Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2022/362 Esas 2022/1339 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : İŞKOLU TESPİTİNE İTİRAZ

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı ... vekili ile davalı ... vekili tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, müvekkili ... Pazarlama Dağıtım İnş. Taah ve Dış Ticaret A.Ş.’ne ait ... Mahallesi 3702. sokak No:4/3 .../... adresinde kurulu bulunan işyerinde davalı ...'nın müracaatı üzerine diğer davalı T.C. ...'nca yapılan inceleme sonucunda, işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra nolu “Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar” işkolunda yer aldığının tespit edildiğini ve buna dair 2017/6 sayılı kararın 9 Mayıs 2017 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandığını, müvekkiline ait belirtilen işyeri ile ilgili olarak verilmiş olan işkolu tespit kararının İşkolları Yönetmeliği'ne ve mevzuata aykırı olduğunu, müvekkili işverenin iptalini talep ettiği işkolu tespit kararında yazılı adres dışında başkaca üç işyerinin daha mevcut olduğunu, bu işyerlerinin “Genel Müdürlük: ... Mahallesi 3702. Sokak No:4/3 .../...”; “... AVM ... Cad. No:6/4-5-6 ... .../...”; “... AVM ... Mah. ... Yolu 7 Km ... AVM No:103 .../...”; “... AVM ... Koop Mah. ... Bulvarı No:213 C3 .../...” olduğunu, söz konusu işkolu tespit kararında müvekkili işverenin sadece “... Mahallesi 3702. Sokak No:4/3 .../...” adresinde kurulu olan işyeri için tespit yapıldığını, müvekkiline ait diğer üç işyerinin, yapılan işkolu tespitinde dikkate alınmadığını, oysa bir işkolu belirlenirken aynı işverenlik çatısı altında bulunan tüm işyerlerinde inceleme yapılarak o işverenliğin girdiği işkolunun tespit edilmesi gerektiğini, bu nedenle işkolu tespit kararının sırf bu eksik inceleme nedeniyle dahi iptali gerektiğini, söz konusu işkolu tespit kararının barındırdığı tespitleri itibariyle de yanlış olduğunu, zira anılan işkolu tespit kararında “Bakanlığımızca yapılan incelemede; ... Pazarlama Dağıtım İnş.Taah. ve Dış Tic. A.Ş. unvanlı işverenliğe bağlı işyerlerinde yapılan asıl işin her türlü basın, yayın, gazete, kitap, dergi, afiş, oyuncak, elektronik cihazlar vb. satış işi olduğu, çalışanlarında ağırlıklı olarak satış danışmanı olarak çalıştığı...” şeklinde tespitler yapıldığını, söz konusu bu tespitlerin hatalı olduğunu, zira müvekkili nezdinde yapılmamakta olan hatalı işlerin yanlışlıkla eklenmiş biçimde işkolu tespiti yapıldığını, afiş satışı, basın, yayın gibi işlerin hiçbir zaman yapılmadığını, tespit kararında müvekkil işverenlik nezdinde hiç yapılmayan faaliyetlere yer verildiğini ancak müvekkil işverenliğin faaliyetleri içerisinde önemli bir yeri olan faaliyetlere ise hiç yer verilmediğini, müvekkili işverenlik nezdinde kafe işletmeciliği de yapıldığını, tüm mağazalarında her birisi en az 250 metrekare büyüklüğünde alanlarda kafe hizmeti verildiğini, bu anlamda, en küçük şubeli kafe bile aynı anda 100 kişiden fazla konuğa hizmet verecek kapasitede olduğunu, çalışanların önemli bir kısmının bu alanlara yönelik hizmet verdiğini, bunun yanı sıra müvekkili işverenlik nezdinde hazır ve imalat gıda üretme ve satma faaliyetleri de gerçekleştirildiğini, ayrıca müzik ve film CD, DVD leri, bilgisayar konsol oyunları, sanat eserleri röprodüksiyonları, kırtasiye ürünleri, fular, baş örtüsü-şal, mendil gibi dekoratif tekstil ürünleri, puzzle ve kutulu oyuncak satıldığını, Bakanlık tarafından yapılan inceleme sonucu verilmiş olan işkolu tespit kararının eksik incelemeye dayalı olduğunu ileri sürerek T.C. ... tarafından 9 Mayıs 2017 tarih ve 30061 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "İşkolu Tespit Kararının" iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalılar Cevabının Özeti:
Davalılar, davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
Mahkemece;
“1- Davacı ... Pas. Dağ. İnş. Taah. Ve Dış Tic. A.Ş. İlişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlığının 09/05/2017 tarih ve 30061 sayılı resmi gazetede yayımlanan iş kolu tespit kararının İPTALİNE,
2- Davacı işverenin hala faaliyette olan;
A) ... Mah. 3702 Sok. No 4 Kat 2 No 3 ... ... adresindeki şirket merkezi,
B) ... Mah. ... Bulvarı No : 213 C 3 ... ... adresindeki, ... AVM nezdindeki "... Kitapevi" işyerinde
C) ... Cad. No: 6/4-5-6 ... ... ... adresindeki ... AVM nezdindeki "... Kitapevi" işyerinde
D) ... mah. ... Cad. No : 3 ... ... adresindeki ... AVM nezdindeki "... Kitapevi" işyerinde yürütülen işlerin iş kolları yönetmeliğinin 10 sıra numaralı "Ticaret, Büro, Eğitim ve Güzel Sanatlar" iş kolunda yer alan işlerden olduğunun TESPİTİNE,
3- Davacı işverenin hala faaliyette olan;
A) ... Mah. ... Bulvarı No : 213 C 3 ... ... adresindeki, ... AVM nezdindeki "Köpük Cafe " işyerinde
B) ... Cad. No: 6/4-5-6 ... ... ... adresindeki ... AVM nezdindeki "Köpük Cafe " işyerinde
C) ... mah. ... Cad. No : 3 ... ... adresindeki ... AVM nezdindeki "Cafe-Caffe Cantata " ünvanlı işyerinde yürütülen işlerin iş kolları yönetmeliğinin 18 sıra numaralı "Konaklama ve Eğlence işleri " iş kolunda yer alan işlerden olduğunun TESPİTİNE”
Karar verilmiştir.
Temyiz:
İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı, davalılardan Sosyal İş Sendikası ile Bakanlık temyiz kanun yoluna başvurmuştur.
Gerekçe:
Dava, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
İşkolu, toplu iş hukukumuzun en önemli kavramlarındandır. 6356 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. Bu anlamda toplu iş hukukumuzda işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesinin kabul edildiği ve işkolu kavramı ile sendikaların hukuki olarak faaliyet sınırının belirlendiği ifade edilebilir.
6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre, işkolları, Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasına göre ise, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır. Yine aynı maddede, bir işkoluna giren işlerin neler olacağının, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak, yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
İşkolu tespiti ve bu tespite karşı dava açma hakkının düzenlendiği 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin birinci fıkrası “Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017- 7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.” şeklindedir.
İşkolu kavramı ile çalışma yaşamında benzer nitelikte olan faaliyet türleri gruplandırılmak suretiyle tasnif edilmektedir. Hukukumuzda, bu suretle oluşturulan işkolu sayısı yirmi olarak belirlenmiştir.
İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2 nci maddesinin gerekçesinde, işyeri, teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında “işyerine bağlı yerler” ile “eklentiler” ve “araçların” bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması halinde bunların tek işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda “amaçta birlik”, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile “yönetimde birlik”, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
İşyeri kavramının unsurları da nazara alındığında, teknik amaç doğrultusunda yapılan işin niteliğine göre işkolunun belirlenmesi gerektiği ifade edilebilir. Bununla birlikte, aynı işyerinde farklı nitelikte mal veya hizmet üretimlerinin söz konusu olması durumunda, birden fazla teknik amaç mevcut olabilir. Bu ihtimalde, işyerinde yürütülen faaliyet kapsamındaki ağırlıklı işin niteliğine göre işkolunun tespit edilmesi gerekmektedir (ŞAHLANAN, Fevzi: Toplu İş Hukuku, ... 2020, s.50; TUNCAY, A. Can/SAVAŞ KUTSAL, Burcu: Toplu İş Hukuku, ... 2019, s.50).
Bu genel açıklamalar ışığında temyiz itirazlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Mahkemece davanın kabulüne ve Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine dair verilen ilk karar, Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 04/04/2019 tarihli ilâmıyla özetle araştırmaya yönelik olarak bozulmuştur.
Bozma üzerine yapılan araştırma sonrasında mahkemece yazılı şekilde hüküm tesis edilmiş ise de karar dosya içeriğine uygun düşmemektedir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki dava konusu olmayan, işkolu tespit kararında yer almayan ve ayrıca işkolu tespit tarihinde var olmayan ... AVM nezdindeki işyeri bakımından hüküm kurulması doğru olmamıştır. Bu itibarla değerlendirmenin ve kurulacak hükmün “... Mahallesi 3702. Sokak No:4 .../...”, “... AVM ... Cad. No:6 ... .../...”, “... AVM ... Koop Mah. ... Bulvarı No:213 C3 ...-.../...” ve “... AVM ... Mah. ... Yolu 7 Km ... AVM No:103 .../...” adreslerinde bulunan işyerlerine münhasır olması gerektiği belirtilmelidir.
Somut uyuşmazlıkta, ... tarafından 09/05/2017 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan tespite göre “... Pazarlama Dağıtım İnş. Taah. Ve Dış Tic. A.Ş. unvanlı işverenliğe bağlı işyerlerinde yapılan asıl işin her türlü basın, yayın, gazete, kitap, dergi, afiş, oyuncak, elektronik cihazlar vb. satış işi olduğu, çalışanların da ağırlıklı olarak satış danışmanı olarak çalıştığı, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliğinin 10 sıra numaralı “Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar” işkolunda yer aldığı”na dair işkolu tespit kararı verilmiştir.
Dosya kapsamında mevcut deliller, iş müfettişi tarafından mahallinde yapılmış olan tespitler ve bilirkişi raporları bir bütün halinde değerlendirildiğinde; ... AVM, ... AVM ve ... AVM’de bulunan işyerlerinde aynı nitelikte faaliyet yürütüldüğü, tek bir bağımsız bölümden oluşan işyerlerinin alan olarak büyük kısmının kitap bölümünden daha küçük kısmının ise kafe bölümünden müteşekkil olduğu, ortalama olarak kitap kısmında çalışan sayısının kafe kısmında çalışan sayısının iki katı kadar olduğu, kitap bölümü ile kafe bölümünün bir metre yükseklikte duvar ile birbirinden ayrılmakla birlikte her iki bölümün bir bütün halinde tek bir işyerini oluşturduğu, işyerindeki ağırlıklı işin kitap ve dergi gibi ürünlerin perakende ticareti olduğu, merkez işyerinde de asıl işe yardımcı iş niteliğindeki faaliyetlerin yürütüldüğü anlaşıldığından ... tarafından tesis edilen işkolu tespit kararında bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
Bu itibarla mahkemece davanın reddine karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisi hatalıdır.
Belirtilen sebeplerle, 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin birinci fıkrası gereğince hükmün bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1-Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2-Davanın REDDİNE,
3-Karar tarihi itibariyle alınması gerekli olan 80,70 TL harçtan, peşin alınan 31,40 TL harcın mahsubu ile bakiye 49,30 TL harcın davacıdan tahsili ile hazineye irad kaydına,
4-Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 5.100,00 TL ücreti vekâletin davacıdan alınarak davalılara verilmesine,
5-Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalı ... İş Sendikasının yaptığı 208,30 TL yargılama gideri ile davalı Bakanlığın yaptığı 447,88 TL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile ilgili davalılara ödenmesine,
6-Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine,
7-Peşin alınan temyiz harcının istek halinde davalı ... İş Sendikası'na iadesine, 27/01/2022 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.