Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2022/2657 Esas 2022/2949 Karar Sayılı İlamı

BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 12. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : İŞKOLUNA İTİRAZ

İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... 2. İş Mahkemesi

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davalı Bakanlığın 31.10.2019 tarih ve 30934 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2019/138 nolu işkolu tespit kararında, ... Belediye Başkanlığı iştiraki olan ... Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti. işyerlerinde yürütülen işlerden; "... Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin ... Belediyesinin bir şirketi olduğu, işverenliğe ait ... ve ... SGK sicil nolu işyerlerinde Belediyenin bünyesindeki kombine destek hizmetlerinin verildiği, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı "Genel işler" işkolunda yer aldığı, yine işverenliğe ait ..., ..., ..., ... ve ... SGK sicil nolu işyerlerinin Belediyeden kiralanmak suretiyle işletilen çay bahçeleri olduğu, işyerlerinde yapılan işlerin içecek sunum hizmetleri olduğu, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 18 sıra numaralı "Konaklama ve eğlence işleri" işkolunda yer aldığı" yönünde karar verildiğini, ancak bu kararın 6356 sayılı Sendikalar Kanununa, 5393 sayılı Belediye Kanununa, İşkolları Yönetmeliğine ve Yargıtay yerleşik içtihatlarına uygun olmadığını, ... Belediye Başkanlığı iştiraki olan ... Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti. işyerlerinde yürütülen asıl ve yardımcı işlerin tamamının 5393 sayılı Belediye Kanunu, 6356 sayılı kanun, İşkolları Yönetmeliği ve emsal Yargıtay kararları uyarınca, İşkolları Yönetmeliğinin 20 sıra numarasında yer alan "Genel İşler" işkoluna girdiğini, ... Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin ... Belediyesi şirketi olup, hisselerinin tamamına yakını belediye başkanlığına ait olduğunu, şirketin yönetim ve denetim yetkisinin de ... Belediye Başkanlığına ait olduğunu ileri sürerek 31.10.2019 tarih ve 30934 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2019/138 Karar Nolu işkolu tespit kararının; "İşverenliğe ait ..., ..., ..., ... ve ... SGK Sicil Nolu işyerlerinin Belediyeden kiralanmak suretiyle işletilen çay bahçeleri olduğu, işyerlerinde yapılan işlerin içecek sunum hizmetleri olduğu, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 18 sıra numaralı "Konaklama ve eğlence işleri"" işkolunda yer aldığı yönündeki kısmının hukuka aykırılığının tespiti ile iptaline ve ... Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti., işyerlerinde yürütülen asıl ve yardımcı işlerin İşkolları Yönetmeliğinin 20 sıra nolu "Genel İşler" işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabının Özeti:
Davalılar, davanın reddini talep etmiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
İlk Derece Mahkemesince, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak, işkolu tespitine konu edilen işyerlerinin sermayesinin tamamı ... Belediyesine ait olsa da bu işyerlerinin ... Belediye Başkanlığından kiralanmak suretiyle işletilmeleri ve çalışan işçilerin garson, ocakçı, bulaşıkçı, mutfak personeli unvanları ile çalışmalarını sürdürmeleri ve işyerlerinin çay bahçesi ve gözleme evi olarak işletilmeleri nedeniyle yapılan işlerin 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14. maddesinde tek tek sayılan belediye görev ve sorumlulukları arasında yer almadığı, sermayesi ... Belediyesi tarafından ödenen ve sermayesinin tamamı ... Belediyesi'ne ait olan ... Turizm San. ve Tic. Ltd. Şirketine ait ..., ..., ..., ... ve ... SGK sicil no'lu işyerlerinde yürütülmekte olan faaliyetin çay bahçesi ve gözleme evi olması ve işyerlerinde çalışan işçilerin unvanları, sayıları ve yaptıkları işlere bakıldığında, belediye görev ve sorumluklarında sayılan işlere yardımcı iş niteliğinde de olmamaları nedenleriyle Belediye Kanunu'nun 14. maddesinde belediyenin görev ve sorumluluğunu düzenleyen kapsamda sayılanlar arasında yer almadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
İstinaf başvurusu:
İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı, davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti :
Bölge Adliye Mahkemesince, İlk Derece Mahkemesi kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu gerekçesiyle, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Temyiz başvurusu :
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
Gerekçe:
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
Türk toplu iş hukukundaki normatif düzenlemelerde işkolu kavramı önemli bir yer tutmaktadır. 6356 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesine göre, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. İşkolunun belirlenmesi konusunu düzenleyen 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesine göre, işkolu tespiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılan tespit ile ilgili kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasını müteakip, bu tespite karşı ilgililer, onbeş gün içinde dava açabilir. Belirtilen süre hak düşürücüdür.
6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre, işkolları, Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasına göre ise, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır. Yine aynı maddede, bir işkoluna giren işlerin neler olacağının, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak, yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
İşkolu kavramı sendikaların faaliyet alanlarını belirleyen temel bir öğedir. Birbirine benzer işler bir hukuki kalıp altında toplu iş hukukuna sunulmaktadır.

İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2 nci maddesinin gerekçesinde, işyeri, teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında “işyerine bağlı yerler” ile “eklentiler” ve “araçların” bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması halinde bunların tek işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda “amaçta birlik”, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile “yönetimde birlik”, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
İşkolu tespit davalarında, her işverenin işyerinin bağımsız işyeri olarak kabul edilip, o işyerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyle işkolu tespiti gerekir. Alt işverenin işkolu tespiti asıl işverenin yaptığı işe göre belirlenmez. Alt işverenin işkolu tespitinin, asıl işverenden ayrı olarak yapılması gerektiği gibi, alt işverene ait işyerinde yapılan işlerin, asıl işverene ait işyerinde yapılan işlere yardımcı iş olarak değerlendirilmesi de doğru olmaz. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de, asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılacağı kuralı, bir işyeri sınırları ve organizasyonu içerisinde yürütülen işler için önem taşır. Yoksa birbirinden ayrı işyerlerinde farklı işkoluna giren işler yapılıyorsa asıl iş yardımcı iş kavramı geçerli olmaz. Alt işveren işçileri ise, alt işverene ait bağımsız işyeri çalışanları olduklarından, bağlı bulundukları işkolunun, asıl işverenden ayrı olarak belirlenmesi gerekir. Nitekim 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 4 üncü maddesinin gerekçesinde “Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu iş artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl iş kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir” şeklinde anılan durum açık olarak belirtilmiştir.
Bu genel açıklamalar ışığında temyiz itirazlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Somut uyuşmazlıkta; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın 31/10/2019 tarihli ve 2019/138 nolu kararı ile, " ... Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin ... Belediyesi'nin bir şirketi olduğu, işverenliğe ait ... ve ... SGK sicil no'lu işyerlerinde Belediye'nin bünyesindeki kombine destek hizmetlerinin verildiği, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı "Genel İşler" işkolunda yer aldığı, işverenliğe ait ..., ..., ..., ... ve ... SGK sicil no'lu işyerlerinin ise Belediye'den kiralanmak suretiyle işletilen çay bahçeleri olduğu, işyerlerinde yapılan işlerin içecek sunum hizmetleri olduğu, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 18 sıra numaralı "Konaklama ve eğlence işleri" işkolunda yer aldığı" yönünde tespit kararı verildiği ve eldeki dava ile de bu kararın ..., ..., ..., ... ve ... SGK sicil nolu işyerlerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 18 sıra numaralı "Konaklama ve eğlence işleri"" işkolunda yer aldığı yönündeki kısmının iptalinin talep edildiği anlaşılmaktadır.
Tespite konu işyerlerinin ait olduğu işveren, davalı ... Turizm Şirketi olup, sermayesinin tamamı ... Belediyesi tarafından ödenmiştir ve ... Belediyesinin iştiraki olarak faaliyet gösterdiği de sabittir.
Yargılama safhasında alınan bilirkişi raporu ile iş müfettişi raporunda uyuşmazlık konusu işyerlerinin çay bahçesi ve gözleme evi olarak işletildiği ve burada çalışanların ilçe halkına ve misafirlerine çay servisi, gözleme servisi gibi hizmetleri verdiği tespit edilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereğine belediyeler, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla “...sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır.”
5393 sayılı Kanun’un “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15 inci maddesinde de “Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak” hususu belirtilmiştir.
5393 sayılı Kanun’un 67 nci maddesine göre de belediyeler yemek hizmetleri, sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işleri ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir.
5393 sayılı Kanun’un 70 inci maddesine göre ise “Belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usûllere göre şirket kurabilir.” düzenlemesi mevcuttur.
Diğer taraftan İşkolları Yönetmeliğine göre de “Belediye hizmetleri” 20 sıra numaralı “Genel işler” işkoluna dahildir.
Açıklanan bu düzenlemeler karşısında belirtmek gerekir ki belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerleri gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin “Genel işler” işkolunda yer aldığının kabulü gerekmektedir.
Bu itibarla; somut uyuşmazlıkta belediye şirketi niteliğini haiz ...’ne ait olan tespite konu bu işyerlerinde belediye hizmeti niteliğinde faaliyetler yürütüldüğünden, tespit konusu işyerinin “Genel işler” işkoluna dahil olduğunun tespitine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi isabetsizdir.
Belirtilen sebeplerle, 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, hükümlerin bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1-Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararı ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2-Davanın KABULÜ ile 31.10.2019 tarihli ve 30934 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan işkolu tespit kararının “İşverenliğe ait ..., ..., ..., ... ve ... SGK sicil no'lu işyerlerinin Belediye'den kiralanmak suretiyle işletilen çay bahçeleri olduğu, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 18 sıra numaralı konaklama ve eğlence işleri işkolunda yer aldığı”na ilişkin kısmının İPTALİNE,
3-...’ne ait ..., ..., ..., ... ve ... SGK sicil no'lu işyerlerinin İşkolları Yönetmeliğinin 20 sıra numaralı “Genel işler” işkolunda yer aldığının TESPİTİNE,
4-Karar tarihi itibariyle alınması gerekli olan 80,70 TL harçtan, peşin alınan 44,40 TL harcın mahsubu ile bakiye 36,30 TL harcın davalı Bakanlık harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile hazineye irad kaydına, davacı tarafından yatırılan 44,40 TL peşin harç ve 44,40 TL başvurma harcı olmak üzere toplam 88,80 TL harcın davalı Bakanlık harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
5- Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 5.100,00 TL vekâlet ücretinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine,
6-Davacı tarafından yapılan 3.113,20 TL yargılama giderinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine, davalıların yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7-Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine,
8-Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 09/03/2022 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.