başvurularının reddine, kararın, ıslah dilekçesi ile arttırılan 290.538,02.-TL'ye miktar arttırım dilekçesinin davalı idareye tebliğ edildiği tarihten itibaren yasal faiz yürütülmesine ilişkin kısmına karşı davacı tarafından yapılan istinaf başvurusunun kabulüne, kararın bu kısmının kaldırılmasına, 290.538,02-TL'nin dava tarihinden (21/02/2018) itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davacıya ödenmesine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Taşınmaza fiilen el atılmadığı, ortada mevcut bir zarar bulunmadığı, husumetin Hazineye yöneltilmesi gerektiği, belirlenen bedelin fahiş olduğu, faiz başlangıç tarihinin ıslaha göre tespit edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ…'NUN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY : Samsun ili, Atakum ilçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı, davacının hissedarı olduğu taşınmazın 1/1.000 ölçekli uygulama imar planında "ilköğretim okul alanı" olarak belirlenerek uzun süre kamulaştırılmaması nedeniyle uğranıldığı ileri sürülen zarar karşılığı (taşınmaz değeri) 1.000,00 -TL (24/02/2020 havale tarihli miktar artırımı dilekçesiyle bu miktar 291.538,02-TL olmuştur.) tazminatın dava açma tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3194 sayılı İmar Kanununun 10. maddesinde: "Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisinde kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konulur.
İmar programlarında, umumi hizmetlere ayrılan yerler ile özel kanunları gereğince kısıtlama konulan gayrimenkuller kamulaştırılıncaya veya umumi hizmetlerle ilgili projeler gerçekleştirilinceye kadar bu yerlerle ilgili olarak diğer kanunlarla verilen haklar devam eder." hükmü yer almaktadır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 11. maddesinde; 15. madde uyarınca oluşturulacak bilirkişi kurulunca, kamulaştırılacak taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yere mahkeme heyeti ile birlikte giderek, hazır bulunan ilgilileri de dinledikten sonra taşınmaz mal veya kaynağın; a) Cins ve nevini, b) Yüzölçümünü, c) Kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsarlarını ve her unsurun ayrı ayrı değerini, d) Varsa vergi beyanını, e) Kamulaştırma tarihindeki resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirlerini, f) Arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın kamulaştırma tarihindeki mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini, g) Arsalarda, kamulaştırılma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini, h) Yapılarda, resmi birim fiyatları ve yapı maliyet hesaplarını ve yıpranma payını, ı) Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüleri, esas tutarak düzenleyecekleri raporda bütün bu unsurların cevaplarını ayrı ayrı belirtmek suretiyle ve ilgililerin beyanını da dikkate alarak gerekçeli bir değerlendirme raporuna dayalı olarak taşınmaz malın değerininin tespit edileceği belirtilmektedir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın ve Dairemizin E:2021/5347, E:2021/4354, K:2020/8148 sayılı dosyalarının (dava konusu taşınmazın diğer hissedarları tarafından açılan davalar ) UYAP kayıtları ile birlikte incelenmesinden: Samsun İli, Atakum İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı davacının hissedarı olduğu taşınmazın, Atakum Belediye Meclisi'nin … tarih ve … sayılı kararı ile kabul edilen 1/1.000 ölçekli uygulama imar planında "ilköğretim alanı" olarak belirlendiği, uyuşmazlık konusu taşınmazı kapsayan alanda Atakum Belediye Encümeni'nin … tarih ve … sayılı kararıyla yapılan imar uygulaması ile dava konusu … ada, … sayılı parselin oluştuğu, imar planında “ilköğretim alanı” olarak tahsis edilmesine karşın uzun yıllar kamulaştırılmadığı ve mülkiyet hakkının kısıtlandığından bahisle uğranıldığı ileri sürülen zararın tazmini istemiyle yapılan başvurunun davalı idarece reddedilmesi üzerine, 1.000,00 -TL (24/02/2020 havale tarihli ıslah dilekçesiyle artırılmak suretiyle toplam 291.538,02 TL) tazminatın dava tarihinden itibaren kamu alacaklarına uygulanan en yüksek faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan davanın açıldığı, İdare Mahkemesince; ara kararı ile dava konusu parselin imar planında güncel durumunun sorulması üzerine Samsun Büyükşehir Belediye Başkanlığınca verilen 26/02/2019 tarihli cevapta, dava konusu parselin 1/5000 ölçekli nazım imar planında eğitim tesis alanı kullanımına isabet ettiği, Atakum Belediye Başkanlığınca verilen 13/02/2019 tarihli cevapta dava konusu parselin 1/1000 ölçekli uygulama imar planında ilköğretim alanına isabet ettiği ve söz konusu alanda bir değişiklik yapılmadığı hususlarının bildirildiği, uyuşmazlığın çözümü amacıyla UYAP üzerinden yapılan sorgulamada … İdare Mahkemesi'nin E:… sayılı dosyasında (Dairemizin E:2021/4354 sayılı temyiz dosyası), eldeki dava konusu taşınmaza ilişkin olarak taşınmazın diğer hissedarlarının açtığı tazminat davasında taşınmaz değerinin tespiti için mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırıldığının anlaşılması üzerine, bakılan davada uyuşmazlık konusu taşınmazda davacıya ait hissenin değerinin tespiti için dosya üzerinden yaptırılan bilirkişi incelemesi sonucu hazırlanan bilirkişi raporunda özetle; "dava konusu taşınmazın Samsun İli, Atakum ilçesi, … Mahallesinde … ada, … parsel no ile tapuya kayıtlı olduğu, … Mahallesi … Sokak No:… Atakum/SAMSUN adresinde bulunduğu, meskûn saha içerisinde yer aldığı, çevresinde çok katlı konutlar ve boş arsalar bulunduğu, topoğrafik olarak hafif eğimli arazi yapısına sahip olduğu, belediyenin sağladığı tüm hizmetlerden yararlandığı, elektrik, su, telefon, kanalizasyon ve ulaşım problemi bulunmadığı, dava konusu taşınmazın, … nolu dava dosyasının keşif tarihi (16.01.2020) itibarıyla arsa birim m² bedeli; 1.300,00 TL/m² olarak takdir edildiği, 23.10.2018 itibarıyla davacı adına kayıtlı hisse payının değerinin toptan eşya fiyat endeksi oranları kullanılarak yapılan hesaplama sonucu 291.538,02 TL olduğu" görüş ve tespitlerine yer verildiği, İdare Mahkemesince anılan bilirkişi raporu hükme esas alınarak davanın kabulüne, taşınmazın davacının hisse değeri olan 291.538,02 TL bedelden, 1.000,00-TL'lik kısmının dava tarihinden itibaren (21.12.2020), ıslah edilen 290.538,02-TL'lik kısmın ıslah dilekçesinin davalı idareye tebliğ tarihinden itibaren (02/03/2020) işleyecek yasal faiziyle birlikte davalı idare tarafından davacıya ödenmesine karar verilmiştir.
Uyuşmazlıkta, İdare Mahkemesince, hükme esas alınan bilirkişi raporunda … İdare Mahkemesi'nin E:… sayılı dosyası kapsamında yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda hazırlanan bilirkişi raporunda, keşif tarihi itibarıyla satılık parsel/emlakçı ilanlarının emsal taşınmaz olarak esas alınması suretiyle dava konu taşınmazın değer tespitinin yapıldığı, daha sonra bulunan söz konusu değerin geriye doğru fiyat taşıması yoluyla dava tarihine uyarlandığı, bilirkişi raporunda belirlenen bedel üzerinden tazminat isteminin kabulü yolunda karar verildiği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla; uyuşmazlık konusu taşınmaz bedelinin tespiti için emsal taşınmaz belirlenirken öncelikle, dava konusu taşınmazın çevresinin imar durumu özellikleri dikkate alınarak, dava konusu taşınmaza yakın mesafede, aynı yapılaşma koşullarına sahip, eş değer özellikleri olan, mümkün olduğunca dava tarihine en yakın tarihli satışı gerçekleşmiş ve satış bedeli belirli olan taşınmazların seçilmesi suretiyle değer tespitinin yapılması gerekmektedir.
Diğer yandan, Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararı faiz başlangıç tarihi, yargılama giderleri ve vekalet ücreti yönünden de temyiz edilmiş ise de, bozma kararı üzerine yeniden verilecek kararda bu hususlar hakkında yeniden değerlendirme yapılacağı tabiidir.
Öte yandan, hukuki el atma nedeniyle açılan tam yargı davaları, adli yargıdaki fiili el atma nedeniyle açılan davalardan farklı olarak, 3194 ve 2942 sayılı Kanunlar kapsamında açılan davalar olduğundan, hükmedilecek faizin; dava açma tarihi itibariyle talep edilen miktar için, dava tarihinden geçerli olmak üzere, ıslah edilen kısım için ıslah tarihi itibariyle hesaplanması gerekmektedir.
Bu durumda, temyize konu İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.
Öte yandan; temyize konu kararda, tazminat isteminin kabulüne ilişkin İdare Mahkemesi kararına karşı taşınmazın değerine ve davanın kabulüne ilişkin kısmına karşı davalı idare tarafından, taşınmazın değerine ve davacı lehine maktu vekalet ücretine hükmedilmesine ilişkin kısmına karşı davacı tarafından yapılan istinaf başvurularının reddine, kararın, ıslah dilekçesi ile arttırılan 290.538,02-TL'ye miktar arttırım dilekçesinin davalı idareye tebliğ edildiği tarihten itibaren yasal faiz yürütülmesine ilişkin kısmına karşı davacı tarafından yapılan istinaf başvurusunun kabulüne, kararın bu kısmının kaldırılmasına, 290.538,02-TL'nin dava tarihinden (21/02/2018) itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davacıya ödenmesine ilişkin karar verildiği, bu kararın, sadece davalı idare tarafından temyiz edildiği hususu birlikte dikkate alındığında, Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesinin, bozma kararına uymak veya ilk kararında ısrar etmek olanağının bulunduğu, bozma kararına uyan İdari Dava Dairesinin de ancak bozmada gösterilen esaslara uygun olarak işlem yapmak ve hüküm vermek mecburiyetinde olduğu; İdari Dava Dairesince, bozma kararına uyulmakla taraflardan birisi lehine ve diğeri aleyhine olmak üzere, kesinleşen kısımları da aşacak şekilde karar verilemeyeceği, önceki aşamada verilen kabul kararındaki miktarın aşılmasının davalı yönünden aleyhe bozma yasağı ilkesine aykırılık teşkil edeceği hususu da göz önüne alınarak karar verilmesi gerektiği açıktır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine önderilmesine, 16/11/2021 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.