Danıştay 6. Daire 2021/6357 Esas 2021/14036 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/6357
Karar No : 2021/14036


TEMYİZ EDENLER : 1- (DAVALI) ... Valiliği
VEKİLİ : Av. ...

2- (DAVALI YANINDA MÜDAHİL)
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVACILAR) : 1- ...
2- ...
3- ...
VEKİLLERİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Bursa İli, Orhangazi İlçesi, ... Mahallesi, ... Ada, ... Parselde yapılması planlanan "Zeytinyağı Üretim Tesisi (Olea Armunia) Projesi" ile ilgili olarak Bursa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından verilen, ... tarihli, E:... sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğin Ek-2 listesinde yer alan seçme, eleme kriterlerine tabi projeler hakkında idarece bir karar alınmadan önce, proje sahibince sunulan Proje Tanıtım Dosyasının idare tarafından Ek-4’te yer alan kriterler çerçevesinde incelenmesi, söz konusu kriterler gereğince ise, Ek-5’teki Duyarlı Yöreler Listesinin dikkate alınarak korunması gereken alanlara ilişkin inceleme ve değerlendirme yapılması gerektiği; davaya konu proje alanının, "Ulusal Öneme Haiz Sulak Alan" olarak tescilli olan İznik Gölü'ne 500 metre mesafede bulunduğu, dolayısıyla, söz konusu projenin Duyarlı Yörelerde kurulmak istendiği, buna karşın, Proje Tanıtım Dosyasında, söz konusu duyarlı yöreye ilişkin olarak, "Proje alanın 500 m. kuzeyinde İznik gölü bulunmaktadır. Proje alanının hassas bölgeye uzaklığından dolayı herhangi bir etkisinin olacağı öngörülmemektedir." şeklindeki açıklamayla yetinilerek, projenin Duyarlı Yöreye etkisine ilişkin herhangi bir bilimsel veriye yer verilmediği; davalı idare tarafından ise, Duyarlı Yöreler kapsamında bulunan proje hakkında Yönetmeliğin 17. maddesi uyarınca proje alanında herhangi bir inceleme yapılmaksızın Proje Tanıtım Dosyası üzerinden "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı verildiği; bu durumda, dava konusu karara esas Proje Tanıtım Dosyasının Yönetmeliğin Ek-4’üne göre hazırlandığından söz edilemeyeceği gibi davalı idare tarafından da söz konusu projenin Sulak Alana ve genel olarak çevreye verebileceği olumsuz etkilerinin proje alanında incelenmediği anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : 1. Davalı idare tarafından; ÇED sürecinin mevzuatta öngörülen usule uygun olarak yürütüldüğü ve ilgili Kurumların görüşlerinin alındığı, söz konusu Kurumların dava konusu faaliyete ilişkin olarak olumlu görüş bildirdikleri, Proje Tanıtım Dosyasının mevzuata uygun olarak hazırlandığı ve yeterli veriyi içerdiği ileri sürülmektedir.
2. Davalı idare yanında müdahil tarafından; dava konusu tesiste kimyasal madde kullanılmadan üretim yapılacağı ve bu nedenle ilgili Kurumlardan olumlu görüş alındığı, Proje Tanıtım Dosyasının mevzuata uygun olarak hazırlandığı ve yeterli bilgiyi içerdiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının Dairemiz kararında belirtilen gerekçeyle bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra Üye ...'in 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun "İvedi yargılama usulü" başlıklı 20/A maddesinin (i) bendi uyarınca Dairemizce keşif ve bilirkişi incelemesinin yaptırılması ve sonucuna göre karar verilmesi gerektiği yolundaki usule ilişkin azlık oyuna karşın, maddi olay açıklığa kavuşturulmadığından, bu aşamada temyiz isteminin esasının görüşülemeyeceği sonucuna varılarak, işin gereği görüşüldü:


İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Bursa İli, Orhangazi İlçesi, ... Mahallesi, ... Ada, ... Parselde yapılması planlanan "Zeytinyağı Üretim Tesisi (Olea Armunia) Projesi" ile ilgili olarak, Bursa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından, 04/02/2021 tarihli, E:202145 sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı verilmiştir.
Bunun üzerine, belirtilen işlemin iptali istemiyle, bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesinde, "Çevresel Etki Değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları; Proje Tanıtım Dosyası: Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve belgeleri içeren dosyayı ifade eder.'' hükmüne; 10. maddesinde, "Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez." hükmüne yer verilmiştir.
25/11/2014 günlü, 29186 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ve dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 4. maddesinde, "Çevresel etki değerlendirmesi gerekli değildir kararı", "Seçme Eleme Kriterlerine Tabi Projeler hakkında yapılan değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkilerinin, alınacak önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğunun belirlenmesi üzerine projenin gerçekleşmesinde çevre açısından sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararı" olarak, "Duyarlı yöreler", "Çevresel etkilere karşı biyolojik, fiziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel nitelikli özellikleri ile duyarlı olan veya mevcut kirlilik yükü çevre ve halk sağlığını bozucu düzeylere ulaştığı belirlenen yörelerle, ülkemiz mevzuatı ve taraf olunan uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli görülen ve ek-5’te yer alan alanlar" olarak tanımlanmış; "Çevresel etki değerlendirmesi başvuru dosyası, çevresel etki değerlendirmesi raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlama yükümlülüğü" başlıklı 6. maddesinde, "(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişiler; Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeleri için; ÇED Başvuru Dosyasını, ÇED Raporunu, Seçme Eleme Kriterleri uygulanacak projeler için ise Proje Tanıtım Dosyasını, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara hazırlatmak, ilgili makama sunulmasını sağlamak ve proje kapsamında verdikleri taahhütlere uymakla yükümlüdürler. (2) Kamu kurum/kuruluşları, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesi sürecinde proje sahiplerinin veya Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşların isteyeceği konuya ilişkin her türlü bilgi, doküman ve görüşü vermekle yükümlüdürler. (3) Bu Yönetmeliğe tabi projeler için "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. (4) Bu Yönetmelik hükümlerine göre karar tesis edilmeden önce, projenin gerçekleştirilmesinin mevzuat bakımından uygun olmadığının tespiti halinde, aşamasına bakılmaksızın süreç sonlandırılır." hükmüne; "Seçme, eleme kriterlerine tabi projeler" başlıklı 15. maddesinde, "(1) Bu Yönetmeliğin; a) Ek-2 listesinde yer alan projeler, b) Kapsam dışı değerlendirilen projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesinin planlanması halinde, mevcut proje kapasitesi ve kapasite artışları toplamı ile birlikte projenin yeni kapasitesi ek-2 listesinde belirtilen projeler, seçme, eleme kriterlerine tabidir." hükmüne; "Başvuru ve inceleme" başlıklı 16. maddesinin 2. fıkrasında, "Bakanlık, proje için hazırlanan Proje Tanıtım Dosyasını ek-4’te yer alan kriterler çerçevesinde beş (5) iş günü içinde inceler. Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerde eksikliklerin bulunması halinde bunların tamamlanması Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlardan istenir." hükmüne; aynı Yönetmeliğin "Duyarlı Yöreler" başlıklı Ek-5 bölümünde ise, "1.Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar ... (j) Sulak Alanları Korunması Yönetmeliği'nde belirtilen alanlar." düzenlemesine yer verilmiştir.
Diğer yandan, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 31. maddesinin yollamada bulunduğu 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 266. maddesinde, "Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Hâkimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz." hükmü yer almıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen hükümlerden; Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişilerin, Seçme Eleme Kriterleri uygulanacak projeler için, Yönetmeliğin Ek-4 bölümünde yer verilen Proje Tanıtım Dosyasının Hazırlanmasında Esas Alınacak Seçme Eleme Kriterlerine uygun olarak hazırlanması gereken Proje Tanıtım Dosyasını, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara hazırlatarak, ilgili makama sunulmasını sağlamakla yükümlü oldukları, söz konusu kriterler uyarınca, proje yeri ve etki alanının mevcut çevresel özellikleri değerlendirilirken, Ek-5'te belirtilen Duyarlı Yöreler Listesinin de dikkate alınması gerektiği, Duyarlı Yöreler Listesinde ise, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği'nde belirtilen alanlara da yer verildiği; öte yandan, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, Mahkemenin, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına başvuracağı anlaşılmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; Bursa İli, Orhangazi İlçesi, ... Mahallesi, ... Ada, ... sayılı parselde yapılması planlanan Zeytinyağı Üretimi Tesisi (Olea Armunia) Projesi Tanıtım Dosyasının, konu başlıkları ve içermesi gereken bölümler itibarıyla, Yönetmeliğin E-4 bölümünde yer verilen kriterlere uygun olarak hazırlandığı; Proje Tanıtım Dosyasının 14. sayfasında, üretim sürecinde kimyasal madde kullanılmayacağının açıkça belirtildiği; bununla birlikte proje bütünü incelendiğinde de üretim sürecinde kimyasal madde kullanılacağına dair herhangi bir ibareye yer verilmediği; Proje Tanıtım Dosyasının 42. sayfasında, "Proje alanının 500 m. Kuzeyinde İznik Gölü bulunmaktadır. Proje alanının hassas bölgeye uzaklığından dolayı herhangi bir etkisinin olacağı öngörülmemektedir." ifadesine yer verildiği; Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün ... tarihli, E-... sayılı görüş yazısında, proje alanının İznik Gölü Ulusal Öneme Haiz Sulak Alan tescil sınırları içerisinde kaldığı, ancak, proje kapsamında rafinasyon yapılmayıp yalnızca sıkım işlemi yapılmasının öngörüldüğü, bu çerçevede söz konusu tesisin, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Ek-2 Listesinin 8.14. Maddesinde yer alan "Kimyasal madde kullanılmadan üretim yapan zeytinyağı işletmeleri" kapsamında kaldığının tespit edildiği belirtilerek, faaliyet öncesinde Bakanlıktan "Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi" alınması kaydıyla tesisin yapılmasında herhangi bir sakınca bulunmadığı yönünde görüş bildirildiği; neticede, söz konusu proje ile ilgili olarak, davalı idare tarafından, .... tarihli, E:... sayılı ÇED Gerekli Değildir kararının verildiği ve bu işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı; İdare Mahkemesince, keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmasına gerek görülmeksizin, dava konusu karara esas Proje Tanıtım Dosyasının, projenin İznik Gölü Sulak Alanına etkilerine ilişkin bilimsel verilere yer vermemesi sebebeiyle Yönetmeliğin Ek-4’üne göre hazırlandığından söz edilemeyeceği gibi davalı idare tarafından da söz konusu projenin Sulak Alana ve genel olarak çevreye verebileceği olumsuz etkilerinin proje alanında incelenmediği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verildiği anlaşılmıştır.
Yukarıda da belirtildiği üzere, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, Mahkemenin, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına başvuracağı tabiidir.
Uyuşmazlıkta, dava konusu işleme dayanak Proje Tanıtım Dosyasının konu başlıkları ve genel format itibarıyla Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Ek-4'ünde yer verilen kriterlere uygun olarak hazırlandığı dikkate alındığında, Mahkemece, gerek İznik Gölü sulak alanına ilişkin olarak, Proje Tanıtım Dosyasında yer verilen, tesisin söz konusu alana olan mesafesi dikkate alındığında, projenin bu alana olumsuz etkisi olmayacağı yönündeki tespitin bilimsel açıdan doğru olarak kabul edilip edilmeyeceğinin ve gerekse projenin çevresel etkilerinin ve bu etkilerin en aza indirilmesi için alınması gereken önlemlerin, Proje Tanıtım Dosyasında yeterli şekilde değerlendirilip değerlendirilmediğinin, bu doğrultuda verilen taahhütlerin ve alınan önlemlerin yeterli olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla, aralarında biri çevre mühendisi, biri hidrojeoloji mühendisi, biri biyolog olmak ve dava konusu proje ile proje alanının özellikleri ve tarafların iddialarına göre gerekli görülen başka uzmanlık alanlarından uzmanlar da eklenmek suretiyle oluşturulacak bir bilirkişi heyetiyle mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmak ve sonuçta hazırlanacak bilirkişi raporu dikkate alınmak suretiyle karar verilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, dava konusu işlemin, mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmadan, doğrudan iptaline yönelik olarak verilen temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuka uygunluk görülmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalı ve davalı yanında müdahilin temyiz istemlerinin kabulüne,
2.Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, karar düzeltme yolunun kapalı olduğunun duyurulmasına, 16/12/2021 tarihinde, usulde oyçokluğu esasta oybirliğiyle karar verildi.