AYM 1963/125 Esas 1963/112 Karar Sayılı Norm Denetimi İlamı

Esas No.:1963/125

Karar No.:1963/112

Karar tarihi:15/5/1963

Resmi Gazete tarih/sayı:28.6.1963/11440

Davacı : Yargıtay adına Birinci Başkan Recai Seçkin

Dâvanın konusu : 45 sayılı Yüksek Hâkimler Kurulu Kanununun 93 üncü maddesinin, hâkimlerin - Rızalarına bakılmaksızın - savcılığa geçirilebilmelerine ilişkin hükmünün, Anayasa"nın 132, 133 ve 134 üncü maddelerine aykırı bulunduğundan, iptaline karar verilmesi istenilmiştir.

İnceleme : Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 15 inci maddesi gereğince yapılan ilk incelemede, dosyada bir eksiklik olmadığı anlaşıldığından, esasın incelenmesine dair verilen karar üzerine düzenlenen rapor, iptali istenen maddeye ve Anayasa"nın ilgili maddelerine ait gerekçelerle meclis müzakere tutanakları okunduktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

Gerekçe : l- 22/4/1962 tarihli ve 45 sayılı Yüksek Hâkimler Kurulu Kanununun, iptali istenen 93 üncü maddesinde : "Hâkimlik mesleğinde bulunan bir kimsenin savcılık mesleğinde veya savcılık mesleğinde bulunan bir kimsenin hâkimlik mesleğinde hizmet icaplarına göre daha ziyade muvaffak olacağı anlaşılırsa, bu kanun hükümlerine göre yetkili merciler tarafından diğer meslek içinde sınıf ve derecesine eşit bir görev rızasına bakılmaksızın atanması yapılabilir" denilmektedir.

Maddenin savcılık mesleğinde bulunanların da aynı sebeple ve aynı usule göre hâkimlik mesleğine atanabileceğine ilişkin hükmü, dâva konusu dışında kalmaktadır.

2- Hâkimlik mesleği, Anayasa"nın 134 üncü maddesinde ele alınmış; hâkimlerin Özlük işlerinin, bu arada yenilerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesinin, meslekten çıkarılmayı gerektiren yetersizlik hallerinin mahkemelerin bağımsızlığı esasına göre kanunla düzenleneceği belirtilmiştir.

Yine Anayasa"nın 133 üncü maddesinin birinci fıkrasında hâkimlere, azlolunamayacakları, kendileri istemedikçe, Anayasa"da gösterilen yaştan Önce emekliye ayrılamıyacakları, bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylıklarından yoksun kılınamayacakları yollu teminat sağlanmamış, aynı maddenin ikinci fıkrasında da meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlarla görevini sağlık bakımından yerine getiremiyeceği kesin olarak anlaşılanların ve meslekte kalmalarının caiz olmadığına karar verilenlerin kanundaki istisnai hükümlere tabi tutulacağı açıklanmıştır.

Bu hükümlerden, Anayasa"nın Hâkimleri maddi ve manevi endişelerden ve her türlü tesirlerden uzak tutmak; görevlerini Anayasa"ya, kanunlara, hukuk kurallarına ve vicdani kanılarına göre yapmalarını sağlamak amacını güttüğü açıkça anlaşılmaktadır.

Anayasa"nın 133 ve 134 üncü maddeleri uyarınca hâkimler, ancak yaş haddi, suçluluk ve yetersizlik sebepleri ile meslekten çıkarılabileceklerine göre kendilerine tanınan teminatın Özü, görevlerinde kalmalarıdır. Hâkimlik teminatı, ancak bu suretle muhafaza edilebilir. Bir hâkim, Adalet Bakanının teklifi üzerine ve savcılık mesleğinde daha ziyade muvaffak olacağı düşüncesiyle kendi mesleğini, isteğine bakılmaksızın terke mecbur tutulabilecekse, artık hâkimlik teminatının varlığı söz konusu edilemez. Araya, Yüksek Hâkimler Kurulunun muvaffakatının girmesi, neticeyi değiştiremez. Zira Anayasa bu kurula da, Anayasa"da yazılı belli sebepler dışında, bir hâkimin meslekten çıkartma yetkisi vermemiştir.

Hâkimlik teminatı hâkimleri korumak için değil, yargı organını bağımsızlığa kavuşturmak yolu ile adaletin gerçekleşmesini sağlamak için kabul edilmiştir. Bir taraftan idarenin arzusu, diğer taraftan Yüksek Hâkimler Kurulunun iradesiyle mesleğini kaybedebileceği endişesine kapılacak bir hâkim, görevini adalet icaplarına uygun şekilde yapmakta müşkülâta düşebilir, bağımsızlığını kaybedebilir. Sadece bir hâkimin bu duruma düşebilmesi ihtimali dahi, Anayasa"nın 133 üncü maddesiyle kabul edilen hâkimlik teminatının ve 7 nci maddesinde yer alan mahkemelerin bağımsızlığı esasının zedelenmesine yeterlidir.

3- Yüksek Hâkimler Kurulu Kanununun 92 nci maddesinde bir meslekten diğer mesleğe ve 94 üncü maddesinde her iki meslekten Bakanlık hizmetlerine geçişte ilgilinin isteği şart koşulmuşken 93 üncü maddede bu esastan uzaklaşılması makul bir sebeple izah edilemez. Nitekim ne 45 sayılı Kanunun bu maddeye ait gerekçesinde, ne de Meclis müzakerelerinde bu hükmün sevkindeki sebep açıklanamamıştır.

Sonuç : Yukarıda yazılı sebeplerle, 22/4/1962 günlü ve 45 sayılı Yüksek Hâkimler Kurulu Kanununun 93 üncü maddesinin, hâkimlerin rızalarına bakılmaksızın savcılığa alınmalarına ilişkin hükmünün, Anayasanın 133 üncü ve 134 üncü maddelerine aykırı bulunduğundan, iptaline 15/5/1963 gününde oybirliği ile karar verildi.