Mahkemesi :Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi
No : 2013/144-2015/1590

Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, ilamında belirtildiği şekilde davanın ... yönünden reddine, davacının, müteveffa ... ve ... şirketinde çalıştığının tespitine karar verilmiştir.
Hükmün, davalı kurum ve ... şirketi vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
İnceleme konusu davada, davacı, ev ve ahır müştemilatında kalarak hayvan bakıcılığı ve bekçi olarak çalıştığını beyanla, 01.01.1993-15.11.2012 tarihleri arasında geçen hizmet sürelerinin tespitine karar verilmesini talep etmiş olup Mahkemece; davanın ... yönünden reddine, davacının, müteveffa ... ve ... şirketinde çalıştığının tespitine karar verilmiş ise de tesis edilen hüküm eksik inceleme ve araştırmaya dayalıdır.
1) Dava, 506 sayılı Kanunun 79/10. (5510 sayılı Kanun’un m. 86/9.) maddesi uyarınca açılmış hizmet tespiti davasıdır. Maddeye göre, “Yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye başvurarak alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları nazara alınır.”
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların hizmetlerin tespitine ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu çerçevede hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyerek, gerekli araştırmaların re"sen yapılması ve kanıtların toplanması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Bu yasal düzenleme ve açıklamalar ışığı altında inceleme konusu dava değerlendirildiğinde, davanın somutlaştırılması yükümlülüğü çerçevesinde eksik araştırma ile hüküm kurulduğu anlaşılmakla, Mahkemece, bu çerçevede davacıya, yıllar itibariyle kaç hayvana baktığı, hayvanların küçükbaş mı büyükbaş mı olduğu, inşaat ya da inşaat malzemelerinin muhafazası için hangi tarihlerde bekçilik yaptığı, kendine ait hayvanı olup olmadığı, kimden emir ve talimat aldığı, işyerinde hayvan satışı yapılıp yapılmadığı, yapıldıysa kimlere satış yapıldığı, tespitine karar verilen dönemde başka çalışan olup olmadığı, elde hayvan kalmadığında ne iş yaptığı, başka yerlerde çalışması olup olmadığı, işine ara verip vermediği sorularak davacının isim bildirmesi halinde bildirdiği kişilerin tanık olarak beyanına başvurularak davacının işyerinde hangi tarihte hangi işleri yaptığı yıllar itibariyle sorulmak suretiyle tespit edilmelidir. Bunun yanında davaya dahil edilmeden önce tanık sıfatıyla dinlenen ..."nun, davacının ... köyünün çöplerini topladığı, ... mezbahanesinde çalıştığı, elde hayvan kalmayınca 6-8 ay ara verildiği ve 2007 yılı Mart ayından sonra hayvancılığı bıraktıkları ancak davacının engelli eşiyle müştemilatta kaldığı yönündeki beyanı doğrultusunda, davacının çalışmasının hangi tarihe kadar devam ettiği, çalıştığı süre içinde davacının mesaisinin ne kadarını bu işlere ayırdığı, çöp toplama ve mezbahanede çalışma işlerini yapıp yapmadığı, işyerinde hangi tarihe kadar hayvan yetiştirildiği tespit edilmeli, tespiti istenilen dönemlerde davacının ikametgah bilgileri ile ikametgahını ne zaman kaldığı müştemilata taşıdığı belirlenmeli, çalışmanın geçtiği yerin çiftlik olup olmadığı, arazinin kapasitesi, büyüklüğü, faaliyetinin neye yönelik olduğu (tarım-hayvancılık) belirlenmeli, işletmenin bulunduğu yerleşim yerinde sürekli ikamet eden muhtar, imam gibi kamu görevlileri dinlenmek suretiyle çalışmanın kısmi zamanlı mı tam zamanlı mı olduğu ve hangi tarihe kadar devam ettiği tespit edilmeli, toplanan tüm kanıtlar değerlendirildikten sonra uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek, varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir.
2) Mahkemece, davanın ... yönünden reddine karar verilmiş ise de, davalının 01.01.1993-03.01.1999 tarihleri arasındaki döneme ilişkin çalışmanın geçtiği mütevaffa ..."nun mirasçılarından olduğu, murisin diğer mirasçılarının davaya dahil edildiği ve onlar yönünden davanın kabulüne yönelik hüküm kurulduğu halde, mirasçı ... yönünden davanın reddi yönünde hüküm kurulması isabetsizdir. Öte taraftan dahili dava dilekçesi tebliğ edilen ve aleyhine hüküm kurulan ... Ltd. Şti."nin gerekçeli karar başlığında taraf olarak gösterilmemesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davalı kurum ve ... şirketi vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ... Yapı Mal. Orman Ür. Nak. Gıda Hay. Tem. Mal. Turz. San. Tic. Ltd. Şti" ne iadesine, 24/06/2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.