Mahkemesi :İş Mahkemesi
No : 2013/1258-2016/179

Dava, ödeme emrinin iptali istemine ilişkindir.
Mahkemece, davanın kabulüne kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Davanın yasal dayanağı 5510 sayılı Kanunun 12 ve 87"nci maddeleridir.
5510 sayılı Kanunun 12. maddesi hükmüne göre aracı, bir işte veya bir işin bölüm veya eklentisinde işverenden iş alan ve kendi adına sigortalı çalıştıran 3. kişidir.
Asıl işveren taşeron ilişkisinin varlığı için öncelikle, işin başka bir işverenden alınmış olması, bir başka ifade ile asıl işverenin işverenlik sıfatına devredilen iş dolayısıyla sahip olması, asıl işyeri ya da işyerinden sayılan yerlerde kendi adına işçi çalıştırıyor olması gerekir.
İşin belirli bir bölümünde değil de, tamamının bir bütün halinde, ya da bölümlere ayrılarak başkalarına devredildiği, işten bu yolla tamamen el çekildiği, sigortalı çalıştırılmadığı için işveren sıfatının haiz olunmadığı durumda ise, bunları devralan kişiler alt işveren, devredenler de asıl işveren olarak nitelendirilemeyecektir.
Aracı sıfatının kazanılmasında diğer koşullar ise, asıl işverenden istenilen işin, asıl iş, ya da işyeriyle ilgili işin bir bölümünde veya işyeri eklentilerinde alınmış olması ve bu işte işi alanın kendi işçilerinin çalıştırılması ve bu nedenle de işveren sıfatına sahip olunmasıdır.
Asıl işveren ile alt işveren arasında yapılan sözleşme ile iş kazası veya meslek hastalığına bağlı sorumluluğun alt işverene ait olduğunun kararlaştırılması ya da anahtar teslim iş olduğu ibaresinin konulmuş olması; bu sözleşmenin tarafı olmayan Kurumu bağlamaz.
İşin bütünü başka bir işverene bırakıldığında, madde anlamında bir alt işverenlik, dolayısıyla dayanışmalı sorumluluk söz konusu olmayacaktır. Benzer şekilde, işveren kendisi sigortalı çalıştırmaksızın işi bölerek, ihale suretiyle farklı kişilere vermişse, iş sahibi (ihale makamı), asıl işveren olmayacağından, alt - asıl işveren ilişkisi de bulunmayacaktır. Burada önemli olan yön “devir” olgusudur. Devirden amaçlanan, yapılmakta olan işin, bölüm ve eklentilerinden tamamen bağımsız bir sonuç elde etmeye yönelik, işi alana bağımsız bir işveren kimliği kazandıracak bir işin devridir. Diğer iş yerlerinde sigortalı çalıştırması nedeniyle “işveren” sıfatına sahip olan kişi, devredilen iş dolayısıyla işverenlik sıfatına sahip olmadığı için asıl işveren olarak sorumlu tutulamayacaktır. Aynı şekilde, işi alan kişinin de işverenlik sıfatını, alınan işte ve o iş nedeniyle sigortalı çalıştırması sonucunda kazanmış olması aranacaktır. Alınan işte sigortalı çalıştırmayıp, tek başına işi yürüten kişi alt işveren olarak nitelendirilemeyecektir. Bu kimsenin diğer bir takım iş yerlerinde çalıştırdığı sigortalılar nedeniyle kazandığı işverenlik sıfatının sonuca etkisi ise bulunmamaktadır.
Alınan iş, işverenin asıl işinin bölüm ve eklentilerindeki işin bir kesimi veya yardımcı işler kapsamında bulunmalıdır. Diğer bir anlatımla, bir işverene ait iş yerindeki üretim sürecine, başka bir işverenin dahil olması durumunda “aracıdan” söz edilebilecektir. Asıl işverenden alınan iş, onun sigortalı çalıştırdığı işe göre ayrı ve bağımsız bir nitelik taşımaktaysa, işi alan kimse alt işveren değil, bağımsız işveren sayılacaktır. Bu noktada belirleyici yön; yapılan işin, diğerinin yardımcı parçası olup olmadığıdır. İş yerindeki üretimle ilgili olmayan ve asıl işin tamamlayıcı niteliğinde bulunmayan bir işin üstlenilmesi durumunda aracıdan söz etme olanağı kalmayacak ve ortada iki bağımsız işveren bulunacaktır.
İşin bütünü başka bir işverene bırakıldığında, iş anahtar teslimi verildiğinde veya işveren kendi iştigal konusu olmayan bir işi kendisi sigortalı çalıştırmaksızın bölerek ihale suretiyle farklı kişilere vermişse, iş sahibi (ihale makamı) Yasanın tanımladığı anlamda asıl işveren olmayacağından, bir alt-üst işveren ilişkisi bulunmayacaktır.
5510 sayılı Kanunun 87"nci maddesinde "Bu Kanunun uygulanmasında kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası ve isteğe bağlı sigorta bakımından;
a) (Değişik: 17/4/2008-5754/51 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine ve 5"inci maddenin (a) bendine tabi olanlar için bunların işverenleri"hükmü yer almaktadır.
Dosya kapsamındaki kayıt ve belgelerden; davacı kooperatif tarafından anahtar teslim inşaatın tamamlanması için ... Konut Yapı Kooperatifi ile sözleşme imzalandığı, sözleşme imzalanan yüklenici kooperatif tarafından da ihale yapılarak alt işveren şirketlere inşaat işinin ihale edildiği,işin sözleşmeye uygun yapılmamasından dolayı sözleşmenin fesih edildiği, geri kalan inşaat işinin ... Konut İş Ortaklığına verildiği, ... İnş.Ltd.Şti."nin asıl işveren olmadığı, alt işveren olduğu itirazı üzerine yapılan denetim neticesi davacı kooperatifin asıl işveren olduğu kabul edilerek işyeri tescil düzeltmesi yapılarak davacı kooperatif adına asıl işveren olarak işyeri tescilinin yapıldığı, sözleşme ilişkisi olan diğer tüzel kişilerin ise alt işveren olarak kabul edilerek işyeri tescillerinin yapıldığı anlaşılmaktadır.
Öncelikle dava konusu ödeme emrinde davacı kooperatif yanında el yazısı ile borçlu olarak yazılan davalı şirketin, ... Konut Yapı Kooperatifi ve davacıyla arasındaki ilişki tam anlamıyla ortaya konulmalıdır. Kurum denetmen raporunda da tam olarak aydınlatılamayan tarafların sorumlulukları irdelenerek, davaya konu borcun hangi gerekçeyle, hangi alt işverene ait olduğu belirlenip; davacı ile varlığı iddia olunan alt işverenler arasında asıl-alt işveren ilişkisi olup olmadığı yöntemince araştırılmalı, davacının tescile itirazının olup olmadığı ve bu yönde açılmış bir davasının/davalarının olup olmadığı da hep birlikte değerlendirilerek, davacı kooperatifin davalı şirketle ilişkisi bulunup bulunmadığı ve aralarında nasıl bir ilişki olduğu tespit edilmelidir. Bunun yanında kabule göre de; davacı tarafından açılan davanın niteliği dikkate alındığında, davalı ... ortaklığına husumet düşmeyeceği gözetilmeksizin yazılı şekilde karar verilmesi de isabetsizdir.
Açıklanan sebeplerle, belirtilen maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme sonucu, karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 25.06.2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.