Danıştay 13. Daire 2021/743 Esas 2021/4510 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2021/743
Karar No : 2021/4510

DAVACI : ...Kurumu
VEKİLLERİ : Av. ..., Av. ...

DAVALI : ...Odaları Birliği (...)
VEKİLLERİ : Av. ... Av. ...

DAVANIN KONUSU :
TMMOB Disiplin Yönetmeliği'nin 8/d maddesinin, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddelerinin, TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddelerinin ve TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddelerinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Davacı tarafından, TMMOB ve TMMOB üyesi olan Şehir Plancıları Odası hakkında 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun uyarınca yürütülen soruşturma çerçevesinde 6235 sayılı TMMOB Kanunu'nda asgarî ücreti düzenleyen yönetmeliklerin herhangi bir dayanağının bulunmadığının tespit edildiği, uluslararası uygulamalarda serbest mesleklerin asgarî ücretlerinin belirlenmesi uygulamasının kabul edilmediği, bu konuda örneklerin soruşturma raporunda da ifade edildiği, Rekabet Kurumu'nun ana kuruluş amacının ülke sınırları içerisinde rekabetin tesisi olduğu, gerek Anayasa gerekse 4054 sayılı Kanunun amacının gerçekleştirilebilmesi için yasal herhangi bir dayanağı bulunmayan dava konusu Yönetmeliklerin iptalini isteme zarureti bulunduğu, nitekim Kurum nezdinde yürütülen soruşturmada da TMMOB ve TMMOB üyesi olan Şehir Plancıları Odası tarafından sunulan savunmalarda "söz konusu asgarî ücret belirlenmesine dair Yönetmeliklerin hukuka aykırılığı iddia ediliyorsa, idari yargıda dava açılması gerektiği" hususunun belirtildiği, davalı idarelerin de iş bu davanın açılmasında hukuki yararı kabul ettiği ileri sürülmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI : Davalı tarafından, dava konusu düzenleyici işlemlerin ilan tarihleri dikkate alındığında davanın süresinde açılmadığı, 4054 sayılı Kanun çerçevesinde davacı Kurumun iş bu davayı açma ehliyetinin bulunmadığı, İzmir Ticaret Odası'nın şikâyeti üzerine davacı Kurum tarafından başlatılan soruşturma neticesinde TMMOB ve TMMOB üyesi olan Şehir Plancıları Odası hakkında verilen kararın yargı kararıyla iptal edildiği, davacı Kurumun söz konusu yargı kararlarını uygulamak için şikâyet başvurusunun reddine karar vermesi gerektiği, bağımsız idari otorite olarak nitelendirilen davacı Kurumun bağımsız olmadığı ve bir rekabet politikasının da bulunmadığı, sermaye unsuru, lisans eğitimi ve bilgi birikimine dayalı fikri faaliyetlerin ticari işletme kapsamına alınmasının hem Ticaret Kanunu hem de Avrupa Birliği uygulamalarıyla örtüşmediği, Rekabet Kurumu'nun bu davayı açmakla mimarlık ve mühendislik alanında haksız rekabetin yaşanmasını istediği, Avrupa Birliği uygulamalarında asgarî ücrete uyma zorunluluğunun meslek kuralları arasında yer aldığı, kamu yararı doğrultusunda meslek mensuplarının korunduğu, uluslararası uygulamada mühendislik ve mimarlık faaliyetlerinde asgarî ücretin rekabeti bozucu bir davranış olarak görülmediği, aksine bu faaliyetlerin ticari bir faaliyet olarak nitelendirilmediği, Anayasa'nın 135. maddesinde mesleki kuruluşların hukuki statüleri ve amaçlarının belirlendiği, 6235 sayılı Kanun ile kurulan TMMOB'un aynı kaynaktan doğan diğer kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından farklı bir statüde değerlendirilmesinin hukuka aykırı olduğu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Barolar Birliği, Türk Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Odaları Birliği, Türk Tabipler Birliği, Türk Diş Hekimleri Birliği'nin hukuki statülerinin TMMOB'un hukuki statüsüyle aynı olduğu, anılan kuruluşların kuruluş yasalarının yenilenmesi gibi nedenlerle yasalarında açıkça asgarî ücretin belirlenmesine ilişkin hükümler bulunduğu, TMMOB'un kuruluş yasasının ilk meslek kuruluşu yasalarından olması ve daha sonra yeniden düzenlemeye gidilmemiş olması nedeniyle 6235 sayılı Kanunda asgarî ücretin belirlenmesine ilişkin bir hükme yer verilmediği, ancak anılan Kanunun gerekçesinde "fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücret listeleri tertiplenmesi" ifadesine yer verildiği, bu gerekçeden yasa koyucunun ücret belirleme yetkisi tanıma saikiyle hareket ettiğinin görüldüğü, nitekim TMMOB'a üye Orman Mühendisleri Odası bünyesinde faaliyet gösteren meslek mensuplarına ilişkin kabul edilen 5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun'un "Ücret" başlıklı 13. maddesinde "Ücret, meslek mensuplarının hizmetlerine karşılık olan meblağı ifade eder. Ücretin asgarî miktarı tarife ile belirlenir. Tarifedeki asgarî miktar altında iş kabulü yasak olup, aksine hareket edenlere disiplin cezası uygulanır. Tarife, Oda tarafından düzenlenir ve uygulanır." düzenlemesine yer verildiği, bu nedenle TMMOB'un asgarî ücret tarifesi belirleyemeyeceğine dair savın temelsiz olduğu, davacı Kurum'un iş bu davayı açmakla önceki kararlarıyla çeliştiği, nitekim daha önce TMMOB hakkında yapılan şikâyetlerde soruşturma açılmaması ve şikâyetin reddine karar verdiği, bu nedenlerle dava konusu Yönetmeliklerde hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Dava konusu Yönetmelik hükümlerinin; davacı TMMOB tarafından da ikrar edildiği üzere yasal herhangi bir dayanağının bulunmadığı, 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesinin (a) bendine açıkça aykırı olduğu konusunda herhangi bir tartışma bulunmadığı ve sözleşme hürriyetine aykırı hükümler içerdiği anlaşıldığından iptali gerektiği düşünülmektedir.
Bununla birlikte, davalı tarafından "Avrupa Birliği uygulamalarında asgarî ücrete uyma zorunluluğunun meslek kuralları arasında yer aldığı, kamu yararı doğrultusunda meslek mensuplarının korunduğu, uluslararası uygulamada mühendislik ve mimarlık faaliyetlerinde asgarî ücretin rekabeti bozucu bir davranış olarak görülmediği, aksine bu faaliyetlerin ticari bir faaliyet olarak nitelendirilmediği" iddiasının incelenmesinden; AB Komisyonu tarafından, kanunla kurulmuş bir meslek örgütü olan CNSD’nin (İtalyan Gümrük Komisyoncuları Ulusal Birliği) belirlediği ve Maliye Bakanlığı’nca onaylanan gümrük komisyoncularının fiyat tarifelerine ilişkin olarak; CNSD’nin kanunun kendisini asgari ücret belirlemekle görevli kıldığı savunmasının kabul edilemeyeceğine, çünkü zorunlu fiyat tarifelerinin rekabet kurallarının açık ihlâli anlamına geldiğine, Adalet Divanı’nın ilgili kararlarına göre ulusal kanunların topluluk rekabet kurallarını yürürlükten kaldırmadığına, uygulamalarını engellemeyeceğine değinilerek CNSD’nin fiyat belirleme kararırın AET Antlaşması’nın 85 (1) maddesini ihlâl ettiğine karar verdiği (Official Journal T-513/93 CNSD v. Commission, 2000), AB Komisyonu, İspanya’da faaliyet gösteren, görevleri patent ofisi işlemlerinde müşterilerini temsil etmek olan serbest sınai mülkiyet acentalarının oluşturduğu kamu kurumu niteliğinde bir meslek birliği olan Coapi’nin üyelerinin uygulayacağı asgari ücret tarifelerini belirlemesinin, kanunla kendisine fiyat belirleme yetkisinin verildiği, dolayısıyla bunu yaparken kamu gücünü kullandığı yönündeki itirazlarını kabul etmeyerek, 81. madde kapsamında rekabet ihlâli olduğuna karar verdiği (Official Journal C-35/96 Commission, 1998, ECR I-3851.), yine Fransız Rekabet Otoritesinin Mimarlar Odası Kararı'nda mimarların bayındırlık işleri sözleşmelerini yönetmek için ihale çağrılarına verdikleri yanıtlarda uygulamak zorunda oldukları bir ücret çizelgesini dağıttıkları ve uyguladıkları için Mimarlar Odasına para ceza verdiği (Décision de l’Autorité de la concurrence no: 19-D-19 en date du 30 septembre 2019) anılan karar Paris İstinaf Mahkemesi tarafından da onandığı (Pôle 5 - Chambre 7, 15 Octobre 2020 No: RG 19/18632), Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (İlk Derece Mahkemesi) Alman Mimarlar Birliği Kararı'nda 10 Temmuz 2013 tarihli “Mimarlar ve Mühendisler Tarafından Verilen Hizmetler İçin Resmi Ücret Düzenlemesi” (Honorarordnung für Architekten und Ingenieure) ile belirlenen asgari tarifelerinin, planlama hizmetlerinin kalitesini yükletmeyi garanti etme ve tüketicilerin korunmasını sağlama hedefine ulaşmaktan uzak olduğu ve Federal Almanya Cumhuriyeti'nin mimarların ve mühendislerin planlama hizmetleri için sabit tarifeler uygulayarak yükümlülüklerini yerine getirmediği sonucuna varmıştır (Fourth Chamber, 04/07/2019, C-377/17). Bu itibarla davalının uluslararası uygulamalara ilişkin ileri sürdüğü itirazların yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
DANIŞTAY SAVCISI ...DÜŞÜNCESİ : Dava, TMMOB Disiplin Yönetmeliği'nin 8/d maddesinin, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddelerinin, TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddelerinin ve TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Anayasa'nın "Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları" başlıklı 135. maddesinde, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarının; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleri oldukları belirtilmiş, işlem tarihinde yürürlükte bulunan "Yönetmelikler" başlıklı 124. maddesinde; "Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabileceği kuralına yer verilmiştir.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun Birliğin kuruluş amacının düzenlendiği 2. maddesinin (b) bendinde, Anayasa'nın 135. maddesinin 1. fıkrasına paralel bir şekilde, mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı, normları, fenni şartnameleri incelemek be bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek Birliğin başlıca kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun'un 32. maddesinde de; "Odaların Gelirleri" sayılmış olup; bu gelirler arasında maddenin (c) bendinde "hizmet karşılığı alınan ücretlere" yer verilmiş; 39. maddesinde ise; "Bu kanun hükümleri müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunur." düzenlemesi yer almıştır.
6235 sayılı Kanun'un gerekçesinde ise; "...İleri memleketlerde mühendis ve mimar odalarının bilhassa berveçhi ati (aşağıda belirtilen) hususlardan büyük faydaları da olmaktadır: ... i) fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücretlerin tertiplenmesi ..." denilmiş olup, gerekçede açıkça "fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücretlerin tertiplenmesi" ifadesine yer verilmek suretiyle, bahse konu Kanun düzenlenirken mühendis ve mimarlara yönelik "ücret"in de bu kuruluşlarca belirlenmesi öngörülmüştür.
Diğer yandan, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, bu Kanun'un amacının, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamak olduğu belirtilmiş; "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde, "teşebbüs", "piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimler" olarak tanımlanmış; 4. maddesinde, "Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemlerinin hukuka aykırı ve yasak olduğu belirtildikten sonra, bu haller, maddenin devamında sayılmıştır.
Rekabet Kurumu Teşkilatının Oluşturulmasından Sonra Teşebbüslerin ve Teşebbüs Birlikleri’nin 4054 Sayılı Kanun’dan Doğan Hak ve Yükümlülüklerine İlişkin 1997/6 Sayılı Tebliğ’in 3. maddesinde, 05/11/1997 tarihinde var olan 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesine aykırı her türlü teşebbüs birliği kararlarının 05/11/1997 tarihinden başlayarak en geç 6 ay içinde Rekabet Kurumu’na bildirilmesi öngörülmüştür.

Dava konusu Yönetmelik düzenlemeleri incelendiğinde; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Disiplin Yönetmeliği'nin "Para Cezaları" başlıklı 8. maddesinin, (d) bendinde Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ya da Odalarca belirlenmiş asgarî ücretin altında ücret alan mensuplar hakkında idarî para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir.
TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin iptali istenen 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddelerinde, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu"nun nasıl kurulacağı ve çalışma usulleri, Komisyonun mimarlık ve mühendislik hizmetlerine ilişkin birim fiyat ve asgarî ücreti tespit etme görevinin bulunduğu, tespit edilen asgarî ücretin uygulanmasını sağlamanın ilgili Odaların görevi olduğu ve ilgili Odalar, işbirliği halinde, şube ve temsilciliklerinde kontrol büroları kurarak tespit edilen asgarî ücrete meslek mensuplarının uyup uymadığının kontrolünün yapılacağı, mimarlık ve mühendislik ücretlerinin bu yönetmelikte belirtilen şartlara uygunluğu görüldükten sonra ilgili Oda Kontrol Vizesi yapılacağı, bu hizmetlere karşılık Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Komisyonlarınca tespit edilen vize harcı alınacağı, TMMOB üyelerinin, bu yönetmelikte gösterilen hususlara uyarak, mesleklerini haksız rekabete kapılmadan ve dayanışma içerisinde sürdüreceği, TMMOB üyelerinin, meslekî faaliyetleri karşılığı alacakları ücretleri, Odalarca hazırlanacak tip sözleşmelerde belirtmek ve belgelemekle yükümlü olduğu ve bu hizmetler karşılığı alınacak ücretin, Odalarca belirtilen asgarî ücretten aşağı olamayacağı ve bu yönetmelik hükümlerine aykırı davranışları görülenlerin, ilgili Odaların onur kurullarınca cezalandırılacağı yönünde düzenlemelere yer verilmiştir.
TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin iptali istenen 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddeleri incelendiğinde; asgarî ücretin her türlü mimarlık mühendislik hizmetlerinin, yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB ve bağlı odalarca tespit ve ilan olunan ve Katma Değer Vergisi Kanunu uygulamalarına da esas olan en az ücret olduğu, meslekî denetimin mimarlık ve mühendislik hizmetlerinin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin ilgili meslek odaları ve kontrol bürolarınca denetlenmesi olarak tanımlandığı, MMH karşılığı ücretlerin tespiti, tahsili ve denetlenmesinin hangi esaslar uyarınca yapılacağının ayrıntılarıyla düzenlendiği, yine kontrollük hizmetleri asgarî ücretlerine ilişkin asgarî ücret tarifelerinin nasıl belirleneceğinin tarif edildiği anlaşılmaktadır.
TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin iptali istenen 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddelerinde ise Yönetmeliğin amacının mühendislik mimarlık hizmetlerinin, ülkenin, mesleğin ve tekniğin gereklerine uygun bir şekilde tanımını, uygulanmasını, koordinasyonunu ve gelişimini temin ve ülke çapında uygulanacak ücretlerdeki asgarî miktarları tespit etmek ve denetimini sağlamak olduğu; Yönetmeliğin 88/13 181 sayılı Bakanlar Kurulu kararında yer alan idare tanımındaki kuruluşların dışındaki kişi ve kuruluşları, bunların yaptırmakta olduğu mimarlık ve mühendislik hizmetlerini ve bu hizmetlerin niteliğine göre karşılığında ödenecek asgarî ücretleri kapsadığı; asgarî ücretin her türlü MMH‘nin yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB Yönetim Kurulu tarafından tesbit edilip ilgili Bakanlıkça uygun bulunduktan sonra ilan olunan en az ücretler olduğu tanımına yer verildiği; mesleki denetimin MMH‘nin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve Kontrol Büroları‘nca denetlenmesi olduğu; hizmetlere ilişkin asgarî ücret tarifelerinin nasıl tespit edileceği ve Resmî Gazete'de yayımlanacağı; mühendislik, mimarlık hizmetini yüklenen mühendis ve mimarların bu yönetmelik hükümlerine göre belirlenecek Asgarî Ücret Tarife Esasları ile tespit edilen ücretler karşılığı fatura kesmek ve bu faturaları odalarına ibraz etmek zorunda oldukları düzenlenmiştir.
Dava dilekçesinde, iptali istenen düzenlemelerde mühendislik, mimarlık hizmeti sunulmasında TMMOB tarafından asgarî ücret tarifelerinin belirlenmesinin ve bu tarifelere uymayan mimar ve mühendislerin cezalandırılmasına ilişkin kuralların; yasal herhangi bir dayanağının bulunmadığı ve 4054 sayılı Kanuna aykırı oldukları ileri sürüldüğünden uyuşmazlık bu yönlerden incelenmiştir.
6235 sayılı Kanun'un 2. maddesinde birliğin kuruluş amaçları arasında; "mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmî makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı, normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek" sayılmış; ayrıca birlik ve organlarının, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamayacağı belirtilmiştir.
Anılan Kanun'un 26. maddesinde odalara kayıtlı meslek mensuplarından bu kanuna aykırı hareketleri görülenlerle, meslekle alakalı işlerde gerek kasten ve gerekse ihmal göstermek suretiyle zarara sebebiyet veren veya akdettiği mukavalelere riayet etmeyen veyahut meslek şeref ve haysiyetine aykırı durumları tespit olunanlara kayıtlı bulundukları oda haysiyet divanınca ceza verileceği; 39. maddesinde ise, bu Kanun hükümlerinin müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunacağı kurala bağlanmıştır.
Kamu tüzel kişiliğini haiz, Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını icraya kanunen yetkili olup da mesleki faaliyette bulunan yüksek mühendis, yüksek mimar, mühendis ve mimarları teşkilatı içinde toplayan ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan TMMOB'un, Anayasanın 124 ve 135. maddeleri ile 6235 sayılı Kanun'un 2. maddesinin (b) bendi uyarınca, meslek mensuplarının müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, gerek üyelerinin gerekse mesleğin onurunu korumak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü, mesleğin icrasında uyulacak bir takım ilke ve kuralları belirlemek ve bu yönde düzenleme yapmak yönünde görev ve yetki sahibi olduğu açıktır.
Meslek mensuplarının sundukları hizmet karşılığında alacakları ücret yönünden asgari standardı belirleyen bir tarifenin düzenlenmesi ve bu tarifeye uyulmasının denetimi noktasında meslek kuruluşlarının yetki sahibi olduğu da dikkate alındığında, mesleğin belli bir standart ile meslek onuruna yakışacak asgari bir ücret karşılığı yapılmasını sağlamak amacıyla asgari ücret belirlenmesi yönünde yetki verilmesine ilişkin yönetmelik hükümlerinin, 6235 sayılı Yasa ve Anayasada belirtilen yetkiler uyarınca, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbiriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak kapsamında bir düzenleme olduğu açıktır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri ve açıklamalar uyarınca, TMMOB'nin meslek odası üyelerinin hak ve menfaatlerini korumak, üyeler arasında rekabet yaratılarak mühendislik hizmeti sunumunda niteliğin düşmesinin önüne geçilmesini sağlamak amacıyla üyelerinin sunduğu hizmetin karşılığı olan ücretin asgari sınırlarını tespit edebileceği hususunda kuşku bulunmamaktadır. Meslek odasının asgari ücreti düzenleme ve denetleme yetkisi, hizmetin gereği gibi yürütülmesi ve kamu yararının sağlanması açısından da bir zorunluluktur. Meslekî disiplini ve ahlakı sağlayabilmek için mesleki faaliyetlerde asgari bir standardın olması gereklidir. Söz konusu standardı sağlamak ise, sunulan hizmetin ücretinin belli bir sınırın altına düşürülmemesini gerekli kılmaktadır. Bununla birlikte; asgari ücret belirlenmesi, mühendis ve mimarlar ile hizmet sunduğu kişiler arasında, asgari ücretin altında olmamak şartıyla, serbestçe ücret belirlenmesine engel oluşturmamaktadır.
Öte yandan, ilgili serbest meslek mensuplarının her birinin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesi anlamında “teşebbüs” olduğuna, dava konusu düzenleyici işlemlerin, asgari ücretleri belirlemeye ilişkin karar ve uygulamaların 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesine aykırı olduğu yönündeki iddiaların aksine, dava konusu düzenlemeler ile hedeflenen amacın, rekabeti önlemek değil, kamu yararı doğrultusunda haksız rekabetin ve niteliksiz hizmetin önüne geçmek olduğu sonucuna varılmıştır.
Hal böyle iken, Anayasa ve Kanunda belirtilen bu amaçlara hizmet etmek üzere, davalı birlikçe, dava konusu Yönetmelikler ile, mimar ve mühendislik hizmeti sunulmasında, asgari ücret tarifelerinin belirlenmesine, asgari ücret tespit ve denetleme sistemi getirilmesine, asgari ücretlere riâyet edilmesini sağlamaya yönelik kuralların düzenlenmesine yönelik dava konusu düzenleyici işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Diğer taraftan, meslek odaları tarafından belirlenen asgari ücretin hukuka, kamu yararına ve hizmet gereklerine aykırı olduğu ve/veya, belirlenen asgari ücret tutarının rekabet ihlaline neden olacak nitelikte düşük ve/veya yüksek olduğu ileri sürülerek dava konusu edilebileceği ve yargı organlarınca bunun denetiminin yapılabileceği de kuşkusuzdur.
Mimarlık ve Mühendislik mesleğinin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak ve meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile yürürlüğe konulan bu düzenlemeler, Birliğin, Anayasa ve 6235 sayılı Yasa ile belirlenen görev alanı ile doğrudan ilgili olup, yürürlükteki mevzuat ve sözleşme yapma hürriyetine ve Rekabet Kanununa da aykırı bulunmamaktadır.
Sonuç itibariyle, üyelerinin hak ve menfaatlerini korumakla yükümlü bir kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan TMMOB'a mühendis ve mimarlar arasında rekabet yaratılarak hizmetin sunumunda niteliğin düşmesinin önüne geçilmesi ve üyelerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla getirilen en az ücret düzenleme ve denetleme yetkisi veren dava konusu düzenlemelerde, üst hukuk normlarına ve kamu yararına aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Dairelerince, 2577 sayılı Danıştay Kanunu'nun Ek 1. maddesi uyarınca birlikte yapılan toplantıda, duruşma için taraflara önceden bildirilen 14/12/2021 tarihinde, davacı vekili Av. ...'in ve davalı idare vekili Av. ...'ın geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
İzmir Ticaret Odası tarafından 30/12/1999 tarihinde Rekabet Kurumu'na (Kurum) sunulan şikâyet dilekçesinde özetle; meslek odalarının hiçbir yetki ve sorumluluğu olmadığı halde bazı belediyeler tarafından, meslek odalarına "plan ve projeler üzerinde oda vizesi uygulama" sorumluluğu yüklendiği, bu konuda meslek odalarının hiçbir yetki ve sorumluluğunun bulunmadığı, meslek odalarının üyelerini koruma maksadıyla verdikleri hizmetlerin asgarî ücretlerini belirlediği, belirlenen tarifeye göre faturası ibraz edilemeyen projeleri imzalamadıkları ve piyasada rekabetin yok edildiği, belirlenen tarife fiyatlarının piyasa fiyatlarının 3-5 katına vardığı, piyasa ekonomisinde fiyatların arz ve talebe göre oluşması gerektiği, bu çerçevede meslek odalarının asgarî hizmet bedelini tespit etmesinin Rekabet mevzuatına aykırı olduğu iddialarına yer verilmiştir.
Anılan şikâyet dilekçesi üzerine 11/07/2000 tarih ve 00-26/273-151 sayılı Rekabet Kurulu (Kurul) kararı ile Türk Mühendis Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve Şehir Plancıları Odası (ŞPO) hakkında, 4054 sayılı Kanun'un 41. maddesi uyarınca soruşturma açılmasına karar verilmiştir. Soruşturma sürecinde TMMOB ve ŞPO tarafından sunulan savunma dilekçelerinde özetle; 6235 sayılı Kanun’un özel bir kanun olduğu, bu kanun ile 4054 sayılı Kanun arasında çelişen hususlarda özel kanunun uygulanması gerektiği, TMMOB’nin görev alanıyla ilgili düzenleyici işlemler yapabileceği, söz konusu Asgarî Ücret Tarifelerinin Bakanlık tarafından onaylandığı, kendilerine kanunla fiyat belirleme yetkisi verilen diğer meslek odalarınca da asgarî ücret tespiti yapıldığı, mimar ve mühendislerin de benzeri meslek mensuplarının durumu ile birlikte değerlendirilerek TMMOB’un da asgarî ücret tarifesi belirleme yetkisinin bulunduğunun kabulü gerektiği, asgarî fiyatın belirlenmesinin meslek odası mensupları arasında haksız rekabeti önleyeceği, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun asgarî ücretin uygulanmasını gerekli kıldığı, TMMOB Onur Kurulu cezalarının asgarî ücret belirlemeyle ilgili olmadığı, Tarifelerin Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Şartnamesine uygun olarak düşük tespit edildiği, 4054 sayılı Kanun’un amacının tüketicinin korunması olduğu ve asgarî ücret uygulamasının tüketicilerin yararına olduğu hususları yer almıştır.
Kurum tarafından yürütülen soruşturma neticesinde 22/01/2002 tarih ve 02-04/40-21 sayılı Kurul kararıyla sonuç olarak; meslek odalarına üye olan ve mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı gibi alanlarda hizmet üretip satan serbest meslek mensuplarının her birinin 4054 sayılı Kanun’un 3. maddesi anlamında “teşebbüs” olduğuna, haklarında soruşturma yürütülen TMMOB ile ŞPO’nun ihlâl konusu eylemler bakımından 4054 sayılı Kanun’un 3. maddesi anlamında birer “teşebbüs birliği” olduğuna, TMMOB'un "TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tesbit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmelik”, “TMMOB Mimarlık-Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği”, “TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği” ve “TMMOB Disiplin Yönetmeliği” gibi yönetmelikler aracılığı ile doğrudan yasal dayanağı olmadığı halde, genel kurullarında alınan kararlara dayalı olarak serbest mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin asgarî ücretlerini tespit esaslarını belirlemesi, bağlı odaların asgarî ücretleri tespit ve denetleme sistemini getirmesi ve uygulamada asgarî ücretlere riayet edilmesini sağlamaya yönelik eylemlerde bulunması ve bu teşebbüs birliği kararlarını 4054 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden ve Rekabet Kurulu’nun teşkilatını oluşturduğunu 1997/6 sayılı Tebliğ ile bildirmesinden sonra da ortadan kaldırmayarak devam ettirmesi suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlâl ettiğine, TMMOB'un bu eylemi nedeniyle, aynı Kanun’un 16. maddesinin ikinci fıkrası ve 2002/1 sayılı Tebliğ gereğince ve takdiren cezanın asgarî tutarı olan 5.816.109.312.TL idari para cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiştir.
22/01/2002 tarih ve 02-04/40-21 sayılı Kurul kararına karşı TMMOB tarafından açılan dava üzerine, Danıştay Onuncu Dairesi'nin 17/11/2003 tarih ve E:2003/2705 sayılı kararıyla “kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarının üst kuruluşu olan ve kamu tüzel kişiliği bulunan davacı Birliğin kendi görev alanı ile ilgili yönetmelikler çıkarma yetkisi bulunduğu, davacı Birlik tarafından çıkarılan, Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulan ve o tarihten itibaren uygulanan Yönetmeliklerin uygulanıyor olması nedeniyle davacı Birliğe para cezası verilmesine ilişkin Kurul kararının yürütülmesinin durdurulmasına” karar verilmiş, bu karara yapılan itiraz Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu'nun (İDDK) 11/03/2004 tarih ve YD İtiraz No:2004/93 sayılı kararıyla reddedilmiştir. Daha sonra dosyanın tevdii edildiği Danıştay Onüçüncü Dairesi'nin 14/11/2006 tarih ve E:2005/1668, K:2006/4329 sayılı kararıyla, “soruşturmayı yürüten Kurul üyesinin, nihai karar toplantısına katılarak oy kullandığı” gerekçesiyle söz konusu Kurul kararının iptaline karar verilmiştir.
22/01/2002 tarih ve 02-04/40-21 sayılı kararın Danıştay Onüçüncü Dairesi tarafından iptal edilmesi üzerine Rekabet Kurulu'nun 16/05/2007 tarih ve 07-41/453-M sayılı kararıyla, TMMOB tarafından kendi birliklerine bağlı meslek odalarının asgarî ücret tarifelerinin ve TMMOB üyesi Şehir Plancıları Odasınca şehir plancılarının asgarî ücret tarifelerinin belirlenmesine dayanak oluşturan Yönetmeliklerin iptali için dava açılmasına, iptal edilen ...sayılı kararla ilgili dosya konusunun açılacak dava sonucuna göre değerlendirilmesine karar verilmiş ve bunun üzerine Rekabet Kurumu tarafından, TMMOB Disiplin Yönetmeliği'nin 8/d maddesinin, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddelerinin, TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddelerinin ve TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddelerinin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Daireleri Müşterek Kurulu’nun 16/11/2007 tarih ve E:2007/10830, K:2007/326 sayılı kararıyla; “4054 sayılı Kanun hükümlerinin ihlalinde yaptırım uygulama yetkisi bulunan Rekabet Kurum'nun, TMMOB Şehir Plancıları Odası'nca yapılan düzenlemelerin rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı olduğunu ileri sürerek iptalleri için dava açma ehliyetinin bulunmadığı” gerekçesiyle davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmiş; bu kararın temyizi üzerine İDDK’nın 12/12/2012 tarih ve E:2008/655, K:2012/2752 sayılı kararıyla; “4054 sayılı Yasa uyarınca bir teşebbüs birliği olan davalı TMMOB'un görev alanına giren bir konuda yaptığı düzenleme nedeniyle Rekabet Kurumunun davalı Birliğe ceza verme ve düzenlemeyi iptal etme yetkisi bulunmamakla beraber davalı TMMOB tarafından mimarlık ve mühendislik hizmetlerinden alınacak ücretin, asgarî olarak nasıl belirlendiğini ve denetiminin ne şekilde sağlanacağını kurala bağlayan dava konusu Yönetmelik maddeleri ile rekabetin ihlal edilmesi mümkün olduğundan, 4054 sayılı Yasanın 27. maddesine göre rekabet ortamını korumakla yükümlü düzenleyici ve denetleyici bir bağımsız idari otorite olan Rekabet Kurumunun sözkonusu düzenlemeye karşı iptal davası açmakta menfaati bulunduğu” gerekçesiyle Müşterek Kurul kararının bozulmasına karar vermiş, karar düzeltme istemi ise İDDK'nın 18/04/2016 tarih ve E:2014/169, K:2016/1644 sayılı kararıyla reddedilmiştir.
İdari Dava Daireleri Kurulu’nun bozma kararı sonrası davayı ele alan Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Daireleri Müşterek Kurulu 25/05/2017 tarih ve E:2016/3930, K:2017/1634 sayılı kararla; “davacı tarafından bir kısım maddelerinin iptali istenilen TMMOB Disiplin Yönetmeliği'nin 10.07.2002 tarihli Resmî Gazete'de yayımlandığı, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin 24.07.1981 tarihli Resmî Gazete'de yayımlandığı, TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 23.02.2005 tarihli Resmî Gazete'de yayımlandığı ve TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin 22.04.1990 tarihli Resmî Gazete'de yayımlandığı, anılan Yönetmeliklere dayanılarak tesis edilen herhangi bir uygulama işleminin de bulunmadığı, dava dilekçesinin 30.07.2007 tarihinde kayda girdiği” gerekçesiyle davanın süre aşımı nedeniyle esasının incelenemeyeceği yönünde karar vermiş, anılan kararın temyizi üzerine İDDK'nın 31/10/2019 tarih ve E:2017/3087, K:2019/4885 sayılı kararıyla; “İzmir Ticaret Odası adına yönetim kurulu başkanı tarafından verilen şikâyet dilekçesi üzerine açılan soruşturma sonucu düzenlenen raporla ilgili olarak Rekabet Kurulu tarafından verilen nihai kararın açılan davada usul yönünden iptali yolundaki yargı kararı üzerine; iptal edilen 02-04/40-21 sayılı kararla ilgili dosyanın yeniden açıldığı ve dava aşamasındaki kesinleşmiş yürütmenin durdurulması yolundaki kararda yer alan gerekçeler nedeniyle hakkında soruşturma yapılan TMMOB ile TMMOB Şehir Plancıları Odası hakkında idari para cezası verilmesine hukuki engel teşkil ettiği görülen Yönetmeliklerin iptali istemiyle dava açılmasına karar verildiği dikkate alındığında, Rekabet Kurulu nezdinde idari karar alma sürecinin devam ettiği anlaşıldığından, Rekabet Kurumu tarafından dava konusu yapılan Yönetmeliklerin, Rekabet Kurulunun karar alma sürecinde uygulama görecek olması nedeniyle, adı geçen Yönetmeliklerin iptali istemiyle açılan davanın süresinde olduğu” sonucuna varılarak Müşterek Kurul kararının bozulmasına karar verilmiş, karar düzeltme istemi ise İDDK'nın 03/12/2020 tarih ve E:2020/2147, K:2020/2868 sayılı kararıyla reddedilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 46. maddesinin birinci fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihaî kararlarının Danıştay'da temyiz edilebileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulu'nun, idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları temyizen inceleyeceği; 2577 sayılı Kanun'un 49/4. ve 50. maddelerinde, Danıştay dava dairelerine ısrar imkânı tanınmayıp, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları kararlarına uyulmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmıştır.
Bu itibarla, Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Daireleri Müşterek Kurulu’nun hem davanın ehliyet hem de süre aşımı yönünden reddine dair kararlarının Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun kesinleşen kararlarıyla bozulduğu, Danıştay dava dairelerince ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarınca bozulması hâlinde Danıştay dava dairelerine ısrar imkânı da tanınmadığından bozma karalarına uyularak işin esasının görüşülmesine geçildi.
İNCELEME VE GEREKÇE:
A. İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa'nın "Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları" başlıklı 135. maddesinde, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarının; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleri oldukları belirtilmiş, "Yönetmelikler", başlıklı 124. maddesinde; "Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabileceği," kuralına yer verilmiştir.
Anayasa'nın "Temel Hak ve Ödevler" başlıklı ikinci kısmının "Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler" başlıklı üçüncü bölümünde yer alan 48. maddesinde, çalışma ve sözleşme hürriyeti düzenlenmiştir. Buna göre, herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahip olduğu, özel teşebbüsler kurmanın serbest olduğu, Devletin, özel teşebbüslerin milli ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alacağı belirtilmiş; Anayasa'nın 13. maddesinde de temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu sınırlamaların, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı düzenlenmiştir.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun Birliğin kuruluş amacının düzenlendiği 2. maddesinin (b) fıkrasında; mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; (c) fıkrasında, mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlâkını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak, Birliğin başlıca kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun'un 32. maddesinde de "Odaların Gelirleri" sayılmış olup; bu gelirler arasında maddenin (c) bendinde "hizmet karşılığı alınan ücretlere" yer verilmiş; 39. maddesinde ise "Bu kanun hükümleri müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunur." düzenlemesi yer almıştır.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, bu Kanun'un amacının, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamak olduğu belirtilmiş; "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde, "teşebbüs", "piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimler" olarak tanımlanmış; 4. maddesinde, "Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.
Bu hâller, özellikle şunlardır:
a. Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi,
b. Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü,
c. Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi,
d. Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi,
e. Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması,
f. Anlaşmanın niteliği veya ticari teamüllere aykırı olarak, bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da hizmetin diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya hizmetin tekrar arzına ilişkin şartların ileri sürülmesi" kuralına yer verilmiştir.
Rekabet Kurumu Teşkilatının Oluşturulmasından Sonra Teşebbüslerin ve Teşebbüs Birlikleri’nin 4054 Sayılı Kanun’dan Doğan Hak ve Yükümlülüklerine İlişkin 1997/6 Sayılı Tebliğ’in 3. maddesinde, 05/11/1997 tarihinde var olan 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesine aykırı her türlü teşebbüs birliği kararlarının 05/11/1997 tarihinden başlayarak en geç 6 ay içinde Rekabet Kurumu’na bildirilmesi öngörülmüştür.

B. İPTALİ TALEP EDİLEN DÜZENLEMELER
10/07/2002 tarih ve 24811 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Disiplin Yönetmeliği'nin "Para Cezaları" başlıklı 8. maddesinde, "Para cezalarında uygulanacak cezanın tutarı olayın doğurduğu sonuçlara göre belirlenir.
Para cezası aşağıdaki durumlarda verilir: ... d) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ya da Odalarca belirlenmiş asgarî ücretin altında ücret almak..." kuralına yer verilmiştir.
24/07/1981 tarih ve 17410 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin iptali istenen 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddeleri şu şekildedir:
"Madde 3- İlgili Odalardan ikişer ve ilgili diğer kamu kuruluşlarından danışman olarak çağrılı ikişer kişinin katılacağı "Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tesbit Komisyonu" TMMOB Başkanlığınca kurulur."
"Madde 4- Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tesbit Komisyonunun görevleri şunlardır:... d) Mimarlık ve mühendislik hizmetlerine ilişkin uygulamaları incelemek, diğer kamu kuruluşlarının çalışmalarından da yararlanarak birim fiyat ve asgarî ücret tesbitinde bulunmak."
"Madde 5- Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tesbit Komisyonu yılda en az bir kere, TMMOB Başkanlığının çağrısı üzerine ve en az 5 kişi ile toplanır. Komisyon kendi aralarından bir başkan ve bir sekreter tayin eder."
"Madde 8- Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tesbit Komisyonunca yapılan çalışmaların sonuçlarını değerlendirmek, üyelere duyurmak, asgarî çizim standartlarının ve asgari ücretlerin uygulanmasını sağlamak, ilgili Odaların görevleridir. Bu amaçla Odalar, işbirliği hâlinde, şube ve temsilciliklerinde kontrol büroları kurarlar.
Madde 9- Kontrol bürolarının görevi, mimarlık ve mühendislik hizmetlerinin asgarî çizim standartlarına uygunluğunu denetlemek, bu hizmetleri veren üyelerin sorunlarıyla ilgilenmek, üyelik ve asgarî ücret kontrolu yapmaktır.
Madde 10- Mimarlık ve mühendislik ücretlerinin bu yönetmelikte belirtilen koşullara uygunluğu görüldükten sonra ilgili Oda Kontrol Vizesi yapılır. Vize işlemi resim proje ve hesapların onayı anlamını taşımaz. Bu hizmetlere karşılık Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Komisyonlarınca tesbit edilen vize harcı alınır.
Madde 11- TMMOB üyeleri, bu yönetmelikte gösterilen hususlara uyarak, mesleklerini haksız rekabete kapılmadan ve dayanışma içerisinde sürdürürler.
Madde 12- TMMOB üyeleri, mesleki faaliyetleri karşılığı alacakları ücretleri, Odalarca hazırlanacak tip sözleşmelerde belirtmek ve belgelemekle yükümlüdürler. Bu hizmetler karşılığı alınacak ücret, Odalarca belirtilen asgarî ücretten aşağı olamaz."
"Madde 14- Bu yönetmelik hükümlerine aykırı davranışları görülenler, ilgili Odaların onur kurullarınca cezalandırılırlar."
TMMOB'un 06/06/1981 tarihli Genel Kurulu’nda kabul edilen TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin iptali istenen 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddeleri şu şekildedir:
"3.8. Asgarî Ücret : Her türlü mimarlık mühendislik hizmetlerinin, yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB ve bağlı odalarca tespit ve ilan olunan ve KDV Yasası, 27.M5. fıkra uygulamalarına da esas en az ücretlerdir."
"3.10. Mesleki Denetim : Mimarlık ve mühendislik hizmetlerinin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin ilgili meslek odaları ve kontrol bürolarınca denetlenmesidir."
"Madde 6- Bu yönetmelikte belirtilen MMH (Mimarlık ve Mühendislik Hizmetleri) karşılığı ücretlerin tesbiti, tahsili ve denetlenmesi aşağıdaki esaslar uyarınca yapılır.
"6.1. Proje Ücreti : Proje asgarî ücretleri aşağıdaki formül ile hesaplanır. Proje Asgarî Ücreti : PAÜ PAÜ = YYA x BM x MMHK x HDO x HBO x İKS x YK YYA = Yapı yaklaşık alanı (m2) BM = Birim maliyet (TL/m2) MMHK = Mimarlık mühendislik hizmetleri katsayısı Yapı yaklaşık alanı ile yapı sınıflarına bağlı olarak hizmet sınıflarının düzenleme katsayısıdır. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı MMHŞ'deki P.I.D. katsayısına tekabül eder. Her ihtisas sınıf ve tanımlarını kendisi tespit eder. HDO = Hizmet dalı oranı Yapının toplam proje tutarı içindeki hizmet dallarının oranıdır. Hizmet Dalı Katsayı Mimarlık İnşaat Mühendisliği Makina Mühendisliği Elektrik Mühendisliği Jeoloji Mühendisliği İç Mimarlık HBO = Hizmet Bölümü Oranı Proje Hizmetlerinin kendi içindeki hizmet oranlarıdır. Bu oranlar her ihtisas dalı tarafından ayrıca tespit edilir. İKS = İhtisas Katsayısı Her odanın ihtisasının özelliklerine uygun olarak belirleyeceği katsayıdır. YK= Yöre Katsayısı Yöre şart ve özelliklerine göre, kontrol bürolarınca asgarî ücretlerin %30'a kadar eksiği ya da fazlası alınarak tespit edilir.
6.2. Kontrollük Hizmetleri Asgarî Ücretleri :
6.2.1. Şantiye Şefliği Hizmeti üstlenen mimar veya mühendislerin, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı birimlerinde müktesebine uygun bir konumda çalışıyor olması halinde alması gereken asgarî ücret olup, işverenle şantiye şefinin anlaşmasına bağlıdır.
6.2.2. Mesleki Kontrollük Her ihtisas dalına ait proje ücretinin %60'ı o ihtisas dalının mesleki kontrollük ücretidir.
6.2.3. Fenni Mesuliyet Fenni Mesuliyeti alan mimar veya mühendisin ihtisas dalına ait toplam proje ücretinin %30'udur.
6.3. Ücretlerin Tahsili Bu yönetmelikte bahsedilen MMH'ni yüklenen mimar ve mühendisler yukarıda tespit edilen ücretler karşılığı fatura kesmek ve bu faturalarını odalarına ibraz etmek zorundadırlar. İlgili odalar ve Kontrol Büroları bu ücretlerin tahsisi ile ilgili esasları belirler ve gerekli tedbirleri alırlar.
6.3.1. Yapının bir bölüme ait MMH'nin yaptırılması halinde ücret, bu bölüm yaklaşık maliyetinin tüm YYM'e oranı ile bulunur.
6.3.2. Yapının tümünün yaptırılmasından vazgeçilip bir bölümün gerçekleştirilmesinin istenmesi halinde buna ait MMH ücretleri bu bölüm yaklaşık maliyetine göre bulunur.
6.3.3. Yapının bölümlerine ait MMH'i ayrı yıllarda yaptırılırsa ücret, sözleşme yılındaki birim maliyete göre hesaplanır. Yapı, sözleşmedeki süresinde bitirilemez ise, kontrollük ücreti, süre sonunda o yılın fiyatları üzerinden ek sözleşme düzenlenerek hesaplanır.
6.3.4. Fonksiyonları bakımından birbirlerinden ayrılması caiz olmayan ve aynı ihtiyaç programı içerisinde gösterilen ayrı yapıların yaklaşık maliyetleri toplamı tek maliyet olarak kabul edilir ve ücretler bu toplam maliyet üzerinden hesap edilir. - Derslik, laboratuvar, idare odaları, toplantı ve jimnastik salonundan oluşan okul binaları, - Yatakhane, revir ve lojmanlardan oluşan yurt binaları, - Okul, yurt, lojmanlar, enerji santralı ve atölye gibi parçalardan oluşan yatılı okullar, - Hasta odası, ameliyathane, poliklinik, ... vb. parçalardan oluşan hastane binaları,
6.3.5. Fonksiyonları bakımından birbirlerinden ayrılmaları ve böylece ayrı yapılar halinde projelendirilmesi gereken veya işveren tarafından böyle projelendirilmesi istenen yapı gruplarındaki MMH ücretleri, her yapının kendi yaklaşık maliyeti üzerinden hesaplanır. - Çeşitli fakülteler, yurtlar, lojmanlar ve diğer yardımcı tesisleri ile üniversite kampüsleri, - İdare, imalathane, ambar, lojman ve reviri ile sanayi tesisleri gibi.
6.3.6. Fonksiyonları bakımından birbirinden ayrı olan çeşitli ihtiyaç programlarının tek yapı kitlesi içinde projelendirilmesi halinde MMH ücretleri, tüm yaklaşık maliyetin %30 arttırılmasıyla elde edilecek miktar üzerinden hesaplanır. - Çarşı-sinema-büro, - Çarşı-apartman-otel-hamam-garaj vb. gibi.
6.3.7. Mevcut bir yapının değiştirilmesi ve/veya büyütülmesi ile ilgili her ihtisas dalına ait ücret, o hizmetin etkilediği yapı bölümünün bu yönetmeliğe göre bulunacak maliyetine %30 eklenmek suretiyle hesaplanır (rölöveler bunun dışındadır).
6.4. Aynı Projenin Birden Fazla Yapıda Uygulanması Aynı projenin birden fazla yapıda uygulanması halinde MMH ücretleri aşağıdaki gibi hesaplanır.
6.4.1. Mimarlık Mühendislik Proje Hizmetlerinin; Aynı proje birden çok yapıda uygulandığında, ilk uygulama için bu yönetmeliğe göre hesaplanan MMPH ücreti aynen ödenir. 2. uygulamada bu ücretin %15'i 3. uygulamada bu ücretin %10'u 4. ve sonra gelen bütün uygulamaların herbiri için bu ücretin %5'i ödenir. Aynı projenin uygulanacağı alanlarda vaziyet planlarının düzenlenmesi ücreti yukarıda belirtilen ücretlerin içindedir. Yukarıda sayılanların dışındaki bir hizmetin ücretinin hesaplanmasında tereddüde düşüldüğü durumlarda bu ücret ilgili oda birimlerince belirlenir.
6.4.2. Mimarlık-Mühendislik Mesleki Kontrollük ve Fenni Mesuliyet Hizmetlerinin; Aynı projenin, aynı yerde ve aynı kontrol sözleşmesi içinde uygulanması halinde bu yönetmeliğe göre bulunacak mesleki kontrol ve fenni mesuliyet ücreti; ilk uygulamada aynen, 2. uygulamada bu ücretin %40'ı, 3. uygulamada bu ücretin %30'u, 4. uygulamada bu ücretin %20'si, 5. ve sonra gelen bütün uygulamalar için %10'u ödenir. Kontrollük hizmetinin yer ve/veya zamanlarda yapılması halinde her uygulamada ilk uygulama ücreti aynen alınır.
6.4.3. Mesleki Denetim Uygulaması : Mimar ve mühendislerin hak ve yetkilerinin korunması, hizmetlerin disipline edilmesi, gelişen bilim ve tekniğin imkan ve esaslarına uygun, sağlıklı, ekonomik ve kullanışlı yapı üretiminin gerçekleştirilmesi amacı ile, mimarlık-mühendislik hizmetleri ilgili Meslek Odaları Kontrol Bürolarınca denetlenir. Bu denetim, S.M.M. ve/veya Büro Tescil Yönetmelikleri, Tip Proje Sözleşmesi, Asgarî Proje Çizim ve Düzenleme Esasları, Asgarî Mimarlık-Mühendislik Ücretleri, Kontrollük Hizmetleri, Proje ve Kontrollük Puan Sınırlaması ... vb. hususlar dikkate alınarak ilgili Meslek Odaları Kontrol Bürolarınca yapılır. Kontrol Bürolarının kurulması ve çalışma esasları ile, Mesleki Denetim Uygulaması Esasları'na dair yönetmelikler ilgili odalarca en geç ............. içinde hazırlanarak, TMMOB tarafından ilanen yürürlüğe konur."
"7.1. Rölöveler Mevcut bir yapının rölövesinin yapılması için aynı yapının bu yönetmelik hükümlerine göre hesaplanacak MMH Toplam ücretinin %10'u ödenir."
02/04/1990 tarih ve 20500 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanan TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin iptali istenen 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddeleri şu şekildedir:
"01. AMAÇ : Bu yönetmelik, 7303 sayılı Kanun 66 Sayılı KHK ve 85 Sayılı KHK ile bazı maddeleri değiştirilen 6235 sayılı TMMOB Kanunu, 3065 sayılı KDV Kanunu, gereği yapılacak mühendislik mimarlık hizmetlerinin, ülkenin, mesleğin ve tekniğin gereklerine uygun bir şekilde tanımını, uygulanmasını, koordinasyonunu ve gelişimini temin ve ülke çapında uygulanacak ücretlerdeki asgarî miktarları tespit etmek ve denetimini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.
02. KAPSAM : Bu yönetmelik 88/13 181 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı‘nda yer alan idare tanımındaki kuruluşların dışındaki kişi ve kuruluşları, bunların yaptırmakta olduğu mimarlık ve mühendislik hizmetlerini ve bu hizmetlerin niteliğine göre karşılığında ödenecek asgarî ücretleri kapsar."
"04. DEYİMLER VE TANIMLAR ... 04.03. Asgarî Ücret Her türlü MMH‘nin yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB Yönetim Kurulu tarafından tesbit edilip ilgili Bakanlıkça uygun bulunduktan sonra ilan olunan en az ücretlerdir....
04.06. Mesleki Denetim MMH‘nin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve Kontrol Büroları‘nca denetlenmesidir."
"07. HİZMETLERİN ASGARÎ ÜCRETLERİ : Kapsam maddesinde belirtilen ve ihtisas alanlarına göre yapılmış hizmetler için tespit edilen değerler asgarî ücretler olup, hiçbir hizmet bu ücretlerin altında yapılamaz. Birden çok mühendislik-mimarlık hizmet dalının birlikte hizmetini gerektiren işlerde alınacak toplam asgarî ücret; gerekli hizmet dalları için her yıl belirlenecek TMMOB Koordinasyon Katsayısı (KK) ile hizmet dallarının (gerektiğinde yöresel) asgarî ücretleri (AÜ) çarpımlarının toplamı olarak hesaplanır. Toplam Asgarî Ücret = (AÜ1 x KK1) + (AÜn x KKn) Asgarî ücretin bölge katsayısı, Odaların yöre örgütlerince belirlenip, Oda merkezlerinin ve TMMOB Yönetim Kurulu‘nun onayından ve birden fazla Oda‘nın üretim alınındaki hizmetlerin bölge katsayılarının TMMOB Yönetim Kurulu‘nca belirlenmesinden sonra her ikisi de bu Yönetmeliğin 13. maddesi hükümlerine göre Resmî Gazete‘de yayınlanır.
08. Bu yönetmelik kapsamında hizmet dallarına göre her yıl tablolar halinde belirlenen asgarî ücret tarifeleri ile ilgili olarak, o meslek dalındaki Oda‘nın hazırladığı ayrıntılı Asgarî Ücret Tarife ve Esasları ile Büro Tescil Yönetmelikleri, bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olmamak koşulu ile düzenlenir ve Resmî Gazete‘de yayınlanır....
10. Mühendislik, mimarlık hizmetini yüklenen mühendis ve mimarlar bu yönetmelik hükümlerine göre belirlenecek Asgarî Ücret Tarife Esasları ile tespit edilen ücretler karşılığı fatura kesmek ve bu faturaları odalarına ibraz etmek zorundadırlar."

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
A. USUL YÖNÜNDEN
İptali talep edilen TMMOB'un 06/06/1981 tarihli Genel Kurulu’nda kabul edilen TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin yürürlükte olup olmadığı yönünden yapılan inceleme:
Dava dilekçesinde, TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddelerinin yürütmesinin durdurulmasının ve iptalinin istenildiği, ancak anılan Yönetmeliğin hangi Resmî Gazete'de yayımlandığına dair bir bilgiye yer verilmediği, ancak dilekçenin ekinde anılan Yönetmeliğin sunulduğu ve iptali istenen madde numaralarının da uyumlu olduğu görülmüştür.
Bununla birlikte; TMMOB tarafından sunulan savunmada TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 23/02/2005 tarihli Resmî Gazete'de yayımlandığı ifade edilmiştir. Anılan Resmî Gazete'de yayımlanan Yönetmelik incelendiğinde ise iptali istenen 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddelerinin bu yönetmelikte yer almadığı ve Rekabet Kurumu tarafından dava dilekçesi ekinde sunulan Yönetmelikle de aynı olmadığı anlaşılmıştır.
Bu çerçevede, iptali istenen yönetmeliğin tespiti ve yürürlükte bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Rekabet Kurumu tarafından; İzmir Ticaret Odası'nca verilen 30/12/1999 tarihli şikâyet dilekçesi üzerine TMMOB ve ŞPO hakkında en son 28/06/2001 tarihli soruşturma raporunun tanzim tarihine kadar olan fiillerin ihlâl oluşturup oluşturmadığı yönünden inceleme yapılması söz konusu olabileceğinden, Kurum tarafından söz konusu idarî karar alma sürecinde 23/02/2005 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin esas alınamayacağı açıktır. Nitekim davacı Kurum tarafından dava dilekçesi ekinde de iptali istenen yönetmeliğe yer verildiği görüldüğünden, dava konusu Yönetmeliğin TMMOB'un 06/06/1981 tarihli Genel Kurulu’nda kabul edilen TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği olduğu sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, iptali talep edilen Yönetmeliğin yürürlükte olup olmadığının ve yürürlükten kaldırılmış olsa dahi bu hususun esasın incelenmesine etkisinin de değerlendirilmesi gerekmektedir.
Öncelikle; TMMOB'un 06/06/1981 tarihli Genel Kurulu’nda kabul edilen dava konusu Yönetmeliğin 01/06/1984 tarih ve 18418 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan "Resmî Gazete'de Yayımlanacak Olan Yönetmelikler Hakkında Kanun"un yürürlüğe girmesinden önce kabul edildiği ve mevzuattaki yerini aldığı, söz konusu Yönetmeliğin açıkça yürürlükten kaldırıldığına dair de herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Bunlarla birlikte; davacı Kurumun işbu davayı, TMMOB'a idarî para cezası uygulanmasına dair 22/01/2002 tarih ve 02-04/40-21 sayılı Kurul kararının Danıştay Onuncu Dairesi'nin 17/11/2003 tarih ve E:2003/2705 sayılı kararıyla “kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarının üst kuruluşu olan ve kamu tüzel kişiliği bulunan davacı Birliğin kendi görev alanı ile ilgili yönetmelikler çıkarma yetkisi bulunduğu, davacı Birlik tarafından çıkarılan, Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulan ve o tarihten itibaren uygulanan Yönetmeliklerin uygulanıyor olması nedeniyle davacı Birliğe para cezası verilmesine ilişkin Kurul kararının yürütülmesinin durdurulmasına” karar verilmesi ve Danıştay Onüçüncü Dairesi'nin 14/11/2006 tarih ve E:2005/1668, K:2006/4329 sayılı kararıyla, “soruşturmayı yürüten Kurul üyesinin, nihai karar toplantısına katılarak oy kullandığı” gerekçesiyle iptaline karar verilmesi üzerine; TMMOB tarafından kendi birliklerine bağlı meslek odalarının asgarî ücret tarifelerinin ve TMMOB üyesi Şehir Plancıları Odasınca şehir plancılarının asgarî ücret tarifelerinin belirlenmesine dayanak oluşturan Yönetmeliklerin iptali için açtığı göz önüne alındığında, söz konusu Yönetmeliğin Rekabet Kurumu tarafından halen yürütülen ve işbu dava sonuçlanıncaya kadar bekletilen bir soruşturmada doğrudan uygulamaya esas alınacak bir düzenleme olduğundan, hâlen yürürlükte olmasa dahi iptal davasına konu edilebileceği ve esasının incelenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, 23/02/2005 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan Yönetmeliğin, TMMOB'un 06/06/1981 tarihli Genel Kurulu’nda kabul edilen dava konusu Yönetmelikle benzer düzenlemeler içerdiği ve bu Yönetmelik yerine yürürlüğe konulduğu, dava konusu Yönetmeliğin geçmişe etkili olarak yürürlükten de kaldırılmadığı anlaşıldığından, bu yönüyle de esasın incelenmesi gerekmektedir.

B. ESAS YÖNÜNDEN :
Dava konusu Yönetmelik düzenlemeleri incelendiğinde; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Disiplin Yönetmeliği'nin "Para Cezaları" başlıklı 8. maddesinin, (d) bendinde Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ya da Odalarca belirlenmiş asgarî ücretin altında ücret alan mensuplar hakkında idarî para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir.
TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin iptali istenen 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddelerinde, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu"nun nasıl kurulacağı ve çalışma usulleri, Komisyonun mimarlık ve mühendislik hizmetlerine ilişkin birim fiyat ve asgarî ücreti tespit etme görevinin bulunduğu, tespit edilen asgarî ücretin uygulanmasını sağlamanın ilgili Odaların görevi olduğu ve ilgili Odalar, işbirliği halinde, şube ve temsilciliklerinde kontrol büroları kurarak tespit edilen asgarî ücrete meslek mensuplarının uyup uymadığının kontrolünün yapılacağı, mimarlık ve mühendislik ücretlerinin bu yönetmelikte belirtilen şartlara uygunluğu görüldükten sonra ilgili Oda Kontrol Vizesi yapılacağı, bu hizmetlere karşılık Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Komisyonlarınca tespit edilen vize harcı alınacağı, TMMOB üyelerinin, bu yönetmelikte gösterilen hususlara uyarak, mesleklerini haksız rekabete kapılmadan ve dayanışma içerisinde sürdüreceği, TMMOB üyelerinin, meslekî faaliyetleri karşılığı alacakları ücretleri, Odalarca hazırlanacak tip sözleşmelerde belirtmek ve belgelemekle yükümlü olduğu ve bu hizmetler karşılığı alınacak ücretin, Odalarca belirtilen asgarî ücretten aşağı olamayacağı ve bu yönetmelik hükümlerine aykırı davranışları görülenlerin, ilgili Odaların onur kurullarınca cezalandırılacağı yönünde düzenlemelere yer verilmiştir.
TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin iptali istenen 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddeleri incelendiğinde; asgarî ücretin her türlü mimarlık mühendislik hizmetlerinin, yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB ve bağlı odalarca tespit ve ilan olunan ve Katma Değer Vergisi Kanunu uygulamalarına da esas olan en az ücret olduğu, meslekî denetimin mimarlık ve mühendislik hizmetlerinin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin ilgili meslek odaları ve kontrol bürolarınca denetlenmesi olarak tanımlandığı, MMH karşılığı ücretlerin tespiti, tahsili ve denetlenmesinin hangi esaslar uyarınca yapılacağının ayrıntılarıyla düzenlendiği, yine kontrollük hizmetleri asgarî ücretlerine ilişkin asgarî ücret tarifelerinin nasıl belirleneceğinin tarif edildiği anlaşılmaktadır.
TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin iptali istenen 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddelerinde ise Yönetmeliğin amacının mühendislik mimarlık hizmetlerinin, ülkenin, mesleğin ve tekniğin gereklerine uygun bir şekilde tanımını, uygulanmasını, koordinasyonunu ve gelişimini temin ve ülke çapında uygulanacak ücretlerdeki asgarî miktarları tespit etmek ve denetimini sağlamak olduğu; Yönetmeliğin 88/13 181 sayılı Bakanlar Kurulu kararında yer alan idare tanımındaki kuruluşların dışındaki kişi ve kuruluşları, bunların yaptırmakta olduğu mimarlık ve mühendislik hizmetlerini ve bu hizmetlerin niteliğine göre karşılığında ödenecek asgarî ücretleri kapsadığı; asgarî ücretin her türlü MMH‘nin yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB Yönetim Kurulu tarafından tesbit edilip ilgili Bakanlıkça uygun bulunduktan sonra ilan olunan en az ücretler olduğu tanımına yer verildiği; mesleki denetimin MMH‘nin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve Kontrol Büroları‘nca denetlenmesi olduğu; hizmetlere ilişkin asgarî ücret tarifelerinin nasıl tespit edileceği ve Resmî Gazete'de yayımlanacağı; mühendislik, mimarlık hizmetini yüklenen mühendis ve mimarların bu yönetmelik hükümlerine göre belirlenecek Asgarî Ücret Tarife Esasları ile tespit edilen ücretler karşılığı fatura kesmek ve bu faturaları odalarına ibraz etmek zorunda oldukları düzenlenmiştir.
Dava dilekçesinde, iptali istenen düzenlemelerde MMH sunulmasında TMMOB tarafından asgarî ücret tarifelerinin belirlenmesinin ve bu tarifelere uymayan mimar ve mühendislerin cezalandırılmasına ilişkin kuralların; yasal herhangi bir dayanağının bulunmadığı ve 4054 sayılı Kanuna aykırı oldukları ileri sürüldüğünden uyuşmazlığın bu yönlerden incelenmesi gerekmektedir. Bununla birlikte, anılan düzenlemelerin mimar ve mühendislerden hizmet alanlar arasında bir sözleşme ilişkisi olduğu göz önüne alınarak, mimar ve mühendislerin sunduğu hizmetler karşılığı olan ücretin taraflar dışında (TMMOB tarafından) dava konusu Yönetmelikler ile belirlenmesinin de hukukîliğinin denetlenmesi gerekmektedir.

1. Dava konusu Yönetmeliklerin, yasal dayanağı bulunup bulunmadığı ve TMMOB'un düzenleme yetkisi çerçevesinde değerlendirilmesinden;
Anayasa'nın 124. maddesinde; "Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler." hükmü yer almıştır.
Bir hiyerarşik kurallar sistemi olan hukuk düzeninde alt düzeydeki kuralların, yürürlüklerini üst düzeydeki kurallardan aldıkları kuşkusuzdur. Kurallar hiyerarşisinin en üstünde genel hukuk ilkeleri ve anayasa bulunmakta ve daha sonra gelen kanunlar yürürlüğünü Anayasadan, tüzükler yürürlüğünü kanunlardan, yönetmelikler ise yürürlüğünü kanun ve tüzüklerden almaktadır. Dolayısıyla, bir kuralın, kendisinden daha üst konumda bulunan ve dayanağını oluşturan bir kurala aykırı veya bunu değiştirici nitelikte bir hüküm içermemesi gerekir.
Bunun yanında, kurallar hiyerarşisinin, yönetmelikler bakımından ifadesi niteliğini taşıyan Anayasa'nın 124. maddesinde; Cumhurbaşkanının, bakanlıkların ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecekleri kuralına yer verilmiştir. Bu çerçevede, bir kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle daha önceden düzenlenmeyen bir konuda yönetmelik çıkarılması mümkün olmayıp, yönetmeliklerin bu anlamda kanuna veya cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanmak zorunda olduğu, Türk hukukunda, idarenin bir alanı aslî olarak yönetmelikle düzenlemesinin mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Başka bir anlatımla, Türk hukukunda idarelerin "muhtar (özerk) bir yönetmelik yetkisi" bulunmamaktadır.(GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, Cilt I, 2019, Bursa, s. 1392-1393).
Bu itibarla; Kamu tüzel kişiliğini haiz, Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını icraya kanunen yetkili olup da mesleki faaliyette bulunan yüksek mühendis, yüksek mimar, mühendis ve mimarları teşkilatı içinde toplayan ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan TMMOB'un, 6235 sayılı Kanun'un kendisine tanıdığı görev ve yetkilerle sınırlı olarak yönetmelik çıkarma yetkisi bulunduğu kuşkusuzdur.
Bu çerçevede, dava konusu Yönetmelik hükümleri göz önüne alındığında, 6235 sayılı Kanunla, TMMOB'a; mimar ve mühendislik hizmeti sunulmasında, asgarî ücret tarifelerinin belirlenmesine ve bu tarifelere uymayan mimar ve mühendislerin cezalandırılmasına ilişkin Yönetmelik çıkarma görev ve yetkisi verilip verilmediği irdelenmelidir.
6235 sayılı Kanun'un 2. maddesinde birliğin kuruluş amaçları arasında; "mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmî makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek" sayılmış; ayrıca birlik ve organlarının, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamayacağı belirtilmiştir.
Anılan Kanun'un 26. maddesinde odalara kayıtlı meslek mensuplarından bu kanuna aykırı hareketleri görülenlerle, meslekle alakalı işlerde gerek kasten ve gerekse ihmal göstermek suretiyle zarara sebebiyet veren veya akdettiği mukavalelere riayet etmeyen veyahut meslek şeref ve haysiyetine aykırı durumları tespit olunanlara kayıtlı bulundukları oda haysiyet divanınca ceza verileceği; 39. maddesinde ise bu kanun hükümlerinin müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunacağı kurala bağlanmıştır.
Bu itibarla; 6235 sayılı Kanunda herhangi bir şekilde TMMOB'a; mimar ve mühendislik hizmeti sunulmasında, asgarî ücret tarifelerinin belirlenmesine ve bu tarifelere uymayan mimar ve mühendislerin cezalandırılmasına ilişkin Yönetmelik çıkarma görev ve yetkisi verildiği şeklinde yorumlanabilecek bir kuralın bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Davalı TMMOB tarafından da savunma dilekçesinde 6235 sayılı Kanun'da asgarî ücretin belirlenmesine ilişkin bir hükme yer verilmediği ifade edilmiştir.
Bunun yanında, TMMOB tarafından savunma dilekçesinde ve Rekabet Kurumu nezdinde yürütülen soruşturma aşamasında ileri sürülen iddiaların da irdelenmesi gerekmektedir.
Öncelikle; 5174 sayılı Kanun'un 71. maddesiyle Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'ne, 1136 sayılı Kanunun 164. maddesiyle Türkiye Barolar Birliği'ne, 3568 sayılı Kanunun 46. maddesiyle Türk Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Odaları Birliği'ne, 6023 sayılı Kanunun 28. maddesiyle Türk Tabipler Birliği'ne, 3224 sayılı Kanunun 40. maddesiyle Türk Diş Hekimleri Birliği'ne asgarî ücretin belirlenmesi konusunda kanun koyucu tarafından görev ve yetki verildiği anlaşılmaktadır. Bu itibarla, TMMOB'un anılan diğer kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıyla, asgarî ücret tarifesi belirleme hususunda aynı hukukî statüye sahip olduğu yönündeki savunması; 6235 sayılı Kanun'da diğer meslek kuruluşlarının kuruluş kanunlarının aksine bu yönde açıkça bir düzenlemeye yer verilmemesi karşısında itibar edilecek nitelikte görülmemiştir.
Her ne kadar, Kanunun gerekçesinde "fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücret listeleri tertiplenmesi" ifadesine yer verildiği, bu gerekçeden yasa koyucunun ücret belirleme yetkisi tanıma saikiyle hareket ettiğinin görüldüğü ileri sürülmekte ise de Kanun'un lafzında TMMOB'a asgarî ücret tespiti veya asgarî ücretin altında hizmet sunan mimar ve mühendislere disiplin cezası verilmesi konusunda bir görev ve yetki verilmediği anlaşılmaktadır.
TMMOB'a üye Orman Mühendisleri Odası bünyesinde faaliyet gösteren meslek mensuplarına ilişkin olan ve 08/07/2006 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun'un "Ücret" başlıklı 13. maddesinde Orman Mühendisleri Odasına asgarî ücret belirleme ve buna uymayan mensuplara ceza verilebileceğinin düzenlenmesinin de sadece Orman Mühendisleri Odası bakımından hüküm ifade etmesi ve diğer mühendis odalarını kapsamaması nedeniyle tüm mühendis odaları tarafından uygulanacak olan dava konusu Yönetmelik hükümlerinin kanunî dayanağı olamayacağı açıktır.
Öte yandan; 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 27. maddesinin 5. fıkrasında, “Serbest meslek faaliyetleri için ilgili meslek teşekküllerince tespit edilmiş bir tarife varsa, hizmetin bedeli bu tarifede gösterilen ücretten düşük olamaz.” kuralına yer verilmiş olup anılan düzenlemeyle katma değer vergisine matrah olacak hizmet bedellerinin belirlenmesinin esaslarının düzenlendiği ve vergi matrahının belirlenmesinde, şayet varsa asgarî ücret tarifelerinin kullanılacağı kurala bağlanmıştır. Bütün meslek kuruluşları için geçerli olan; anılan Kanun hükmünden TMMOB tarafından asgarî ücret tarifelerinin tespitinin zorunlu kılındığı şeklinde bir anlam çıkarılamayacağı gibi söz konusu Kanunun dava konusu Yönetmelik düzenlemelerine yasal dayanak oluşturmadığı da açıktır.
Bu itibarla; dava konusu Yönetmelik hükümlerinin, yasal dayanağının bulunmadığı, TMMOB'un mimarlık ve mühendislik hizmetinin sunumunda asgarî ücreti tespit etme ve bu ücrete uymayan mensuplara yaptırım uygulama hususunda düzenleme yapma yetkisinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

2. Dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin, 4054 sayılı Kanuna aykırı olup olmadığı yönünden değerlendirilmesi;
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, bu Kanun'un amacının, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamak olduğu belirtilmiş; "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde, "teşebbüs", "piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimler" olarak, "teşebbüs birliği" ise "teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzel kişiliği haiz ya da tüzel kişiliği olmayan her türlü birlikler" olarak tanımlanmıştır.
Serbest çalışan mimar ve mühendislerin esas itibarıyla serbest meslek sahibi olduğu, serbest meslek faaliyetinin, sermayeden ziyade şahsî mesaiye, ilmî veya meslekî bilgiye veya ihtisasa dayanan işlerin bir işverene bağlı olmaksızın bağımsız olarak, şahsî sorumluluk altında ve bir ücret karşılığı yapıldığı göz önüne alındığında, hizmetini ücret karşılığı sunan serbest meslek mensubu mimar ve mühendislerin 4054 sayılı Kanun kapsamında birer teşebbüs oldukları açıktır.
4054 sayılı Kanunun "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde, teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzel kişiliği haiz ya da tüzel kişiliği olmayan her türlü birlik teşebbüs birliği olarak tanımlanmıştır. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ilişkin olarak herhangi bir istisnaya yer verilmediğinden ve teşebbüs birliklerinin Rekabet Kanunu'na tâbi olabilmesi için özel hukuk veya kamu hukuku tüzel kişisi olmaları ya da kanunla veya iradî olarak kurulmuş olmaları önem taşımadığından, davalı TMMOB'un 4054 sayılı Kanun uygulamasında "teşebbüs birliği" sayılması gerekmektedir.
Bu çerçevede; TMMOB tarafından MMH'ne ilişkin piyasa düzenleyiciliği kapsamında yürürlüğe konulan dava konusu yönetmelikler birer teşebbüs birliği kararı niteliğinde olduğudan, 4054 sayılı Kanunda yer verilen kuralların dava konusu Yönetmeliklere de uygulanabileceği ve TMMOB tarafından yürürlüğe konulan Yönetmelik hükümlerinin 4054 sayılı Kanuna aykırı olmamaları gerektiği açıktır.
Öte yandan, bir yazılı hukuk kuralının, kendisinden daha üst konumda bulunan bir kurala aykırı hüküm içermesi mümkün değildir. Başka bir anlatımla, kural olarak bir yönetmelik ile kanuna aykırı düzenleme getirilemez. Dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin yasal bir dayanak olmaksızın, teşebbüs niteliğinde olan mimar ve mühendislerce sunulan ve serbest piyasada belirlenmesi gereken hizmet ücretlerinin düzenlenmesini öngördüğünden, anılan düzenlemelerin, rekabetin korunması kapsamında temel Kanun ve piyasa düzenlemeleri açısından üst hukuk kuralı niteliğindeki 4054 sayılı Kanuna aykırı hükümler içermesi mümkün değildir.
4054 sayılı Kanunun 4. maddesinde, "Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasak" olduğu belirtildikten sonra aynı maddenin 1. fıkrasının "a" bendinde; "Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesinin" rekabeti engelleyici ve yasak olduğu kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmelik düzenlemeleri; asgarî ücretin tespit edilmesi ve tespit edilen bu ücretlere uymayan mimar ve mühendislerin cezalandırılmasını öngörmekte ve bu çerçevede, asgarî ücret tarifeleriyle, MMH sunan mimar ve mühendislerin, hizmetin fiyatını belirleme serbestisinin hizmet alanlar (tüketici) aleyhine engellendiği, bu suretle satım fiyatının TMMOB tarafından tespit edildiği açıktır.
Bu itibarla, dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin MMH piyasasında doğrudan rekabeti engelleme, bozma ve kısıtlama amacını taşıdığı anlaşıldığından 4054 sayılı Kanunun 4. maddesinin (a) bendine açıkça aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
TMMOB tarafından, dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin mimar ve mühendisler arasında haksız rekabeti önlemek ve hizmet standartlarını yükseltmek maksadıyla yürürlüğe konulduğu ileri sürülmektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Haksız Rekabet” bölüm başlığı altında düzenlenen 54. maddesinde haksız rekabete ilişkin hükümlerin amacı, bütün katılanların menfaatine, dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanması olarak belirtilmiş, rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı davranışlar ile ticarî uygulamalar yasaklanmıştır. 4054 sayılı Kanunda düzenlenen rekabetin korunmasına ilişkin düzenlemelerle ise kamusal fayda da gözetilerek fiyat ve kâr gibi göstergelerin müdahalelerden uzak olarak serbest piyasa şartlarında belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu itibarla, anılan kuralların yer yer iç içe ve birlikte uygulanma imkânı bulunmakla birlikte, birbirinden farklı amaçları hedeflediği anlaşılmaktadır.
Bununla birlikte; rekabet hukuku kuralları kamusal ve soyut bir koruma sağladığından ve haksız rekabet hükümlerine nazaran daha kapsayıcı olduğundan, asgarî fiyat belirlenmesinin haksız rekabeti engelleyeceği ihtimalinden hareketle; 4054 sayılı Kanunda hedeflenen tüketicinin ve kamunun korunması esasının ortadan kalkmayacağı ve dava konusu Yönetmeliklerin denetiminde anılan kanunun uygulanmasına engel bir durumun bulunmadığı açıktır. Bu nedenle, mimar ve mühendisler tarafından sunulacak hizmetlerin fiyatlarını doğrudan asgarî ücret tarifeleriyle tespit eden dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin 4054 sayılı Kanuna aykırı olduğu sonucuna varılmış, öte yandan, incelenen Yönetmelik hükümlerinin de genel itibariyle haksız rekabete dair olmadıkları anlaşılmıştır.
TMMOB'a 6235 sayılı Kanunla meslek disiplinini ve ahlâkını koruma görev ve yetkisi verilmiş olup, bu davada hizmet standartlarını yükseltmek maksadıyla Yönetmelik çıkarılması ve TMMOB'a yöneltilen 4054 sayılı Kanun'un ihlâli iddiaları noktasında hukukîlik değerlendirmesi yapılmamış, dava konusu Yönetmelik düzenlemeleri sadece asgarî ücret tespit edilmesi ve tespit edilen ücretlere uymayan mimar ve mühendislere disiplin cezası verilmesi yönlerinden incelenmiştir.

3. Dava konusu Yönetmelik hükümlerinin sözleşme özgürlüğü çerçevesinde incelenmesi:
Anayasa'nın "Temel Hak ve Ödevler" başlıklı ikinci kısmının "Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler" başlıklı üçüncü bölümünde yer alan 48. maddesinde, çalışma ve sözleşme hürriyeti düzenlenmiştir. Buna göre, herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahip olduğu, özel teşebbüsler kurmanın serbest olduğu, Devletin, özel teşebbüslerin millî ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alacağı belirtilmiş; Anayasa'nın 13. maddesinde de, temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu sınırlamaların, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmelik düzenlemelerine göre, mimarlık ve mühendislik hizmeti alacak gerçek veya tüzel kişilerin, meslek alanında faaliyette bulunabilmek için TMMOB'a üye olmak zorunluluğunda bulunan bir meslek mensubu ile Oda tarafından belirlenen en az ücrete uygun bir sözleşme yapmaları gerekmektedir.
Yapılacak sözleşmenin unsurlarından biri de sözleşmenin bedelidir. Sözleşmedeki bedelin taraflarca serbest olarak belirlenmesi asıldır. Nitekim bedeli kararlaştırma konusundaki anlaşma serbestisi de sözleşme özgürlüğü kapsamında olup anayasal koruma altındadır. Sözleşme serbestisini sınırlayacak nitelikteki bir kuralın ise, yine Anayasa'da tanımlanan sınırlama sebeplerine uygun olarak kanunla konulması gerekmektedir.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan TMMOB'a 6235 sayılı Kanun'da mensupları için asgarî ücret belirleme yetkisi veren bir kural bulunmamaktadır. Dolayısıyla ilgili kanunlarda yer verilmeyen bir yetkinin Yönetmelik hükümleri ile düzenlenmesi açıkca hukuka aykırıdır.

Anayasal koruma altındaki sözleşme özgürlüğünün ancak kanunla sınırlanabilmesi mümkün olduğundan, taraflar arasında serbestçe belirlenmesi gereken sözleşmenin bedel unsuruna, yasal dayanağı bulunmaksızın, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan TMMOB tarafından asgarî ücret tarifesi ve alınacak ücret esaslarının belirlenmesi suretiyle müdahale edilemeyeceği açıktır.
Belirtilen sebeplerle dava konusu Yönetmeliklerin, asgarî ücret belirlenmesini, bu yönde meslekî denetim yapılmasını ve tespit edilen ücretlere uymayan mimar ve mühendislerin cezalandırılmasını düzenleyen maddelerinin hukuka aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. TMMOB Disiplin Yönetmeliği'nin 8/d maddesinin, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddelerinin, TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddelerinin ve TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddelerinin İPTALİNE,
3. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ...-TL yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen ...-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
4. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra taraflara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na temyiz yolu açık olmak üzere, 14/12/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

(X) KARŞI OY :
Kamu kurumu niteliğindeki meslekî kuruluşları, kanunla düzenlenen mesleklerce sunulan kamu hizmetlerinin standartlarını korumak ve mesleğe mensup olanların ortak çıkarlarını kollamak ve aralarındaki dayanışmayı güçlendirmek için kurulurlar. Bu tür mesleki kuruluşların çok partili demokratik düzen içerisinde giderek etkili bir baskı grubu haline gelmeleri ve bu şekilde örgütlenen menfaat grupları arasındaki dayanışmanın toplum çıkarları aleyhine gelişmesi tehlikesi, bunların kamu hukuku kural ve usulleriyle yönlendirilmesini zorunlu kılmış ve sosyal bir olgu olarak öteden beri varlıklarını koruyabilmiş bu kuruluşları Anayasal bir bir kurum haline dönüştürmüştür.
Bu nedenle Anayasa'nın "Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları" başlıklı 135. maddesinde; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarının, belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleri olduğu hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, Anayasa'nın işlem tarihinde yürürlükte bulunan "Yönetmelikler" başlıklı 124. maddesinde; başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabileceği öngörülmüştür.
Bu bağlamda, kamu kurumu niteliğindeki meslek odalarının ve bunların üst kuruluşlarının; gerek üyelerinin gerekse de soyut olarak mesleğin onurunu ve meslekî disiplini korumak, mesleğin gelişimini sağlamak, mesleğin icrasında uyulacak ilke ve kuralları saptamak hususlarında görev ve yetki sahibi olduğu tartışmasızdır.
Nitekim, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 2. maddesinin (b) bendinde de Anayasa'nın 135. maddesinin birinci fıkrasına paralel bir şekilde, mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı, normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek Birliğin kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun'un gerekçesinde "...İleri memleketlerde mühendis ve mimar odalarının bilhassa berveçhi ati (aşağıda belirtilen) hususlardan büyük faydaları da olmaktadır: ... i) fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücretleri tertiplenmesi ..." denilmektedir. Görüldüğü gibi gerekçede açıkça "fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücretleri tertiplenmesi" ifadesine yer verilmek suretiyle, bahse konu Kanun düzenlenirken mühendis ve mimarlara yönelik "ücret"in de bu kuruluşlarca belirlenmesinin öngörüldüğü anlaşılmaktadır.
Mühendislik ve mimarlık unvan ve yetkisi ile mesleki faaliyette bulunulurken, meslekî davranış ilkelerine ve meslek etiğine uygun sürecin işletilmesi, kurumsal işleyişin ve bütünselliğin sağlanması gerekliliği nedeniyle TMMOB'nin, kamu kurumu niteliğinde meslek odalarının üst kuruluşu olmasından kaynaklanan, mesleki faaliyetin içeriğine ilişkin olmamak koşulu ile üyeleri üzerinde mesleki denetim görev ve yetkisinin bulunduğu kuşkusuzdur.
Dava konusu Yönetmelik düzenlemeleri incelendiğinde; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Disiplin Yönetmeliği'nin "Para Cezaları" başlıklı 8. maddesinin, (d) bendinde Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ya da Odalarca belirlenmiş asgarî ücretin altında ücret alan mensuplar hakkında idarî para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir.
TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin iptali istenen 3., 4/d, 5., 8., 9., 10., 11., 12. ve 14. maddelerinde, TMMOB Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonunun nasıl kurulacağı ve çalışma usulleri, Komisyonun mimarlık ve mühendislik hizmetlerine ilişkin birim fiyat ve asgarî ücreti tespit etme görevinin bulunduğu, tespit edilen asgarî ücretin uygulanmasını sağlamanın ilgili Odaların görevi olduğu ve ilgili Odalar, işbirliği halinde, şube ve temsilciliklerinde kontrol büroları kurarak tespit edilen asgarî ücrete meslek mensuplarının uyup uymadığının kontrolünün yapılacağı, mimarlık ve mühendislik ücretlerinin bu yönetmelikte belirtilen şartlara uygunluğu görüldükten sonra ilgili Oda Kontrol Vizesi yapılacağı, bu hizmetlere karşılık Asgarî Ücret ve Çizim Standartları Komisyonlarınca tespit edilen vize harcı alınacağı, TMMOB üyelerinin, bu Yönetmelikte gösterilen hususlara uyarak, mesleklerini haksız rekabete kapılmadan ve dayanışma içerisinde sürdüreceği, TMMOB üyelerinin, meslekî faaliyetleri karşılığı alacakları ücretleri, Odalarca hazırlanacak tip sözleşmelerde belirtmek ve belgelemekle yükümlü olduğu ve bu hizmetler karşılığı alınacak ücretin, Odalarca belirtilen asgarî ücretten aşağı olamayacağı ve bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davranışları görülenlerin, ilgili Odaların onur kurullarınca cezalandırılacağı yönünde düzenlemelere yer verilmiştir.
TMMOB Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgarî Ücret-Asgarî Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin iptali istenen 3/8., 3/10., 6/1., 6/2., 6/3., 6/4-3. ve 7/1. maddeleri incelendiğinde; asgarî ücretin her türlü mimarlık mühendislik hizmetlerinin, yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB ve bağlı odalarca tespit ve ilan olunan ve Katma Değer Vergisi Kanunu uygulamalarına da esas olan en az ücret olduğu, meslekî denetimin mimarlık ve mühendislik hizmetlerinin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin ilgili meslek odaları ve kontrol bürolarınca denetlenmesi olarak tanımlandığı, MMH karşılığı ücretlerin tespiti, tahsili ve denetlenmesinin hangi esaslar uyarınca yapılacağının ayrıntılarıyla düzenlendiği, yine kontrollük hizmetleri asgarî ücretlerine ilişkin asgarî ücret tarifelerinin nasıl belirleneceğinin tarif edildiği anlaşılmaktadır.
TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgarî Ücret Yönetmeliği'nin iptali istenen 1., 2., 4/3., 4/6., 7., 8. ve 10. maddelerinde ise, Yönetmeliğin amacının mühendislik mimarlık hizmetlerinin, ülkenin, mesleğin ve tekniğin gereklerine uygun bir şekilde tanımını, uygulanmasını, koordinasyonunu ve gelişimini temin ve ülke çapında uygulanacak ücretlerdeki asgarî miktarları tespit etmek ve denetimini sağlamak olduğu; Yönetmeliğin 88/13 181 sayılı Bakanlar Kurulu kararında yer alan idare tanımındaki kuruluşların dışındaki kişi ve kuruluşları, bunların yaptırmakta olduğu mimarlık ve mühendislik hizmetlerini ve bu hizmetlerin niteliğine göre karşılığında ödenecek asgarî ücretleri kapsadığı; asgarî ücretin her türlü mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin yürürlükteki yasa ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB Yönetim Kurulu tarafından tesbit edilip ilgili Bakanlıkça uygun bulunduktan sonra ilan olunan en az ücretler olduğu tanımına yer verildiği; mesleki denetimin mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgarî ücret, asgarî çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve Kontrol Bürolarınca denetlenmesi olduğu; hizmetlere ilişkin asgarî ücret tarifelerinin nasıl tespit edileceği ve Resmî Gazete'de yayımlanacağı; mühendislik, mimarlık hizmetini yüklenen mühendis ve mimarların bu yönetmelik hükümlerine göre belirlenecek Asgarî Ücret Tarife Esasları ile tespit edilen ücretler karşılığı fatura kesmek ve bu faturaları odalarına ibraz etmek zorunda oldukları düzenlenmiştir.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri ve açıklamalar uyarınca, TMMOB'nin meslek odası üyelerinin hak ve menfaatlerini korumak, üyeler arasında rekabet yaratılarak mühendislik hizmeti sunumunda niteliğin düşmesinin önüne geçilmesini sağlamak amacıyla üyelerinin sunduğu hizmetin karşılığı olan ücretin asgari sınırlarını tespit edebileceği hususunda kuşku bulunmamaktadır. Meslek odasının asgari ücreti düzenleme ve denetleme yetkisi, hizmetin gereği gibi yürütülmesi ve kamu yararının sağlanması açısından da bir zorunluluktur. Meslekî disiplini ve ahlakı sağlayabilmek için mesleki faaliyetlerde asgari bir standardın olması gereklidir. Söz konusu standardı sağlamak ise, sunulan hizmetin ücretinin belli bir sınırın altına düşürülmemesini gerekli kılmaktadır. Bununla birlikte; asgari ücret belirlenmesi, mühendis ve mimarlar ile hizmet sunduğu kişiler arasında, asgari ücretin altında olmamak şartıyla, serbestçe ücret belirlenmesine engel oluşturmamaktadır.
Öte yandan, Meslek Odaları tarafından belirlenen asgari ücretin hukuka, kamu yararına ve hizmet gereklerine aykırı olduğu ve/veya, belirlenen asgari ücret tutarının rekabet ihlaline neden olacak nitelikte düşük ve/veya yüksek olduğu ileri sürülerek dava konusu edilebileceği ve yargı organlarınca bunun denetiminin yapılabileceği de kuşkusuzdur.

Bu durumda, üyelerinin hak ve menfaatlerini korumakla yükümlü bir kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan TMMOB'ye mühendis ve mimarlar arasında rekabet yaratılarak hizmetin sunumunda niteliğin düşmesinin önüne geçilmesi ve üyelerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla getirilen en az ücret düzenleme ve denetleme yetkisi veren dava konusu düzenlemelerde, üst hukuk normlarına ve kamu yararına aykırılık bulunmadığından, davanın reddine karar verilmesi gerektiği oyuyla, karara katılmamız mümkün olmamıştır.